Ìpínlẹ̀ Taraba

Taraba (Fula: Leydi Taraba 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤼𞤢𞤪𞤢𞤦𞤢) jẹ́ ìpínlẹ̀ ní àríwá-ìlà-oòrùn orílẹ̀ èdè Nàìjíríà, tí wọ́n sọọ́ ní orúkọ ní ìbámu pẹ̀lú odò Taraba ní èyí tí ó sàn jákèjádò gúúsù ìpínlẹ̀ náà. Olú-ìlú ìpínlẹ̀ Taraba ni Jalingo. Púpọ̀ àwọn olùgbe rẹ̀ ni Mumuye, Fulani, Jenjo, Wurkum, àti àwọn ẹ̀ya Kona ti wọ́n gbilẹ julọ apá àríwá ìpínlẹ̀ náà. Nígbàtí Jukun, Chamba, Tiv, Kuteb àti Ichen tí wọ́n ṣàwárí pé wọ́n gbilẹ̀ júlọ ní apá gúúsù ìpínlẹ̀ náà. Àárín gọ́gọ́tà ìpínlẹ̀ náà ni ó kún jùlọ fún àwọn ènìyàn Mambila, Chamba, Fulani àti Jibawa. Ó lé ní oríṣi ẹ̀yà mẹ́tàdìnlọ́gọ́rin, àti àwọn èdè wọn ní ìpínlẹ̀ Taraba.

Taraba
State
leydi Taraba
Mambilla Plateau of Taraba State
Seal
Nickname(s):  Nature's Gift to the Nation (Faransé: Le cadeau de la nature à la nation)
Location of Taraba State in Nigeria
Coordinates: 8°00′N 10°30′E
Country	Nigeria
Date created	27 August 1991
Capital	Jalingo
Government
• Body	Government of Taraba State
• Governor (List)	Darius Ishaku (PDP)
• Deputy Governor	Haruna Manu (PDP)
• Legislature	Taraba State House of Assembly
• Senators	C: Yusuf Abubakar Yusuf (APC) N: Shuaibu Isa Lau (PDP) S: Emmanuel Bwacha (APC)
• Representatives	List
Area
• Total	54,473 km2 (21,032 sq mi)
Area rank	3rd of 36
Population  (2006 census)
• Total	2,294,800[1]
• Rank	30th of 36
GDP (PPP)
• Year	2007
• Total	$3.40 billion[2]
• Per capita	$1,446[2]
Time zone	UTC+01 (WAT)
postal code	660001
ISO 3166 code	NG-TA
HDI (2018)	0.501[3] low · 26th of 37
Website	tarabastate.gov.ng

Ìtàn

Ìpínlẹ̀ náà ni wọ́n dá sílẹ̀ látara ìpínlẹ̀ Gongola tẹ́lẹ̀ rí ní ọjọ́ kẹtàdínlọ́gbọ̀n oṣù kẹ́jọ ọdún 1991, látọwọ́ ìjọba ológun ti Ọ̀gágun Ibrahim Babangida.

Geography

Donga River, Taraba state

Ìpínlẹ̀ Taraba ní ìsopọ̀ ní ìwọ̀ oòrùn pẹ̀lú ìpínlẹ̀ Nasarawa àti ìpínlẹ̀ Benue, ní àríwá ìwọ̀ oòrùn pẹ̀lú ìpínlẹ̀ Plateau,ni àríwá pẹ̀lú ìpínlẹ̀ Bauchi àti ìpínlẹ̀ Gombe,ní àríwá-ìlà-oòrùn pèlú ìpínlẹ̀ Adamawa, àti sí gúúsù pẹ̀lú agbègbè àríwá ìwọ̀ oòrùn ní Cameroon.

Àwọn Benue, Donga, Taraba àti Ibi ni àwọn odò ní Ìpínlẹ̀ náà. Wọ́n ṣẹ̀ wá láti àwon orí-òkè Cameroon, tí ó fẹ́ ẹ̀ sàn gba gbogbo Ìpínlẹ̀ náà ní àríwá àti gúúsù tààrà lọ inú River Niger.

Àwọn Ẹkùn Ìjọba Ìbílẹ̀

Ẹ tún wo: List of villages in Taraba State

Ìpínlẹ̀ Taraba ṣàkónú àwọn Ẹkùn Ìjọba Ìbílẹ̀ mẹ́rìndìnlógún(LGAs). Tí àwon alága tí wọ́n dìbò yàn máa ń ṣàkóso wọn.Àwọn sì nìwọ̀nyì:

• Ardo Kola
• Bali
• Donga
• Gashaka
• Gassol
• Ibi
• Jalingo
• Karim Lamido
• Kurmi
• Lau
• Sardauna
• Takum
• Ussa
• Wukari
• Yorro
• Zing

Àwọn èdè

Àtòpọ̀ àwọn èdè ní Ìpínlẹ̀ Taraba látọwọ́ Àwọn Ẹkùn Ìjọba Ìbílẹ̀:^[4]

LGA	Languages
Ardokola	Fulfulde, Kona, Mumuye
Bali	fulfulde; èdè Ichen Fam; Gbaya, àríwá ìwọ̀ oòrùn; Jibu; Jukun Takum; Kam; Mumuye; Ndoola; Chamba Dakka; chamba leko; Tiv;
Donga	Èdè Ichen, Ekpan, Chamba Leko, Tiv.
Gashaka	Ndoola, Fulfulde, Chamba Daka; Yamba Tiv
Gassol	Fulfulde, Wapan, Tiv
Ibi	Duguri; Dza, Tiv, Fulfulde, Wanu
Jalingo	Fulfulde, Kona, Mumuye;
Karim Lamido	Jenjo Fulfulde; Dadiya; Dza; Jiba; Jiru; kodei; Kulung; Kyak; Laka; Munga Lelau; Loo; Mághdì; Mak; Munga Doso; Mumuye; Nyam; Pangseng; Wurkun-Anphandi; Shoo-Minda-Nye; Yandang; Hõne; Kwa; Pero; Karimjo.
Kurmi	Ndoro; èdè Ichen; èdè Tigun; Abon; Bitare.
Lau	Fulfulde, Dza; Loo; Yandang, Laka
Takum	Mashi; Bete; èdè Ichen; Jukun Takum; Kapya; Kpan; Kpati; Kuteb; Lufu; èdè Acha Acha; Tiv; Yukuben
Wukari	Jukun, èdè Ichen; Ekpan; Kpati; Kulung; Tarok; Tiv; Wapan
Sardauna	Fulfulde, Áncá; Batu; Buru; Fum; Lamnso'; Lidzonka; Limbum; Mambila; Mbembe, Tigon; Mbongno; Mvanip; Nde-Gbite; Ndoola; Ndunda; Nshi; Somyev; Viti; Vute; Yamba, kaka
Yorro	Mumuye, Fulfulde
Zing	Mumuye, Nyong; Rang; Yandang

Ussa. èdè Kuteb

Àwọn ede miiran ti wọn sọ ní ìpínlẹ̀ Taraba nìwọ̀nyí Akum, Bukwen, Esimbi, Fali of Baissa, Jiba, Njerep, Tha, Yandang, Yotti, Ywom.^[4]

Àwọn Àwòrán

• 
  Transportation In river Lamido, Taraba State
• 
  A Mountain in Gembu
• 
  The Mambilla Plateau
• 
  Donga River, Taraba state
• 
  Loop traditional dancers from Taraba State
• 
  Cijin Lake in Gembu, Taraba state
• 
  Ngel Nyaki Forest Reserve, 2012

Àwọn èèyàn jànkànjànkàn

• Aisha Jummai Al-Hassan (Mama Taraba) - Mínísítà fún ètò àwọn obìnrin ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà, aṣojú ilé ìgbìmọ̀-aṣòfin fún ẹkùn àríwá Taraba tẹlẹ̀rí
• Emmanuel Bwacha - Aṣojú ilé ìgbìmọ̀-aṣòfin fún ẹkùn gúúsù Taraba, Igbakeji apàṣẹ aṣojú ilé ìgbìmọ̀-aṣòfin
• Theophilus Danjuma - Ọmọ-ogun orílẹ̀ èdè Nàìjíríà, Òṣèlú, Olókoòwò, Ọ̀gágun àgbà ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà (1975-1979), Mínísítà fún ètò àbò (1999-2003)
• Darius Ishaku - Gómìnà ìpínlẹ̀ Taraba lọ́ọ́lọ́ọ́
• Saleh Mamman, Mínísítà fún iná-mọ̀nàmọ́ná ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà
• Mahmud Mohammed - Adájọ́ àgbà fún orílẹ̀ èdè Nàìjíríà
• Jolly Nyame - Gómìnà ìpínlẹ̀ Taraba tẹ́lẹ̀rí
• Danbaba Suntai - Gómìnà ìpínlẹ̀ Taraba tẹ́lẹ̀rí
• Yusuf Abubakar Yusuf - Aṣojú ilé ìgbìmọ̀-aṣòfin fún sẹ́ńtírà Taraba, Ọmọ ẹgbé òṣèlú "All Progressive Congress(APC),Caretaker/Extraordinary Convention Planning Committee "(CECPC)
• Shuaibu Isa Lau - Aṣojú ilé ìgbìmọ̀-aṣòfin fún ẹkùn àríwá Taraba