越南語文法

越南語文法（越南語：Ngữ pháp tiếng Việt／語法㗂越）為基於越南語之文法。越南語歸屬於分析語，這顯出越南語的語句結構主要是通過"輔助詞"(helper words)而不是"屈折表達詞"(inflection)來聯係語詞之間的關係。基本的詞序是主動賓語序(SVO)，但句式可以重組且是話題優先句構。越南語在其他方面大部分主要是以中心詞方向（英語：Head-directionality parameter）(源自X′理論)為主導性；^[1][2]越南語有一個名詞分類系統；亦有代詞脫落（英語：Pro-drop language）語句（以及"代系詞脫落"語句）之句式、疑問詞移位架構，並允許動詞序列化等之文法語句特性。

概論

越南語是孤立語，動詞沒有型態變化，名詞既沒有文法上的性別跟數的形式，也沒有文法上格的變化，形容詞也不需要跟被修飾的名詞保持文法上的性、數、格上的一致。文句內的詞通過詞序來表達文法作用，所以詞序對越南語非常的重要，更改了詞的排序也就更改了句子的意思。這跟漢語一樣。越南語的文句結構是：主語－謂語－賓語(SVO)。

跟多數東南亞語言（泰語、寮語、馬來語等）一樣，越南語也是形容詞後置的語言。所以「越南語」就不是「Việt（越）Nam（南）Tiếng（語）」，而是「Tiếng Việt Nam」；「京族的正式語言」就應該寫成 「ngôn ngữ（言語）chính thức（正式）của［屬於、的］dân tộc（民族）Kinh（京）」。

不同的虛詞表達不同的意思。đã（已經）、đang（當, 正當, 正在）、sẽ（將要）是三個不同的虛詞，它們各有自己的涵義，添加在動詞的前面就表達出動詞進行的三種不同狀況：viết（曰，寫）、đã viết（㐌曰，已寫）、đang viết（當曰，正寫）、sẽ viết（𠱊曰，將寫）。

方言差異

參見：越南語方言

越南語方言種類比較簡單，大致分做3類。三者間的差異主要在音韻和詞彙上，文法上的差異非常小。

方言名稱	地區	舊名
北部方言	河內、海防等地	東京方言
北中方言	乂安（榮、清章）、清化、廣平、河靜	上安南方言
中部方言	順化、廣南	上安南方言
南部方言	胡志明市、湄公河三角洲	交趾支那方言

現代越南語的發音以河內腔（北方方言）為標準。但是不少的海外越僑說的是西貢（南方方言）腔的越南語。海外的越南語媒體多數都用西貢腔廣播。河內腔跟西貢腔主要差別是在聲調和捲舌音上。

在河內腔中，後面3組的字母並沒有發音上的差別：tr=ch=/c/、d=r=gi=/z/、s=x=/s/。但是在西貢腔中，r, s, tr 需要捲舌，ch, gi, x 沒有捲舌。而且西貢腔將 d 唸做半元音/j/。

捲舌音	平舌音	半元音	現代標準音
tr	ch		tr=ch=[c]
r	gi	d	r=gi=d=[z]
s	x		s=x=[s]

入聲韻尾方面，西貢腔僅將i以及一部分ê之後的-t發作/-t̚/，其他的-t均發作/-k̚/。而所有的-ch均發作/-t̚/。

在聲調上，西貢腔將跌聲（Thanh ngã；陽上；第5調）歸併到問聲（Thanh hỏi；陰上；第4調）。所以，西貢腔的越南語只有5個聲調。

字詞結構

參見：越南文字母和漢越詞

橙色的為純越語素，綠色的為漢越語素。這句話的意思是「我媽媽每周日經常在寺廟吃齋」，若逐字對譯，則為「母我常食齋於寺每主日」。

越南語是一種單音節語言，幾乎每個音都至少有一個涵義，故而跟漢語一樣，可以很自由的組合新詞彙表達新概念。例如「đã／㐌」有「已經」的意思，而「rồi／耒」是「完成」的意思，兩者組成新詞「đã rồi／㐌耒」的意思就是「已經完成」；再如「định／定」是漢字「定」，它跟「đã／㐌」組成新詞「đã định／㐌定」，意思就是「已經確定，已經定下來，既定，原來就定下來了」的意思。

越南語的詞彙相當豐富，與韓語和日本語一樣都是漢字詞（漢越詞）非常豐富的語言，所以根據詞彙的來源，越南語的詞彙可以被分做下面四種：

固有詞（純越詞）

固有詞（Từ thuần Việt／詞純越^*/?）是越南語本身就有的詞彙，這些詞彙多是日常生活中常用的動、名詞，比如動詞「đi／𠫾（去）」、 名詞「cơm／粓（飯）」等；以及一些具象的名詞，比如「cây／𣘃（樹）」、「nước／渃（水）」等。

在原漢字文化圈的語言中，日語跟韓語至今依然並用著兩套數詞（固有數詞跟漢語數詞），並且大量的數字概念的表達方式都已漢化。而越南語沒有完全採用漢語數詞，一到千的數詞依然有自己固有的表達方式，僅有少量的數字概念的表達方式漢化，「triệu（百萬）」就是漢字數詞「兆」【參見：越南語數字】。

漢越詞

漢越詞（Từ Hán Việt／詞漢越^*/?）是越南語中自古漢語派生出的詞彙，即越南語的漢字詞。越南語中漢越詞的數量非常多，其比重不低於60%。在這些漢字詞中，比較少的單音節漢字詞被直接當作詞彙來用，例如：học（學）、tại（在）；多數的單音節漢字詞都被當作構詞的部件來使用，像上文提到的「đã định」即是。

• 有相當大量的漢越詞的意義與現代漢語一致，比如：

lịch sử（歷史）、định nghĩa（定義）、phong phú（豐富）、điều hoà（調和）、thời sự（時事）。

• 漢越詞中也存在大量與現代漢語使用相同的漢字，但意義相異的漢越詞，如：

phương tiện（方便）：在越南語中的意思是「手法」、「手段」。

văn phòng（文房）：在越南語中的意思是「辦公室」、「寫字樓」。

phương phi（芳菲）：在越南語中的意思是「豐滿」。

phong lưu（風流）：在越南語中的意思是「富足」、「富裕」。

Ván Cờ（𥯈棋）：在越南語中的意思是「棋局」。

trụ sở（住所）：在越南語中的意思是「總部」。

• 越南語中亦存在大量越南自製漢越詞，其特點類似日語中的「和製漢語」這些詞彙由古漢語語素構成，可以直接用漢字寫出，但漢語中並無這些詞彙，如：

bệnh cảm（病感）：感冒。

khẩu trang（口裝）：口罩。

Đời（𠁀）：世代。

• 一部分日語中的用漢字表記的固有詞（日語：和語）也傳入越南語中，與漢語、韓語一樣，也採用本國的漢字音（越南為漢越音）讀出來，被視為漢越詞的一部分，如：

lập trường（立場）－立場（たちば/tachiba）

trường hợp（場合）－場合（ばあい/baai）

thủ tục（手續）－手続（てつづき/tetsuzuki）

外來語

外來語（Từ ngoại lai／詞外來^*/?）是越南語中由古漢語以外的語言傳入的詞彙。其主要來自近現代的法語、英語詞彙，也有少量來自本國少數民族語言或其他語言的。 由於曾經是法國的殖民地，法語的辭彙也自然流入了越南語中，比如 「ga」（火車站）就是來自法語的「gare」。

混種詞

混種詞是以上三種詞的混合型。如：

vôi hoá／𪿙化－鈣化 （「𪿙」為固有語素「石灰」，「hoá」為漢越語素「化」）

ôm kế／揞計－歐姆表、歐姆計 （「ôm」為外來語素「歐姆」，「kế」為漢越語素的「計」）

nhà băng／茹繃－銀行 （「nhà」為固有語素「家、房」，「băng」為外來語素「銀行」）

ngày sinh／𣈜生－生日 （「ngày」為固有語素「日、天」，「sinh」為漢越語素「生」）

trưởng ga／長𥩤－火車站長 （「trưởng」為漢越語素「長」，「ga」為法語外來語素「火車站」）

數詞

主條目：越南語數字

基數

數字 1-99

	基數字	+ 10	× 10
1	một ~ mốt	mười một (11)	–
2	hai	mười hai (12)	hai mươi (20)
3	ba	mười ba (13)	ba mươi (30)
4	bốn, tư	mười bốn (14)	bốn mươi (40)
5	năm	mười lăm (15)[註 1]	năm mươi (50)
6	sáu	mười sáu (16)	sáu mươi (60)
7	bảy or bẩy[註 2]	mười bảy (17)	bảy mươi (70)
8	tám	mười tám (18)	tám mươi (80)
9	chín	mười chín (19)	chín mươi (90)
10	mười	–	(mười mươi)[註 3] (100)

數字 100-999

100	một trăm	200	hai trăm	900	chín trăm
101	một trăm lẻ một	201	hai trăm lẻ một	901	chín trăm lẻ một
102	một trăm lẻ hai	202	hai trăm lẻ hai	902	chín trăm lẻ hai
105	một trăm lẻ năm	205	hai trăm lẻ năm	905	chín trăm lẻ năm
110	một trăm mười	210	hai trăm mười	910	chín trăm mười
111	một trăm mười một	211	hai trăm mười một	911	chín trăm mười một
112	một trăm mười hai	212	hai trăm mười hai	912	chín trăm mười hai
115	một trăm mười lăm	215	hai trăm mười lăm	915	chín trăm mười lăm
120	một trăm hai mươi	220	hai trăm hai mươi	920	chín trăm hai mươi
121	một trăm hai mươi mốt	221	hai trăm hai mươi mốt	921	chín trăm hai mươi mốt
122	một trăm hai mươi hai	222	hai trăm hai mươi hai	922	chín trăm hai mươi hai
125	một trăm hai mươi lăm	225	hai trăm hai mươi lăm	925	chín trăm hai mươi lăm
155	một trăm năm mươi lăm	255	hai trăm năm mươi lăm	955	chín trăm năm mươi lăm

數字 1,000-999,999

1,000	một ngàn	10,000	mười ngàn	21,000	hai mươi mốt ngàn	155,000	một trăm năm mươi lăm ngàn
1,001	một ngàn không trăm lẻ một	10,001	mười ngàn không trăm lẻ một	21,001	hai mươi mốt ngàn không trăm lẻ một	155,001	một trăm năm mươi lăm ngàn không trăm lẻ một
1,021	một ngàn không trăm hai mươi mốt	10,021	mười ngàn không trăm hai mươi mốt	21,021	hai mươi mốt ngàn không trăm hai mươi mốt	155,021	một trăm năm mươi lăm ngàn không trăm hai mươi mốt
1,055	một ngàn không trăm năm mươi lăm	10,055	mười ngàn không trăm năm mươi lăm	21,055	hai mươi mốt ngàn không trăm năm mươi lăm	155,055	một trăm năm mươi lăm ngàn không trăm năm mươi lăm
1,100	một ngàn một trăm	10,100	mười ngàn một trăm	21,100	hai mươi mốt ngàn một trăm	155,100	một trăm năm mươi lăm ngàn một trăm
1,101	một ngàn một trăm lẻ một	10,101	mười ngàn một trăm lẻ một	21,101	hai mươi mốt ngàn một trăm lẻ một	155,101	một trăm năm mươi lăm ngàn một trăm lẻ một
1,121	một ngàn một trăm hai mươi mốt	10,121	mười ngàn một trăm hai mươi mốt	21,121	hai mươi mốt ngàn một trăm hai mươi mốt	155,121	một trăm năm mươi lăm ngàn một trăm hai mươi mốt

數字 1,000,000 以上

1 × 106	một triệu	1 × 1018	một tỉ tỉ
1 × 109	một tỉ	1 × 1021	một ngàn tỉ tỉ
1 × 1012	một ngàn tỉ	1 × 1024	một triệu tỉ tỉ
1 × 1015	một triệu tỉ	1 × 1027	một tỉ tỉ tỉ

序數

話題發言結構

主條目：話題優先語言

註腳

1. 由於「十五」與「十年」（mười năm）同音，故năm變音成lăm
2. The variant forms of this number (differing in vowel and tone) depend upon dialect.
3. The compound mười mươi typically has an idiomatic meaning of "100% sure, surely".