Kościół św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa w Kaliszu
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Kościół św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa w Kaliszu (po 1945 znany jako kościół garnizonowy) – kościół położony w zespole gmachów jezuickich na kaliskim Śródmieściu, pojezuicki, wczesnobarokowy, trzynawowy, czteroprzęsłowy, bazylikowy z emporami.
256/62 z dnia 22.09.1930 r.[1] | |||||||||
Państwo | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Miejscowość | |||||||||
Adres |
ul. Kolegialna 2 | ||||||||
Wyznanie | |||||||||
Kościół | |||||||||
Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
51°45′45,4″N 18°05′33,2″E | |||||||||
|
Wzniesiony w latach 1592–1597 z fundacji prymasa Stanisława Karnkowskiego według projektu Jana Marii Bernardoniego z Como; katolicki, konsekrowany w 1596[2].
Pierwotnie był częścią nowo powstałego w mieście kolegium jezuickiego. Obecnie po katedrze w Lublinie i kolegiacie Bożego Ciała w Jarosławiu (za czasów I Rzeczypospolitej najstarszym był kościół katolicki w Nieświeżu) najstarszy kościół jezuicki w Polsce. W wieży kościoła działało pierwsze polskie obserwatorium astronomiczne (1613)[3], założone przez Karola Malaperta[4].
Pochowani zostali tutaj m.in. prymas Stanisław Karnkowski (w 1798 jego szczątki zostały przeniesione do kaliskiej bazyliki) oraz starosta żywiecki Krzysztof Czarniecki, ojciec hetmana polnego koronnego Stefana Czarnieckiego[5].
W 1798 za zgodą papieża Piusa VI opuszczony wówczas kościół przekazano luteranom[6]. Pełnił rolę kościoła ewangelickiego do lat II Wojny Światowej. W 1940 r. Kalisz opuścił luterański proboszcz Edward Wende, ale nabożeństwa ewangelickie dalej się odbywały. W 1945 roku na prośbę katolików bez żadnej podstawy prawnej kościół został im przekazany i przekształcony na garnizonowy. Ewangelicy starali się o jego zwrot do lat 90. XX wieku[7].