Sirkoon

Sirkoon is 'n mineraal wat deel van die nesosilikate-groep uitmaak. Die chemiese naam is sirkoniumsilikaat en die ooreenstemmende chemiese formule daarvan is ZrSiO₄. 'n Algemene empiriese formule wat die omvang van die vervanging in sirkoon weergee, is (Zr_1-y, Ln_y)(SiO₄)_1-x(OH)_4x-y. Sirkoon word in silikaatsmelte gevorm wat 'n hoë mate van ione met hoë ladings bevat, waaronder Zr⁴⁺, Hf⁴⁺, Ce⁴⁺, La³⁺ en ander lantaniede. Byvoorbeeld is hafnium byna altyd in hoeveelhede van tussen 1% en 4% teenwoordig. Die kristalstruktuur van sirkoon behoort tot 'n tetragonale kristalformaat. Die natuurlike kleur van sirkoon wissel tussen kleurlose, geel-goue, rooi, bruin, blou of groen skakerings. Kleurlose monsters van juweelkwaliteit is gewilde plaasvervangers vir diamant en staan ook as "Matura-diamante" bekend.

Sirkoon
Sirkoon
Formule	ZrSiO4
Onsuiwerhede	Hf, Th, U, Ln, Y, OH, H2O, Fe, Al, P
Nickel-Strunz (10)	9.AD.30
Kleur	kleurloos, geel, grys, rooibruin, groen, bruin, swart
Streep	wit
Hardheid	7 1/2 (Mohs)
Kristalsisteem	Tetragonaal
Ruimtegroep	I41/amd [1]
Strukturbericht-kode	S1₁
Nommer	141
Eenheidsel	a = 6.607(1) Å, c = 5.982(1) Å
* Lys van minerale
Portaal Geologie

Die naam is van die Persiese "zargun" afgelei wat goudkleurig beteken. Hierdie woord is in "jargoon" vervorm, 'n term wat gebruiklik is vir liggekleurde sirkone. Die Engelse woord "zircon" is van "Zirkon," die Duitse aanpassing van hierdie woord afgelei. Rooi sirkoon staan as "hiasint" bekend, verwysend na die Hyacinthus-blom, waarvan die naam van antieke Griekse oorsprong is.

Sirkoon is alomteenwoordig in die kors van die aarde. Dit kom gemeenskaplik voor as 'n bykomstige mineraal in stollingsgesteentes (as produkte van primêre kristallisasie), in metamorfiese gesteentes en as detrale korrels in sedimentêre gesteentes. Groot sirkoonkristalle is skaars. Hul gemiddelde grootte in granietrotse is ongeveer 0,1 mm tot 0,3 mm, maar hulle kan ook aangroei tot groottes van etlike sentimeter, veral in mafiese pegmatiete en karbonatiete. Sirkoon is ook besonder teen hitte en roes bestand.

As gevolg van sirkoon se uraan- en toriuminhoud, ondergaan sommige sirkone metamiktisasie. Gekoppel aan interne stralingskade, word die kristalstruktuur deur onder meer hierdie prosesse ontwrig, wat die hoogsveranderlike eienskappe van sirkoon deels verklaar. Namate sirkoon toenemend deur interne stralingskade verander word, word die digtheid daarvan verlaag en die kristalstruktuur kom in gedrang, sodat die kleur verander.

Struktuur

Die sirkoonstruktuur is die argetipe van die S1₁-struktuur van die strukturbericht-klassifikasie.^[2]

Sien ook

• Lys van minerale
• Suurstofisotoopanalise