Tổng thống Syria
nguyên thủ quốc gia và người đứng đầu chính phủ của Syria From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Tổng thống Syria, tên chính thức là tổng thống Cộng hòa Ả Rập Syria, (tiếng Ả Rập: رئيس الجمهورية العربية السورية, đã Latinh hoá: Ra'īs al-Jumhūriyyah al-ʿArabiyyah as-Sūriyyah), là nguyên thủ quốc gia, người đứng đầu chính phủ của Syria và tổng tư lệnh Lực lượng Vũ trang Syria. Tổng thống thực hiện quyền hành pháp, thay mặt Syria về đối ngoại và ký điều ước quốc tế.
.svg)
.svg)
Năm 1922, Pháp thành lập Liên bang Syria thuộc Lãnh thổ Ủy trị Syria và Liban. Subhi Barakat được bổ nhiệm làm tổng thống đầu tiên của Liên bang Syria. Năm 1925, Quốc gia Syria thay thế Liên bang Syria, Barakat giữ chức tổng thống trong một thời gian ngắn cho đến khi phải từ chức sau cuộc khởi nghĩa Syria vào cuối năm. Ahmad Nami kế nhiệm làm tổng thống nhưng bị phế truất vào năm 1928. Trong những năm tiếp theo, chức vụ tổng thống chứng kiến nhiều biến cố chính trị, bao gồm một cuộc đảo chính của Husni al-Za'im vào tháng 3 năm 1949, sau đó là một cuộc đảo chính của Adib Shishakli vào năm 1951. Sau cuộc trưng cầu ý dân năm 1958, Syria gia nhập Cộng hòa Ả Rập Thống nhất. Tổng thống Gamal Abdel Nasser giữ chức tổng thống Syria cho đến cuộc đảo chính năm 1961, khi Syria khôi phục độc lập.
Năm 1963, Đảng Xã hội chủ nghĩa Phục hưng Ả Rập - khu vực Syria tiến hành đảo chính, thiết lập một nhà nước độc đảng. Các cuộc xung đột trong nội bộ đảng dẫn đến các cuộc đảo chính vào năm 1966 và năm 1970. Hafez al-Assad lên nắm quyền sau cuộc đảo chính năm 1970, thiết lập một chế độ độc tài thế tập. Sau khi ông qua đời vào năm 2000, con trai ông là Bashar al-Assad kế vị và cai trị cho đến khi bị lật đổ vào năm 2024. Ahmed al-Sharaa, chỉ huy của Hayat Tahrir al-Sham và người đứng đầu Chính phủ Cứu quốc Syria, thực hiện các nhiệm vụ nguyên thủ quốc gia cho đến khi được Bộ Tổng tư lệnh Syria chính thức bổ nhiệm làm tổng thống.
Sau khi chế độ Assad sụp đổ, một hiến pháp lâm thời được ban hành vào ngày 13 tháng 3 năm 2025, thiết lập một tổng thống chế. Tổng thống thực hiện quyền hành pháp và có quyền ban hành lệnh, quyết định tổng thống theo quy định của pháp luật. Nơi ở chính thức của tổng thống là Cung điện Nhân dân tại Damascus. Tổng thống đương nhiệm là Ahmed al-Sharaa, nhậm chức kể từ ngày 29 tháng 1 năm 2025.
Remove ads
Lịch sử
Lãnh thổ Ủy trị Syria và Liban
Năm 1922, Pháp thành lập Liên bang Syria thuộc Lãnh thổ Ủy trị Syria và Liban. Subhi Barakat được bổ nhiệm làm tổng thống đầu tiên.[1][2] Năm 1925, Quốc gia Syria thay thế Liên bang Syria. Barakat giữ chức tổng thống trong một thời gian ngắn cho đến khi phải từ chức sau cuộc khởi nghĩa Syria.[2] Ahmad Nami thay thế Barakat làm tổng thống cho đến khi bị phế truất vào năm 1928.[3]
Dưới sức ép từ Syria, Pháp ban hành Hiến pháp Syria năm 1930, thành lập Đệ Nhất Cộng hòa Syria. Hiến pháp quy định tổng thống phải là người Hồi giáo và được nghị viện Syria bầu ra.[4]
Độc lập
.jpeg)
Sau khi Pháp rút quân khỏi Syria vào năm 1946, Syria ban hành hiến pháp vào năm 1950, thiết lập thể chế đại nghị trong đó tổng thống do nghị viện bầu ra.[5] Trong những năm tiếp theo, chức vụ tổng thống trải qua một số biến động, ví dụ như cuộc đảo chính tháng 3 năm 1949 của Husni al-Za'im và cuộc đảo chính năm 1951 của Adib Shishakli.[2] Shishakli ban hành hiến pháp mới vào năm 1953, thiết lập một tổng thống chế với tổng thống được bầu trực tiếp. Tuy nhiên, hiến pháp này bị bãi bỏ chỉ sau một năm sau khi Hashim al-Atassi tiến hành đảo chính năm 1954 và khôi phục hiến pháp năm 1950.[6][7]
Sau cuộc trưng cầu ý dân năm 1958, Syria gia nhập Cộng hòa Ả Rập Thống nhất, tổng thống Ai Cập Gamal Abdel Nasser trở thành tổng thống Syria.[8] Sau cuộc đảo chính năm 1961, Syria khôi phục lại nền độc lập và hiến pháp năm 1950.[9]
Syria dưới chế độ Ba'ath (1963–2024)
Sau cuộc đảo chính năm 1963, Hội đồng Chỉ huy Cách mạng do Lu'ay al-Atassi đứng đầu đình chỉ hiến pháp, bắt giữ Tổng thống Nazim al-Qudsi và Thủ tướng Khalid al-Azm, và ban bố tình trạng khẩn cấp. Tình trạng khẩn cấp dài 48 năm cho đến khi được dỡ bỏ vào tháng 4 năm 2011.[10] Hiến pháp lâm thời được ban hành vào ngày 25 tháng 4 năm 1964, sau đó được thay thế bằng hiến pháp lâm thời khác vào ngày 1 tháng 5 năm 1969.[11]
Gia đình Assad nắm quyền (1971–2024)
Ngày 31 tháng 1 năm 1973, Hafez al-Assad ban hành hiến pháp mới, không yêu cầu tổng thống Syria phải là người Hồi giáo, dẫn đến các cuộc biểu tình dữ dội ở Hama, Homs và Aleppo[12] phản đối việc Hồi giáo không được quy định là quốc giáo của Syria.[13] Hiến pháp Syria năm 1973 được sửa đổi để quy định Hồi giáo là tôn giáo của tổng thống.[13] Hiến pháp được sửa đổi hai lần. Điều 6 được sửa đổi vào năm 1981.[14]
Sau khi nắm toàn quyền kiểm soát chính phủ, Assad ban đầu chọn em trai mình, Rifaat al-Assad, làm người kế nhiệm, nhưng ông bị lưu đày sang châu Âu sau khi cố giành quyền lực trong khi Hafez đang hôn mê vào năm 1984.[15] Hafez chọn Bassel al-Assad làm người kế vị mới.[16] Hafez đẩy mạnh nỗ lực nhằm đưa Bassel trở thành tổng thống tiếp theo vào đầu thập niên 1990;[17] sau khi Hafez trúng cử tổng thống vào năm 1991 trong một cuộc bầu cử độc diễn, tổng thống được gọi là "Abu Basil" (Cha của Bassel).[18]
Sau khi Bassel qua đời trong một tai nạn xe hơi vào năm 1994, Bashar al-Assad được triệu hồi trở lại Lục quân Syria. Bộ máy tuyên truyền nhà nước bắt đầu nâng cao hình ảnh của Bashar như là "niềm hy vọng của quần chúng" nhằm chuẩn bị cho Bashar lên nắm quyền.[19][20] Hafez quyết định đưa Bashar trở thành người kế vị mới.[21]
Sau khi Hafez al-Assad qua đời vào ngày 10 tháng 6 năm 2000, Hiến pháp được sửa đổi để hạ độ tuổi làm tổng thống từ 40 tuổi xuống 34 tuổi, bằng tuổi của Bashar.[22] Một ủy ban gồm chín thành viên do Abdul Halim Khaddam đứng đầu phụ trách giám sát giai đoạn chuyển tiếp.[23] Ủy ban bổ nhiệm ông làm tổng thống lâm thời vào ngày 10 tháng 6. Mặc dù được coi là người kế nhiệm của Assad, nhưng Abdul hỗ trợ Bashar lên làm tổng thống.[24][25]
Là ứng cử viên duy nhất trong cuộc trưng cầu ý dân tổng thống, Bashar al-Assad được xác nhận là tổng thống vào ngày 10 tháng 7 năm 2000 với 97,29% số phiếu bầu.[26] Assad trở thành tổng thống vào ngày 17 tháng 7 năm 2000.[27] Ông cũng được bổ nhiệm làm tổng tư lệnh Lực lượng Vũ trang Syria và Bí thư Khu vực của Đảng Ba'ath.[28] Sự sùng bái cá nhân gọi Assad là "Nhà lãnh đạo trẻ" và "Niềm hy vọng của nhân dân."[29] Lấy cảm hứng từ gia tộc Kim Nhật Thành,[30] bộ máy tuyên truyền của Syria gán cho gia đình Assad những đặc điểm thần thánh và tôn kính Hafez al-Assad như cha già dân tộc của Syria.[31]
Tháng 2 năm 2012, hiến pháp mới được ban hành sau khi cuộc cách mạng Syria bắt đầu.[32] Trong tất cả các cuộc bầu cử tổng thống, Assad giành chiến thắng với đa số phiếu áp đảo. Các quan sát viên độc lập nhất trí đánh giá quy trình bầu cử là gian lận và phe đối lập tẩy chay tất cả các cuộc bầu cử.[a][b] Hai cuộc bầu cử tổng thống gần đây nhất vào năm 2014 và năm 2021 chỉ được tổ chức ở các khu vực do chính phủ Syria kiểm soát trong cuộc nội chiến và bị Liên Hợp Quốc lên án.[44][45][46]
Hiến pháp năm 2012 bị đình chỉ sau khi chế độ Assad sụp đổ vào ngày 8 tháng 12 năm 2024 và chính thức bị bãi bỏ vào ngày 29 tháng 1 năm 2025.[47][48]
Syria thời hậu Ba'ath (2024–nay)
_(cropped).jpg)
Sau khi chế độ Assad sụp đổ vào ngày 8 tháng 12 năm 2024, chức vụ tổng thống bị bỏ trống.[49] Chính phủ lâm thời đảm nhiệm các nhiệm vụ nguyên thủ quốc gia, với Ahmed al-Sharaa giữ vai trò lãnh đạo trên thực tế.[50] Tại Hội nghị Chiến thắng Cách mạng Syria ở Damascus vào ngày 29 tháng 1 năm 2025, Bộ Tư lệnh Tổng hợp Syria chính thức bổ nhiệm al-Sharaa làm tổng thống lâm thời.[51] Al-Sharaa tuyên bố sẽ ban hành "tuyên bố hiến pháp" sau khi bãi bỏ hiến pháp năm 2012.[52]
Ngày 2 tháng 3, al-Sharaa thành lập ủy ban dự thảo tuyên bố hiến pháp.[53] Ngày 13 tháng 3, al-Sharaa ký ban hành hiến pháp lâm thời, quy định Sharia là cơ sở chính của pháp luật và đảm bảo quyền của tất cả các dân tộc, tôn giáo của Syria.[54] Hiến pháp lâm thời thiết lập một tổng thống chế, giao tổng thống thực hiện quyền hành pháp, bổ nhiệm bộ trưởng[55] và không lập chức vụ thủ tướng.[56]
Ngày 29 tháng 3, al-Sharaa công bố chính phủ chuyển tiếp Syria tại một buổi lễ ở Cung điện Nhân dân ở Damascus.[57] Các bộ trưởng mới tuyên thệ nhậm chức và có bài phát biểu nêu rõ chương trình nghị sự.[58] Chính phủ chuyển tiếp thay thế chính phủ lâm thời được thành lập sau khi chế độ Assad sụp đổ.
Remove ads
Nhiệm vụ và quyền hạn
Syria dưới chế độ Ba'ath (1963–2024)
Hiến pháp Syria năm 1973 quy định tổng thống là nguyên thủ quốc gia, người đứng đầu chính phủ và tổng tư lệnh. Ứng cử viên tổng thống do Đảng Xã hội chủ nghĩa Phục hưng Ả Rập - khu vực Syria đề cử, được quốc hội phê chuẩn và được xác nhận bằng cuộc trưng cầu ý dân. Nhiệm kỳ của tổng thống là bảy năm.[59] Tổng thống có quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm phó tổng thống, bộ trưởng, quan chức cấp cao, thẩm phán và giải tán quốc hội.[59] Hiến pháp năm 2012 tăng cường quyền hạn của tổng thống,[60] trao cho tổng thống quyền kiểm soát rộng rãi đối với chính phủ, quốc hội và hệ thống tòa án.[61] Hiến pháp năm 2012 bị đình chỉ sau khi chế độ Assad sụp đổ vào tháng 12 năm 2024 trước khi được thay thế bằng Hiến pháp lâm thời Syria năm 2025.[62][47][48]
Syria thời hậu Ba'ath (2025–nay)
.jpg)
Hiến pháp lâm thời Syria năm 2025 quy định tổng thống là tổng tư lệnh Lực lượng Vũ trang Syria và có nhiệm vụ:[63]
- Quản lý nhà nước
- Bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và an ninh
- Bảo vệ quyền lợi của nhân dân
Tổng thống có quyền:[63]
- Bổ nhiệm, miễn nhiệm bộ trưởng.
- Ban hành biện pháp hành chính, quy định, sắc lệnh, quyết định tổng thống theo quy định của pháp luật.
- Thay mặt nhà nước về đối ngoại và ký điều ước quốc tế.
- Quyết định tổng động viên và tuyên chiến với sự chấp thuận của Hội đồng an ninh quốc gia.
- Quyết định đặc xá và khôi phục danh dự.
- Bổ nhiệm, miễn nhiệm người đứng đầu cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài và tiếp nhận quốc thư của đại diện ngoại giao nước ngoài tại Syria.
- Trình dự luật, ban hành luật được Nghị viện Nhân dân thông qua hoặc phủ quyết luật. Nếu Nghị viện Nhân dân thông qua luật bị phủ quyết với đa số hai phần ba thì tổng thống phải công bố luật đó bằng sắc lệnh.
Trong trường hợp sự thống nhất quốc gia, chủ quyền hoặc hoạt động đúng đắn của các thể chế nhà nước bị đe dọa nghiêm trọng đến thì tổng thống có quyền:[63]
- Ban bố tình trạng khẩn cấp trong thời hạn tối đa ba tháng với sự chấp thuận của Hội đồng an ninh quốc gia sau khi tham vấn với chủ tịch Nghị viện Nhân dân và chủ tịch Tòa án Hiến pháp Tối cao
- Gia hạn tình trạng khẩn cấp với sự chấp thuận của Nghị viện Nhân dân.
Remove ads
Quy trình bầu cử
Bầu cử
Một cuộc bầu cử tổng thống dự kiến sẽ được tổ chức chậm nhất là 5 năm sau khi chế độ Assad sụp đổ vào tháng 12 năm 2024.[64] Trong thời kỳ chuyển tiếp, Ahmed al-Sharaa giữ chức tổng thống và lãnh đạo một chính phủ chuyển tiếp.[65] Cuộc bầu cử tổng thống cuối cùng ở Syria dưới chế độ Ba'ath được tổ chức vào năm 2021.[66]
Tôn giáo
Điều 3 Hiến pháp lâm thời quy định tổng thống phải là người Hồi giáo.[63]
Tuyên thệ nhậm chức
Tổng thống tuyên thệ nhậm chức trước Nghị viện Nhân dân như sau:[63]
Tôi xin tuyên thệ trước Thiên Chúa rằng tôi sẽ trung thành gìn giữ, bảo vệ chủ quyền quốc gia, sự thống nhất đất nước, toàn vẹn lãnh thổ và nền độc lập, tôn trọng pháp luật, bảo vệ quyền lợi của nhân dân, thành tâm nỗ lực cải thiện dân sinh, thi hành công lý và củng cố các giá trị cao quý, đạo đức tốt đẹp.
— Điều 33 Hiến pháp lâm thời Syria năm 2025
Nơi ở chính thức
Cung điện Nhân dân là nơi ở chính thức của tổng thống, nằm ở phía tây Damascus trên núi Mezzeh, ngay phía bắc khu phố Mezzeh, cạnh núi Qasioun. Toàn bộ cao nguyên núi Mezzeh là một phần của khu phức hợp cung điện, bao quanh là một bức tường an ninh và các tháp canh. Trước tòa nhà là một đài phun nước lớn. Cung điện chủ yếu gồm các phòng trống được ốp bằng cẩm thạch Carrara.[67][68] Chính phủ lâm thời Syria bắt đầu sử dụng cung điện cho các sự kiện ngoại giao.[69]
Trước khi Cung điện Nhân dân được xây dựng vào đầu thập niên 1990, Cung điện Tishreen từng là nơi ở chính của gia đình Assad.[70] Ngày 8 tháng 12 năm 2024, lực lượng chống Assad chiếm Cung điện Tishreen.[71][72][73] Sau khi chế độ Assad sụp đổ, cung điện bị cướp bóc, phóng hỏa.[74][75][76]
Remove ads
Kế nhiệm
Trong trường hợp khuyết tổng thống thì phó tổng thống trở thành tổng thống.[63]
Danh sách tổng thống Syria
Xem thêm
Ghi chú
Tham khảo
Nguồn
Liên kết ngoài
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads