Ypsilon

Ypsilon (/ˈipsilon/, hoofletter Υ, kleinletter υ; Grieks: ύψιλον ýpsilon [ˈipsilon]) is die 20ste letter van die Griekse alfabet. In die Griekse numeriese stelsel het dit 'n waarde van 400. Dit is van die Fenisiese letter waw afgelei. Die Latynse Y is van die Griekse ypsilon afkomstig, en in verskeie Europese tale word Y nog steeds 'n Griekse I genoem.

Die Griekse alfabet Α α Alfa Β β Beta Γ γ Gamma Δ δ Delta Ε ε Epsilon Ζ ζ Zeta Η η Eta Θ θ Theta Ι ι Iota Κ κ Kappa Λ λ Lambda Μ μ Mu Ν ν Nu Ξ ξ Ksi Ο ο Omikron Π π Pi Ρ ρ Rho Σ σ ς Sigma Τ τ Tau Υ υ Ypsilon Φ φ Phi Χ χ Chi Ψ ψ Psi Ω ω Omega Letters nie meer in gebruik nie Digamma Koppa Stigma Sampi Heta Sho San

Etimologie

Die naam van die letter was oorspronklik slegs υ, maar die naam het na υ ψιλόν (=υ-psilon, 'υ-eenvoudig') verander om dit te onderskei van οι, wat mettertyd dieselfde uitspraak gekry het.

Uitspraak

In vroeë Attiese Grieks (6de eeu v.C.) is ypsilon as [u] ('n geronde geslote agterklinker soos in boek) uitgespreek.^[1][2] In Klassieke Grieks en tot so onlangs as 1030 is dit as [y] ('n geronde geslote voorklinker soos in nuut) uitgespreek.^[3] In Moderne Grieks word dit as [i] uitgespreek, behalwe vir die digrawe ⟨αυ⟩ en ⟨ευ⟩ waar dit as /f/ of /v/ uitgespreek word en ⟨ου⟩ waar dit as /u/ uitgespreek word. In Antieke Grieks het dit in beide kort en lang weergawes voorgekom, maar in Moderne Grieks word daar nie 'n lengte-onderskeid getref nie.

As 'n eerste letter in Klassieke Grieks het dit altyd met growwe asemhaling (spiritus asper; soortgelyk aan h) gepaard gegaan, soos nog steeds gesien kan word in woorde van Griekse afkoms, soos dié wat met hiper- of hipo- begin. Hierdie growwe asemhaling is van 'n ouer uitspraak afgelei wat eerder 'n sibilant gebruik het; hierdie sibilant is in Latyn behou en het kognate soos super- (vir hiper-) en sub- (vir hipo-).

Ypsilon het as die tweede element in vallende diftonge deelgeneem, wat sedertdien op verskillende wyses ontwikkel het.