Sawm

Trong Hồi giáo, nhịn chay (tiếng Ả Rập gọi là ṣawm hoặc ṣiyām) là việc kiêng ăn, uống, quan hệ tình dục cũng như kiêng bất kỳ thứ gì có thể thay thế cho thực phẩm và đồ uống. Vào tháng thánh Ramadan, việc nhịn chay được thực hiện trong khoảng thời gian từ lúc rạng đông cho đến khi mặt trời lặn, bắt đầu từ khi tiếng gọi lễ nguyện rạng đông vang lên và kết thúc khi tiếng gọi lễ nguyện hoàng hôn báo hiệu.^[1] Ramadan là tháng thứ chín theo lịch âm của người Hồi giáo; việc nhịn chay là quy định bắt buộc đối với những tín đồ có đủ điều kiện sức khỏe, bởi đây là cột trụ thứ tư trong Năm Cột trụ của Hồi giáo.^[2]

Từ nguyên

Về mặt ngôn ngữ, thuật ngữ "sawm" (صَوْم) trong Kinh Qur'an bắt nguồn từ gốc ba chữ tiếng Ả Rập ṣād-wāw-mīm (ص-و-م), hàm ý kiêng khem, kiềm chế hoặc giữ lại.

Nguồn gốc

Nhịn chay (kiêng ăn) vì mục đích tôn giáo không phải là tập tục của riêng người Hồi giáo; từ nhiều thế kỷ nay, nghi thức này đã được thực hành trong nhiều tôn giáo như Kitô giáo, Nho giáo, Ấn Độ giáo, Do Thái giáo, Đạo giáo và nhiều tín ngưỡng khác. Kinh Qur'an có ghi lại lời phán của Thượng đế (Allah):

"Hỡi những người có đức tin, việc nhịn chay là bổn phận quy định cho các ngươi giống như đã từng quy định cho những người đi trước, để các ngươi biết kính sợ Thiên Chúa." — Kinh Qur'an 2:183.^[3][4][5]

Tại Bắc Mỹ, một số nền văn hóa thực hành nhịn ăn như một phương cách sám hối tội lỗi và ngăn ngừa tai ương.^[4] Các nghi thức chính thống của Đế chế Inca và nhiều tộc người bản địa tại Mexico cũng có việc nhịn ăn để xoa dịu các vị thần. Các quốc gia cổ đại như Assyria và Babylon coi việc nhịn ăn là một hình thức đền tội. Người Do Thái thực hiện nghi thức này hằng năm vào Lễ Chuộc Tội (Yom Kippur) như một cách để thanh tẩy và sám hối.^[4]

Trong hai thế kỷ đầu, các tín đồ Kitô giáo sơ khai gắn liền việc nhịn ăn với sự thanh tẩy và sám hối. Giáo hội lúc bấy giờ quy định nhịn ăn là bước chuẩn bị tự nguyện trước khi lãnh nhận các bí tích như Rửa tội (đối với người trưởng thành) và Tiệc Thánh, cũng như cho lễ thụ phong linh mục.^[4] Về sau, việc này trở thành quy định bắt buộc và số ngày nhịn ăn cũng được bổ sung thêm. Đến thế kỷ thứ 6, Mùa Chay được mở rộng lên 40 ngày, trong đó mỗi ngày chỉ được phép ăn một bữa.

Điều kiện

Ý nguyện

Bài chi tiết: Niyyah

"Ý nguyện" (niyyah) nghĩa là sự quyết tâm thực hiện việc nhịn chay. Trong tháng Ramadan, điều cốt yếu là người thực hiện phải xác lập ý nguyện này vào mỗi đêm trước ngày nhịn chay.^[6] Đây là bước bắt buộc để việc nhịn chay có hiệu lực.^[7]

Quy định chung

Trong suốt quá trình nhịn chay, người Hồi giáo sẽ kiêng kỵ những nhu cầu vốn được Kinh Qur'an cho phép trong ngày thường, cụ thể là: ăn, uống và quan hệ tình dục.^[8][4][9] Bên cạnh đó, họ vẫn phải tuân thủ các nghĩa vụ cơ bản về việc tránh xa những điều cấm kỵ theo luật Qur'an hoặc luật Sharia (ví dụ: lời nói thiếu hiểu biết hay khiếm nhã, tranh cãi, gây gổ và những ý nghĩ dâm dục). Nếu không giữ gìn những chuẩn mực đạo đức này, việc nhịn chay sẽ trở nên vô nghĩa và bị xem đơn thuần chỉ là hành động nhịn đói. Nhịn chay nên là động lực để con người trở nên nhân từ hơn với đồng loại. Bố thí cho người nghèo khổ và thiếu thốn trong tháng này được xem là một trong những hành động thờ phượng mang lại nhiều phước báu nhất.

Những người ốm đau, phụ nữ mang thai, đang trong kỳ kinh nguyệt, đang cho con bú hoặc người đang đi đường xa (lữ hành) được coi là những trường hợp miễn trừ nhịn chay. Bất kỳ ngày chay nào bị gián đoạn hoặc bỏ lỡ vì các lý do trên đều phải được thực hiện bù (nhịn bù) vào bất cứ thời điểm nào người đó đủ khả năng, trước khi kỳ Ramadan năm sau bắt đầu.

Theo Kinh Qur'an, đối với tất cả các trường hợp khác, việc không nhịn chay chỉ được phép khi hành động đó có nguy cơ gây hại cho sức khỏe. Ví dụ, người bệnh, người già yếu, người đi đường xa, phụ nữ có kinh nguyệt, mang thai hoặc cho con bú được phép xả chay, nhưng họ phải đền bù bằng cách đóng một khoản fidyah. Khoản này về cơ bản là chi phí cho bữa ăn xả chay (iftar) và bữa ăn rạng đông (suhur) để hỗ trợ tài chính cho một người nhịn chay khác đang cần giúp đỡ.^[10]

Các học giả Hồi giáo cũng quy định rằng phụ nữ đang trong kỳ kinh nguyệt bị cấm nhịn chay. Tuy nhiên, khi kỳ kinh kết thúc, họ phải thực hiện nghi thức tắm tẩy trần và tiếp tục việc nhịn chay. Những ngày chay bị bỏ lỡ do kinh nguyệt phải được nhịn bù trước tháng Ramadan năm sau (tuy nhiên, không phải tất cả người Hồi giáo đều tin rằng việc này là bắt buộc). Phụ nữ vẫn phải nhịn chay vào những ngày không có kinh nguyệt, vì Kinh Qur'an chỉ ra rằng mọi nghĩa vụ tôn giáo đều áp dụng cho cả nam và nữ Lý do của sự cấm đoán này là vì Kinh Qur'an mô tả kinh nguyệt là: " Đó là một sự bất tiện/đau đớn". Theo diễn giả Hồi giáo Nouman Ali Khan tại Hoa Kỳ, lệnh cấm này xuất phát từ việc cảm thông với những cơn đau thể xác đi kèm với người phụ nữ trong suốt kỳ kinh nguyệt. Trong thời gian này, phụ nữ Hồi giáo vẫn có thể thực hiện dhikr (tưởng niệm Thượng đế) và dua (lời cầu nguyện/khẩn cầu lên Thượng đế).^[11] Việc nhịn chay là bắt buộc đối với một cá nhân nếu họ đáp ứng đủ 5 điều kiện sau:

1. Là người Hồi giáo.
2. Có đầy đủ trách nhiệm và nhận thức (đã qua tuổi dậy thì).
3. Có đủ khả năng sức khỏe để nhịn chay.
4. Đang cư trú ổn định (không phải đang trong hành trình đi đường xa).
5. Không gặp các trở ngại như: ốm đau, chấn thương nghiêm trọng, đang cho con bú hoặc mang thai.

Vi phạm nhịn chay và hệ quả

Trong tháng Ramadan, nếu một người vô tình phạm giới (ăn hoặc uống), họ vẫn phải tiếp tục nhịn chay trong phần còn lại của ngày và ngày chay đó vẫn được tính là hợp lệ. Ngược lại, với những ai cố ý phá bỏ việc nhịn chay bằng cách ăn hoặc uống, họ buộc phải nhịn bù và đồng thời phải thực hiện sám hối.

Riêng đối với trường hợp phá giới do quan hệ tình dục, hình phạt sẽ nặng hơn theo thứ tự ưu tiên sau:

1. Giải phóng một nô lệ; nếu không thể thực hiện, thì chuyển sang:
2. Nhịn chay liên tục trong hai tháng theo lịch Hijri (lịch trăng); nếu vẫn không thể thực hiện, thì chuyển sang:
3. Cung cấp thức ăn hoặc quần áo cho 60 người nghèo khổ.

Trong những ngày nhịn chay tự nguyện: Nếu một người vô ý ăn uống, họ có thể tiếp tục nhịn đến hết ngày và ngày chay đó vẫn hợp lệ. Nếu họ cố ý xả chay thì cũng không bị coi là có tội, vì đây vốn dĩ là hành động tự nguyện (không bắt buộc).^[12][13]

Vi phạm lời thề và cách chuộc lỗi

Nếu một người đã lập lời thề nhưng hoàn cảnh bắt buộc phải vi phạm (hoặc người thề cố tình vi phạm), người đó phải thực hiện việc chuộc lỗi (gọi là kaffara) theo một trong các cách sau:

• Giải phóng một nô lệ;
• Hoặc cung cấp thức ăn/quần áo cho 10 người nghèo (với chất lượng trung bình tương đương mức sống của gia đình mình).

Nếu không thể thực hiện được những điều trên, người đó bắt buộc phải nhịn chay trong 3 ngày kế tiếp.^[14]

Bắt đầu và kết thúc

Xả chay tại một nhà thờ Hồi giáo

Tuân theo các truyền thống được truyền lại từ nhà Tiên tri Muhammad, người Hồi giáo dùng một bữa ăn trước lúc rạng đông gọi là suhur. Mọi hoạt động ăn uống bắt buộc phải chấm dứt trước khi tiếng adhan (tiếng gọi cầu nguyện) của lễ nguyện Fajr (lễ nguyện rạng đông) vang lên. Khác với lễ nguyện Zuhr (trưa) và Maghrib (hoàng hôn) vốn có các định nghĩa thiên văn rõ ràng (dựa trên vị trí mặt trời vào buổi chiều và sau khi lặn), thời điểm xác định "rạng đông thật" (al-fajr al-ṣādiq) trong thực tế lại có nhiều cách hiểu khác nhau, như đã được đề cập trong các lời dạy Hadith. ^[15] Bữa ăn sớm này không có hạn chế nào đặc biệt, ngoại trừ việc phải tuân thủ các quy định chung về ăn uống của luật Hồi giáo (Halal). Sau khi hoàn tất bữa suhur, người Hồi giáo sẽ cử hành lễ nguyện Fajr. Kể từ sau bữa suhur, tuyệt đối không được nạp thêm bất kỳ thức ăn hay đồ uống nào. Trong quá trình thực hiện nghi thức tẩy trần (wudu), nước có thể được đưa vào miệng để súc, nhưng tuyệt đối không được nuốt.

Bữa ăn để kết thúc quá trình nhịn chay trong ngày được gọi là iftar (xả chay). Người Hồi giáo thường xả chay nhẹ nhàng bằng quả chà là và nước lọc trước khi thực hiện lễ nguyện Maghrib; sau khi cầu nguyện xong, họ mới bắt đầu dùng một bữa ăn đầy đủ và thịnh soạn hơn.

Xem thêm

• Năm Cột trụ của Hồi giáo
• Ramadan