بابر
بنیانگذار سلسلۀ گورکانیان هندوستان / From Wikipedia, the free encyclopedia
ظهیرالدّین محمّد بابُر (به اردو: ظهیر الدین محمد بابر بادشاه غازی گورکانی، به هندی: बाबर) (۱۴۸۳ – ۱۵۳۰ میلادی/ ۸۸۸ – ۹۳۷ ه.ق)، بنیانگذار امپراتوری گورکانی هند بود که آخرین امپراتوری از دوران طلایی اسلامی بهشمار میآید. بابر از طرف پدری پنجمین پشت از نوادگان امیر تیمور گورکانی بود؛ او فرزند میرزا عمر شیخ فرزند سلطان ابوسعید فرزند میرزا محمد فرزند میرانشاه فرزند تیمور بودهاست. وی از طرف مادری نیز نسب به چنگیزخان مغول میرساند.[2][3][4]
ظهیرالدّین محمّد بابُر | |||||
---|---|---|---|---|---|
اولین پادشاه گورکانی | |||||
پس از | تأسیس امپراتوری | ||||
پیش از | همایون | ||||
زاده | ۱۴ فوریهٔ ۱۴۸۳ اندیجان، ناحیه فرغانه، امپراتوری تیموری (ازبکستان) | ||||
درگذشته | ۲۶ دسامبر ۱۵۳۰ (۴۷ سال) اگره، امپراتوری گورکانی هند (هند) | ||||
آرامگاه | |||||
همسران |
| ||||
فرزند(ان) |
| ||||
| |||||
دودمان | دودمان تیمور | ||||
پدر | عمر شیخ میرزای دوم، امیر دره فرغانه | ||||
مادر | قتلغ نگار بیگم |
بابر در اندیجان، در دره فرغانه (امروزه بخشی از ازبکستان است) متولد شد؛ پدرش عمر شیخ میرزا از سال ۱۴۵۶ تا ۱۴۹۴ میلادی حاکم فرغانه بود. بابر پس از مرگ پدرش در سن ۱۲سالگی به تاج و تخت فرغانه، به مرکزیت اخسیکت، رسید و با شورشهایی در ابتدای سلطنت روبرو شد. او ۲ سال بعد سمرقند را فتح کرد، اما به زودی فرغانه را از دست داد. در تلاش ناموفقش برای فتح فرغانه، سمرقند را نیز از دست داد. در سال ۱۵۰۱ تلاشهایش برای فتح هر دو منطقه هنگام شکست از شیبک خان بینتیجه ماند. در سال ۱۵۰۴، او کابل را، که تحت حکومت ظاهری عبدالرزاق میرزا وارث نوزاد الق بیگ دوم بود، فتح کرد. بابر سپس با شاه اسماعیل اول، پادشاه ایران صفوی، برای فتح مناطقی از ترکستان، از جمله سمرقند، همکاری کرد. اما هیچ سودی نداشت و دوباره این مناطق از دست رفتند و به دولت شیبانی انضمام شدند. پس از شکست سوم در فتح سمرقند، بابر توجه خود را به هند جلب کرد. در این زمان، منطقه جلگه سند و گنگ توسط ابراهیم لدی از سلسله لودیهای افغان تبار اداره میشد، راجپوتانه نیز توسط یک کنفدراسیون هندوهای راجپوت، به رهبری رانگا سانگا از میوار، کنترل میشد. بابر در نبرد پانیپت در سال ۱۵۲۶ میلادی ابراهیم لودی را شکست داد و امپراتوری گورکانی را تأسیس کرد. او سپس با مخالفت رانگا سانگا، که در ابتدا قول داد به بابر برای بیرون راندن لودیها کمک کند، روبرو شد. رانگا پس از اینکه فهمید بابر قصد دارد در هند بماند، از جنگ عقبنشینی کرد. رانا سپس لشکری از راجپوتها و پشتونها برای بیرون راندن بابر جمعآوری کرد، اما در نبرد خانوا در سال ۱۵۲۷ شکست خورد و پس از آن در سال ۱۵۲۸ به دست افراد خود مسموم گردید.[5]
بابر چندین بار ازدواج کرد. برجستهترین پسرانش همایون، کامران میرزا و هندل میرزا بودند. بابر در سال ۱۵۳۰ در آگرا درگذشت و پسرش همایون شاه جانشین او شد. بابر ابتدا در آگرا دفن شد اما سپس، بنا به خواسته وی، او را در کابل دفن کردند.[6] بابر به عنوان نواده تیمور، خود را تیموری و ترک جغتایی میدانست.[7] او در کشورهای ترکزبانی مثل قرقیزستان و ازبکستان به عنوان یکی از چندین قهرمانهای ملی شان قرار دارد. او زندگینامه خود به عنوان بابرنامه را به زبان ترکی جغتایی نوشت. این کتاب در زمان نوه اش، اکبر شاه (۱۵۵۶–۱۶۰۵)، به فارسی ترجمه شد.