Hans Spemann

Dr Hans Spemann (* 27. Juuni 1869 z Stuegert; † 12. Septämber 1941 z Fryburg) isch e dytsche Mediziiner un Zooloog gsii. Är het anne 1935 dr Nobelbryys fir Fisiology oder Mediziin fir syni Aarbete iber dr „Organisaater-Effäkt bi dr Embrionaalentwicklig“ iiberchuu, wu äär un sy Dokterandi Hilde Mangold (1898–1924) entdeckt ghaa hän.

dr Hans Spemann (vor 1935)

Lääben un Wäärch

Dr Hans Spemann isch dr eltscht Suun vum Verleeger Wilhelm Spemann un syre Frau Lisanka geb. Hoffmann (1839–1871) gsii.^[1] Vu 1878 bis 1888 isch er uf s Eberhard-Ludwigs-Gimnaasium z Stuegert gange un het noch em Schuelabschluss Buechhändler gleert (1888–1889) un no sym Militeerdienscht (1889–1890) fir ai Joor lang as Buchhändler im Gschäft vu sym Vater gschafft. Anne 1891 het er si an dr mediziinische Fakulteet vu dr Uniwersiteet Haidelberch yygschriibe. Deert hän en bsundersch d Aarbete vum verglyychende Anatoom Carl Gegenbaur aazooge. In dr Zyt vum Stuudium isch em Miotgliid vu dr Studänteverbindig Karlsruhensia zu Heidelberg im Miltenberger Ring woore.

Im Winter 1893/94 het er z München studiert, wun er dr August Pauly chännegleert het. Vum Friejoor 1894 bis 1908 het r am Zooloogische Inschtitut z Würzburg gschafft, deert het er 1895 s Stuudium vu dr Zoology, Botaanik un Fisik abgschlosse un isch deert au bromewiert woore.^[2] Syni Leerer sin dr Theodor Boveri, dr Julius Sachs un dr Wilhelm Röntgen gsii, wu alli ne bsundere Yyfluss uf en ghaa hän.^[3]

Anne 1898 het er si z Würzburg mit ere zooloogischen Aarbet fir s Fach Mediziin habilitiert.^[4]

Scho ab 1902 het dr Spemann uf dr Grundlaag vu Aarbete vum Jacques Loeb un em August Weismann (Chyymplasmatheory) eerschti wiichtigi Versuech zue dr Zälldailig duuregfiert. S isch em zem Byyschpel glunge, di boode Zälle vum Zwoo-Zäll-Staadium vun eme Salamander mit eme Saiglingshoor z dränne, dooderduur het er chinschtligi Zwilling erzygt. Dur des Schnierigsexperimänt un anderi Versuech an meezällige Embrionaalstaadie isch noogwiise woore, ass d Fuurchigszälle vun eme Embrio uf frieje Entwickligsstaadie no sämtligi Eerbinfermazioone hän, wu fir d Entwicklig nootwändig sin.^[5]

Maandaafele fir dr Hans Spemann z Rostock

Ab 1908 het dr Spemann as Brofässer fir Allgmaini Zoology un verglyychendi Anatomy an dr Uniwersiteet Rostock gleert. Von 1914 bis 1919 isch er Diräkter vum Chaiser-Wilhelm-Inschtitut fir Biology z Berlin-Dahlem (Voorgänger vum Max-Planck-Inschtitut fir Biology) gsii.^[6] Vu 1919 bis zue syre Emeritierig 1937 isch dr Spemann Brofässer un Leerstuelinhaaber fir Zoology an dr Uniwersiteet Fryburg gsii, vu 1923 bis 1924 isch er au Räkter vu dr Uniwersiteet gsii.^[6]

Vu 1927 zue sym Dood 1941 isch er „Uuswäärtig Wisseschaftli Mitgliid“ vu dr Chaiser-Wilhelm-Gsellschaft gsii.^[7]

Anne 1935 het dr Spemann dr Nobelbryys fir Fisiology oder Mediziin iiberchuu fir syni Aarbete iber dr „Organisaater-Effäkt bi dr Embrionaalentwicklig“, wu äär un sy Dokterandi Hilde Mangold (1898–1924) entdeckt ghaa hän un wu speeter noch em Spemann gnännt wooren isch (Spemann-Organisaater). Är un syni Schueler*ne hän ab 1921 wiichtigi Stuudie dooderzu duuregfiert.^[8] Dr Spemann het dur Dransblantazioons-Experimänt an dr frieje Gaschtrula noogwiise ghaa, ass si ne Gwääb oortsspeziifisch verhalte duet, also si no dr Stell, wu s Gwääb in d Embfänger-Gaschtrula verbflanzt wooren ischm entwickelt, un no dr Häärchumftsstell im Spänderorganismus. D Zälle sin in däm frieje Entwickligsstaadium noonig determiniert. Bi Dransblantazioonsexperimänt an dr spoote Gaschtrula het s dergeege ne ander Effäkt gee: Doo entwicklet si s Dransplantaat no dr Häärchumft. Des haißt, s Gwääb isch jetz determiniert gsii.

Graabstai fu em Stuegerter Pragfriidhoof

dr Spemannblatz z Fryburg

Scho 1938 het dr Spemann s Verfaare vum Chäärntransfer as Meegligkait voorgschlaa fir d Untersuechig vum Entwickligspotenziaal in differänzierte Zälle. Des Verfaare isch abereerscht speeter in dr Foorschig bruucht woore.

Dr Spemann isch noch ere lengere Häärzchranket am 12. Septämber 1941 gstoorbe un isch am 15. September yygäscheret woore.^[9]

Eerige

• 1906 Mitgliid vu dr Leopoldina
• 1921 usseroordeli Mitgliid vu dr Haidelbercher Akademy vu dr Wisseschafte
• 1923 korreschpondierend Mitgliid vu dr Göttinger Akademy vu dr Wisseschafte^[10]
• 1923 korreschpondierend Mitgliid vu dr Bayerische Akademy vu dr Wisseschafte
• 1929 korreschpondierend Mitgliid vu dr Preußische Akademy vu dr Wisseschafte
• 1925 Mitgliid vu dr National Academy of Sciences
• 1933 Mitgliid vu dr American Academy of Arts and Sciences
• 1937 Mitgliid vu dr American Philosophical Society^[11]
• 1935 Cothenius-Medaille vu dr Leopoldina.
• Uf em Fryburger Lorettobäärg isch am 11. Septämber 1944 e Blatz noch em Spemann gnännt woore.

Sälbschtzyygnis

„Zuerst hatte mir Boveri vorgeschlagen, die Entwicklung der Geschlechtsorgane des Bandwurms zu bearbeiten, und erst als ich schüchtern einwandte, daß mich das in der rein juristischen Familie meiner Braut völlig kompromittieren würde, ging er lachend auf einen anderen Wurm über, dessen klangvoller Name Strongylus paradoxus einigermaßen damit aussöhnen konnte, daß er in der Lunge des Schweins zuhause ist.“ (Forschung und Leben. 1943).

Schrifte

• mit dr Hilde Mangold: Über Induktion von Embryonalanlagen durch Implantation artfremder Organisatoren. In Archiv für mikroskopische Anatomie und Entwicklungsmechanik. Band 100 (1924), S. 599–638.
• Experimentelle Beiträge zu einer Theorie der Entwicklung. Deutsche Ausgabe der Silliman Lectures, gehalten an der Yale Univ. im Spätjahr 1933, Julius Springer, Berlin 1936.
• as Rusgeeber: Forschung und Leben. Stuttgart 1943.

Schuelerne

• Salome Gluecksohn-Waelsch, Bromzioon 1932
• Hilde Mangold, Bromzioon 1923

Literatuur

• Peter E. Fässler: Hans Spemann 1869–1941: Experimentelle Forschung im Spannungsfeld von Empirie und Theorie; ein Beitrag zur Geschichte der Entwicklungsphysiologie zu Beginn des 20. Jahrhunderts. Springer, 1997, ISBN 3-540-62557-7.
• Peter E. Fässler, Klaus Sander: Hilde Mangold (1898–1924) and Spemann's organizer: achievement and tragedy. In: Roux's Arch. Dev. Biol. 205, 1996, S. 323–332.
• Werner E. Gerabek: Spemann, Hans. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, S. 657 f.
• Werner E. Gerabek: Hans Spemann. In: Horst Kant et al,: Harenberg Lexikon der Nobelpreisträger. Alle Preisträger seit 1901. Ihre Leistungen, ihr Leben, ihre Wirkung. Hrsg. vom Harenberg Lexikon Verlag. Harenberg, Dortmund 1998, S. 183–185.
• Werner E. Gerabek: Spemann, Hans. In: Werner E. Gerabek, Bernhard D. Haage, Gundolf Keil, Wolfgang Wegner (Hrsg.): Enzyklopädie Medizingeschichte. De Gruyter, Berlin/ New York 2005, ISBN 3-11-015714-4, S. 1346 f.
• Otto Mangold: Hans Spemann. Der Erfinder der embryonalen Mikrochirurgie, ein Meister der Entwicklungsphysiologie In: Hans Schwerte, Wilhelm Spengler (Hrsg.): Forscher und Wissenschaftler im heutigen Europa. 2. Mediziner, Biologen, Anthropologen. (= Gestalter unserer Zeit. Band 4). Stalling, Oldenburg 1955, S. 228–236 (Die Hgg. waren zuvor SS-Kader)
• Klaus Sander: Hans Spemann (1869–1941): Entwicklungsbiologe von Weltruf. In: Biologie in unserer Zeit. 15, 1985, S. 112–119.
• Klaus Sander, Peter E. Fässler: Introducing the Spemann-Mangold organizer: experiments and insights that generated a key concept in developmental biology. In: Int. J. Dev. Biol. 45, 2001, S. 1–11.

Weblink

 Commons: Hans Spemann – Sammlig vo Multimediadateie

• Literatur vu un iber Hans Spemann im Katalog vu dr Dütsche Nazionalbibliothek
• Ziitungsartikel iber Hans Spemann in dr Pressemappe 20. Jahrhundert vom ZBW – Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft
• Eintrag zu Hans Spemann im Catalogus Professorum RostochiensiumVorlage:CPR/Wartung/unnötige Verwendung von Parameter 2
• Informatione vu dr Nobelstiftig zue dr Pryysverleihig 1935 an Hans Spemann (änglisch) und Bankettrede (deutsch)
• Biographie (Universität Würzburg)
• Biographie (Universität Würzburg), mit abweichendem Todesdatum