Buenos Aires
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Buenos Aires, chèng-sek ê miâ sī Buenos Aires Chū-tī Siâⁿ-chhī (Se-pan-gâ-gí: Ciudad Autónoma de Buenos Aires) sī Argentina ê siú-to͘ kiam tē-it tōa siâⁿ-chhī, tī La Plata Hô ê hōaⁿ-piⁿ. Buenos Aires ê jîn-kháu ū 305 bān, to͘-hōe-khu jîn-kháu ū 1335 bān, sī Latin Bí-chiu tē-saⁿ tōa ê to͘-hōe.
Remove ads
Le̍k-sú

Khí-chō
Boenos Aires chi̍t khai-sí tī 1536 nî 2 goe̍h 2 ji̍t kiàn siâⁿ ê sî-chūn sī hō chò Ciudad de Nuestra Señora Santa María del Buen Ayre (ì-sù: "Lán Sūn-hong ê Sèng Má-lī Lú-sū chi Siâⁿ").[2] Hit-tang-chūn tī Pedro de Mendoza ê niá-chhoā hā, Se-pan-gâ-lâng chiong kē-chhī siâⁿ-lúi siat tī kin-á-ji̍t Boenos Aires lāi-té ê San Telmo khu.
Āu-lâi in-ūi goân-chū-bîn ê kong-kek, 1541 nî chit-ê siâⁿ hông hòe-khì. Kàu 1580 nî ê sî Juan de Garay chiah koh kiàn-li̍p khí sin siâⁿ. I kā chia hō chi̍t-ê chhiok-hō "Santísima Trinidad"; káng-kháu chheng chò "Puerto de Santa María de los Buenos Aires".
Si̍t-bîn sî-tāi
Bō͘-e̍k sī chá-kî Buenos Aires chú-iàu ê siong-gia̍p oa̍h-tāng. Siū tio̍h hái-chha̍t ê kiáu-jiáu, ūn-su ê sî-kan chin tn̂g, sêng-pún mā khah koân, koh hoat-tián chhut cháu-su oa̍h-tāng, chō-sêng chāi-tē-lâng ê put-boán.
Āu-lâi Carlos 3-sè kiám-chió tùi bō͘-e̍k ê hān-chè, koh tī 1700 nî-tāi āu-kî siat Buenos Aires chò khai-hòng káng-kháu. Carlos tè-bé mā kā Virreinato del Perú hun chhut chi̍t-ê í Buenos Aires chò siú-tō͘ ê Virreinato del Río de la Plata lâi koán-lí.
Tāi-eng-kok ji̍p-chhim Río de la Plata ê sî-chūn, tùi Buenos Aires ū 2-kái ê kong-kek. Kàu 1806 nî, Tāi-eng-kok chiàm-niá Buenos Aires, m̄-koh koh khì hō͘ Santiago de Liniers tùi Montevideo niá--lâi ê kun-tūi phah pāi. Santiago de Liniers mā chiâⁿ chò chia ê sin hù-ông (virrey, si̍t-bîn-tē ê thâu-lâng); i tī 1807 nî chài chi̍t pái chiàn-iâⁿ Tāi-eng-kok.
Tī 1810 nî, Gō͘-goe̍h Kek-bēng hoat-seng, khái-sí liáu Argentina To̍k-li̍p Chiàn-cheng. Kàu 1816 nî, in chèng-sek soan-pò͘ to̍k-li̍p.
Hiān-tāi
Buenos Aires goân-pún sī Buenos Aires Séng ê siú-hú, tī 1853 nî kàu 1860 nî kî-kan, Buenos Aires koh chiâⁿ chò Buenos Aires Chiu ê siú-hú. 1880 nî ê sî-chūn, kok-ka siú-tō͘ ê tē-ūi khak-tēng, chhī-tiúⁿ sī siū chóng-thóng lâi chí-tēng. In-ê chóng-thóng-hú hō chò Casa Rosada.
19 sè-kí âu poàⁿ ê thih-lō͘ kiàn-siat, chin-ka liáu Buenos Aires ê keng-chè hoat-tián. Chia-ê bûn-hoà mā chin oa̍h-hiáⁿ, 1908 nî khai-siat ê Teatro Colón sī tong-sî sè-kài siāng hó-sè ê kio̍k-tiûⁿ chi it. Tī 20 sè-kí ê chho͘-kî, Buenos Aires kiàn-siat liáu Lâm Bí-chiu siāng chá ê tē-hā-thih hē-thóng kap hit-chūn siāng koân ê lâu-á-chhù.
Tī 1920 nî-tāi, Buenos Aires sī Au-chiu, iû-kî Se-pan-gâ kap Italia, he̍k-chiá sī Argentina kî-thaⁿ séng-hūn kap hū-kīn kok-ka jîn-bûn ê tiōng-iàu î-bîn tē-tiám. Kàu 1930 nî-tāi, tī siâⁿ-chhī ê kang-gia̍p tē-khu, hoat-tián chhut chi̍t koá chāi-tē-lâng chheng chò villa miseria ê sàn-chhiah siā-lí, ín-khí chin chē siā-hoē būn-tê. 1945 nî kàu 1980 nî kî-kan, siâⁿ-chhī koh chi̍t pái khoài-sok hùn-tōa.
Buenos Aires sī Juan Perón kap i-ê chèng-tī sè-le̍k Perón-chú-gī ê kì-tiám. Tī hit-ê sî-kî, Buenos Aires hoat-seng chē hāng chèng-tī sū-kiāⁿ, chhan-chhiūⁿ 1945 nî tī Plaza de Mayo ê iû-hêng kap 1955 nî hái-kun hoán-tùi-phài hoat khí ê chà-tàn sū-kiāⁿ. Āu-boé Juan Perón hông thui-hoan.
1970 nî-tāi chi̍t-ê siâⁿ-chhī chiâⁿ chò chó-phài kek-bēng ūn-tōng kap iū-phài bú-chng sè-le̍k ê chiàn-tiûⁿ. 1976 nî, Jorge Rafael Videla niá-chhoā ê kun-sū sè-le̍k hoat-tōng "A-cha Chiàn-cheng" (Guerra Sucia), chō-sêng 3 bān lâng ê sit-chong kap sí-bông.
Tī 1982 nî kap 1987 nî, Kàu-chong John Paul 2-sè hóng-mn̄g liáu Buenos Aires. 1983 nî, bîn-chú khoe-ho̍k. 1990 nî-tāi, keng-chè mā khai-sí ho̍k-heng.
1993 nî ê sî-chūn, Buenos Aires tit tio̍h chū-tī ê tē-ūi, goân-lâi chóng-thóng chí-tēng chhī-tiúⁿ ê chè-tō͘ mā hùi-tû. 1996 nî 12 goe̍h 30 ji̍t, Buenos Aires ê chhī-bîn thâu chi̍t kái soán chhī-tiūⁿ.
Remove ads
Tē-lí
Buenos Aires ê tang-bīn kap tang-pak-bīn sī La Plata Hô; lâm-bīn kap tang-lâm-bīn sī Matanza Hô; tī sai-bīn, sai-lâm kap sai-pak sī í kong-lō͘ Avenida General Paz chò siâⁿ-lāi kap Buenos Aires Séng ê kài-soàⁿ. Chi̍t-ê siâⁿ-chhī toā-hūn lóng sio̍k tī Pampa pêng-goân tē-khu.
Buenos Aires goân-lâi ū chit koá sià-ô͘ kap sió chúi-tō. Ūi-tio̍h pâi-chúi ê sūn-lī, toā-hūn ê chúi-tō lóng í-keng hōng chúi-kóng-hoà, chúi-kau-hoà; sió-hūn hōng thiân-pêⁿ.
Khì-hāu
Buenos Aires siok tâm-lùn hù-Jia̍t-tāi khì-hāu. Kui nî pêng-kin ū 17.2 °C ê un-tō͘
Remove ads
Keng-chè
Buenos Aires sī Argentina kang-gia̍p kap siong-gia̍p kiam kim-hiông ê iāu-tē. Chiàu 2011 nî, tē-hng ê chóng seng-sán-gia̍h (kò-bé-le̍k siu-chèng) ū 847 e̍k bí-kim,[4] chiàm beh choân-kok ê sì hun it.[5]
Chham-khó chu-liāu
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads