Азот
From Wikipedia, the free encyclopedia
Азот – Менделеевтың периодик таблицаһының 7-се һанында, 5-се төркөмдә урынлашҡан, сағыштырма атом массаһы 14,0067 булған химик элемент. Уның исеме грек һүҙе azoos – терекһеҙ тигән һүҙҙән яһалған, латинса әйтелеше Nitrogenium. Азот – төҫһөҙ һәм еҫе булмаған газ.
| |||||
Ябай матдәнең тышҡы күренеше | |||||
---|---|---|---|---|---|
Атом үҙенсәлектәре | |||||
Исеме, символы, номеры |
Азот / Nitrogenium (N), 7 | ||||
Атом массаһы (моляр массаһы) |
14,00674 а. м. б. (г/моль) | ||||
Электрон конфигурация |
[He] 2s2 2p3 | ||||
Атом радиусы |
71 пм | ||||
Химик үҙенсәлектәре | |||||
Ковалент радиус |
75 пм | ||||
Ион радиусы |
13 (+5e) 171 (-3e) пм | ||||
Электроотиҫкәрелек |
3,04[1] (Полинг шкалаһы) | ||||
Окисланыу дәрәжәһе |
5, 4, 3, 2, 1, 0, −1, −3 | ||||
Ионлашыу энергияһы (первый электрон) |
1401,5 (14,53) кДж/моль (эВ) | ||||
Ябай матдәнең термодинамик үҙенсәлектәре | |||||
Тығыҙлыҡ (н. ш.) |
0,808 г/см³ (−195,8 °C); при н.у. 0,001251 г/см³ | ||||
Иреү температураһы |
63,29 K | ||||
Ҡайнау температураһы |
77,4 K | ||||
Иреү йылылығы |
(N2) 0,720 кДж/моль | ||||
Парға әйләнеү йылылығы |
(N2) 5,57 кДж/моль | ||||
Моляр йылы һыйышлығы |
29,125[2] (газ N2) Дж/(K·моль) | ||||
Моляр күләм |
17,3 см³/моль | ||||
Ябай матдәнең кристалл рәшәткәһе | |||||
Рәшәткә структураһы |
куб | ||||
Рәшәткә параметры |
5,661 Å | ||||
Башҡа характеристикалар | |||||
Йылы үткәреүсәнлек |
(300 K) 0,026 Вт/(м·К) |
7 | Азот |
14,007 | |
2s22p3 |
Азот (ябай мәтдә) — атмосфераның иң кәрәклеләрҙән булған өлөшө (78% күләм тәшкил итә). Азот атомдары үҫемлектәрҙең аҡһым составында, шулай уҡ ер аҫтындағы натрий нитраты составында осрай. Тәбиғи азот ике изотоптан тора: 14N (99,635% массанан) һәм 15N (0,365% массанан).
Химик яҡтан бик инерт, әммә күсеүсе металдарҙың ҡатмарлы берләшмәләре менән реакцияға инә.
Һауаның төп компоненты (күләменең 78 %), һауанан азот алыу — сәнәғәт азотын етештереү ысулы (3/4 ашыуы аммиак синтезына тотонола).
Төрлө технологик процестар өсөн инерт сара булараҡ ҡулланыла; шыйыҡ азот һыуытҡыс агент булараҡ файҙаланыла.
Азот — аҡһым һәм нуклеик кислоталарҙы тәшкил иткән төп биоген элементтарҙың береһе.[3]