უკრაინა

უკრაინა^{[კომ. 1]} — სახენწჷფო ბჟაეიოლ ევროპას. ფართობიშ მეჯინათ მაჟირა უკაბეტაში ქიანა რე ევროპას რუსეთიშ უკული, ნამუთ უხურგანს უკრაინას ბჟაეიოლშე დო ოორუე-ბჟაეიოლშე.^{[კომ. 2]} თაშნეშე უკრაინას ოორუეშე უხურგანს ბელარუსი; ბჟადალშე — პოლონეთი დო სლოვაკეთი; ობჟათე-ბჟადალშე — უნგრეთი, რუმინეთი დო მოლდოვა^{[კომ. 3]}; ობჟათეშე დო ობჟათე-ბჟაეიოლშე ომძღჷ უჩა დო აზოვიშ ზუღეფი.^{[კომ. 4]} ქიანაშ უკაბეტაში ნოღა დო ნანანოღა რე კიივი, ნამუსჷთ სიკაბეტაშ მეჯინათ ეკოჸუნს ხარკივი, დნიპრო დო ოდესა. უკრაინაშ ოფიციალური ნინა რე უკრაინული.

უკრაინა უკრ. Україна უკრაინა
შილა
ჰიმნი:  „Ще не вмерла України і слава, і воля“ [1]
უკრაინაშ ორენი
ნანანოღა (დო უკაბეტაში ნოღა)		კიივი 50.45,30.550°27′ ოორ. გ. 30°30′ ელ. გ.
ოფიციალური ნინა(ეფი)		უკრაინული
რელიგია		87.3% ქირსიანობა 11.0% ვა რელიგიური 0.8% შხვა 0.9% უგამუ
თარობა		უნიტარული გვერდო საპრეზიდენტო რესპუბლიკა
-	პრეზიდენტი	ვოლოდიმირ ზელენსკი
-	პრემიერ-მინისტრი	იულია სვირიდენკო
-	რადაშ მადუდე	რუსლან სტეფანჩუკი
ფართობი
-	გვალო	603 628[2] კმ2 (45-ა)
-	წყარი (%)	3.8[3]
მახორობა
-	2024 ფასებათ	33,443,000[4] (46-ა)
-	მეჭედალა	60.9 ად/კმ2 (156-ა)
ედპ (ჸუპ)		2025 ფასებათ
-	გვალო	$684.180 მილიარდი[4] (45-ა)
-	ართ მახორუშე	$20,756[4] (89-ა)
აგი (2022)		0.734 (მაღალი) (100-ა)
ვალუტა		უკრაინული გრივნა ₴ (UAH)
ბორჯიშ ორტყაფუ		UTC+2
-	ზარხულიშ (DST)	UTC+3 (UTC)
ქიანაშ კოდი		UA
Internet TLD		.ua .укр
ოტელეფონე კოდი		+380

უკრაინაშ ტერიტორიას ადმიერეფი ოხორანა ჩქინი წანეფიშეჭარუაშახ 32,000 წანაშე. შქა ოშწანურეფიშ განწეობას რდჷ ორდოიანი სლავეფიშ ექსპანსიაშ აბანი, ნამუქჷთ მოგვიანეთ, IX ოშწანურას გჷნირთუ ბჟაეიოლი სლავეფიშ შანულამი კულტურული ცენტრო კიევიშ რუსეთიშ სახენწჷფოშ გიმე. X დო XI ოშწანურეფს კიევიშ რუსეთიქ გჷნირთუ ევროპაშ არძაშე უკაბეტაში დო ბერდეხი სახენწჷფოთ, მარა თაშ-თაში აკოციუ ართიანიშ კონკურენტი რეგიონალური ნძალეფო დო XIII ოშწანურას მონღოლეფქ მოჯალაგეს. გეჸვენჯი 600 წანაშ განწეობას თე ტერიტორიას მიშ დებეფი, გორთუალეფი დო შხვადოშხვა გალენური ნძალეფიშით გამაგებეფი, ნამუეფიშ შქას რდეს ლიეტუვაშ კაბეტი სათარო, პოლონეთიშ ომაფე, პოლონეთ-ლიეტუვაშ წორომაჸალობა, ავსტრიაშ იმპერია, ოსმალეთიშ იმპერია დო რუსეთიშ ომაფე.

XVII ოშწანურას, ცენტრალური უკრაინაშ ტერიტორიას გიჭყჷ კაზაკეფიშ ჰეტმანატიქ (ჰეტმანშჩინა), მარა გორთილქ იჸუ რუსეთიშ დო პოლონეთიშ შქას, ნამუქჷთ XIX ოშწანურაშ დალიას რუსეთიშ იმპერიაშ აკოდგინალუაშა გენშართჷ. წუთმიძინანდჷ უკრაინული ნაციონალიზმი დო 1917 წანაშ რუსეთიშ რევოლუციაშ უკული გიჭყჷ კუნტახანიშ უკრაინაშ ოკათე რესპუბლიკაქ. ბოლშევიკეფქ გაჭყანიერეს კონტროლი ჸოფირი იმპერიაშ უმენტაში ნორთის დო გაჭყეს უკრაინაშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკა, ნამუქჷთ 1922 წანას სხუნუეფიშ რსხუშ ართ-ართი რესპუბლიკათ გჷნირთუ. 1930-იან წანეფიშ დაჭყაფუს, მილიონობათ უკრაინალქ გოჭყორდჷ ხელუანური შქირენაშ — ჰოლოდომორიშ შედეგო. მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ ბორჯის, უკრაინა რდჷ გერმანიაშით ოკუპირებული დო გიშართჷ მასშტაბური ბურჯაფეფს დო უგურობას, ნამუშ შედეგო 7 მილიონი თინჩალი მახორუქ გოჭყორდჷ, ნამუშ უმენტაშობა რდჷ უკრაინალი ურია.

1991 წანას უკრაინაქ ზოხორინალა მიპალჷ სხუნუეფიშ რსხუშ აკოცჷმაშ უკული დო გჷმაცხადუ ნეიტრალიტეტი.^[5] 1996 წანას მეღებულქ იჸუ ახალი კონსტიტუციაქ, ფართოთ მოდვალირი კორუფციაშ დო სახენწჷფო კონტროლიშ მონძალაშ ფონს, ქიანაქ გეგნორთჷ საბაზარო ლიბერალური დემოკრატიაშა.^[6] 2004-2005 წანეფიშ დალიაშფერი რევოლუციაქ გაჭყჷ ოგიშაგორუე დო კონსტიტუციური რეფორმეფი. მოახალებური პოლიტიკური კრიზისეფქ, 2014 წანას, გჷმიჭანუეს მასობური დემონსტრაციეფი, ნამუთ ჩინებული რე მუჭოთ ევრომაიდანი, ნამუქჷთ გჷმიჭანუ რევოლუციეფი, ნამუშ შედეგო რუსეთიქ ართჸურენო იქუ უკრაინაშ ყირიმიშ ჩქონიშ ოკუპაცია დო ანექსია დო პრორუსული ებუძოლეფქ გეგნორთჷ დონბასიშ ლჷმაშა, რუსეთი დო რუსეთიშით ხუჯდოკინელი სეპარატისტეფწკჷმა. 2022 წანას, რუსეთიქ წჷმიჭყუ უკრაინაშა ფართომასშტაბური მინოკათუა.^[7][8]

უკრაინა რე უნიტარული გვერდო საპრეზიდენტო რესპუბლიკა. უკრაინას უღჷ გინმალუარი ეკონომიკა დო 2024 წანაშ დგომარობათ, ევროპას ართ შური მახორუშა არძაშე უდაბალაში ნომინალური ედპ, თეწკჷმა კორუფცია შანულამ პრობლემათ სქიდუ.^[9][10] ქვერსემი ჸოფური დიხეფიშ ჭყოლოფუათ, ქიანა რე ყუბერიშ შანულამი ექსპორტიორი,^[11] 2022 წანას ყუბერიშ წარმებაქ დერკჷ რუსეთიშ მინოკათუაშ გეშა, ნამუქჷთ გჷმიჭანუ გობალური ოჩამური ოშქურანჯობა.^[10][11]გლობალურ ურთიართობეფს უკრაინა ოშქაშე ნძალათ იკოროცხუ. ქიანაშ ოურდუმე ნძალეფი მუდანობაშ მეჯინათ მოსოფელს მაამშვა აბანს იკენს, მაბრუ აბანს რე დუდთხილუაშ ბიუჯეტიშ მუდანობათ დო უღჷ მოსოფელს ართ-ართი უკაბეტაში დო ანდაკორობამი უპილოტეოეფიშ ფლოტი. უკრაინა რე გოეროშ ართ-ართი დჷმარხუაფალი სახენწჷფო, თაშნეშე ევროპაშ სხუნუშ დო მოსოფელიშ ვაჭრუაშ ორგანიზაციაშ დო ეუწო-შ (OSCE) მაკათური. ქიანა ევროპაშ რსხუშა კათაფაშ პროცესის რე დო 2022 წანას ნატო-შა მიშულაშ გჷნაცხადი მიშეღჷ.^[12]

ქიანაშ ჯოხოდვალა

• ოფიციალური (მარგალურო): უკრაინა
• ოდაბადური (უკრაინულო): Україна

დემოგრაფია

უკრაინას ოხორანს 42,418,235 კოჩი, თინეფშე უკრაინალი 77,80%, რუსი 17,30%, ბელარუსი 0,60%, ყირიმალი თათარი 0,50%, მოლდოვარი 0,50%.

რელიგია

უკრაინაშ მახორობაშ უმენტაში ნორთი ქირსიანი რე.

უკაბეტაში ნოღეფი

უკრაინაშ უკაბეტაში ნოღა რე კიივი. თექ ოხორანს 2,588 000 კოჩი. შხვა კაბეტი ნოღა რე:

• ხარკივი (1,435)
• დნიპრო (1,026)
• ოდესა (1,022)
• დონეცკი (985)
• ზაპორიჟია (783)
• ლვივი (700)

ისტორია

უკრაინა რდჷ სხუნუეფიშ რსხუშ ართ-ართი მაკათური ქიანა. 1990 წანაშ უკული თინა დუდიშული სახენწჷფო რე.

კომენტარეფი

1. ⁱ/juːˈkreɪn/ yoo-KRAYN; უკრ. Україна, uk
2. უკრაინაშ ობჟათე-ბჟაეიოლშე თაშნეშე რე ფრონტი რუსეთიშით უკანონეთ ოკუპირებული დო ანექსირებული ტერიტორიეფს.
3. ნამუშ აკოდგინალუაშა თაშნეშე მიშმურს ვაღიარაფილი სეპარატისტული სახენწჷფო დნესტრიშპიჯეთი
4. აზოვიშ ზუღაშ გოხოლუაშ უკრაინული ტერიტორიეფი, 2022 წანაშე რუსეთიშით ოკუპირებული დო ანექსირებული რე, მარა თე ქიმინუა მოსოფელიშ ჯარალუაშით გადღანებული რე.