Visp
e politeschi Gmeind im Wallis From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Vischp (mu seit Fischp [fɪʃp]; amtlich schribt mu Visp; frz. Viège) isch en Munizipalgmei im Bizirk Vìschp im Kanton Wallis, Schwiz.
| Dialäkt: Wallisertitsch |
Remove ads
Geografii
Vìschp liggut ufer lingg Sita vam Rottu am Igang vom Vìschpertaal. Vaaner Gmeiflächi sind 17 % landwirtschaftlichi Flächi, 59,7 % Waald, 19,5 % Sidligsflächi und 3,9 % andri Flächine.[2]
Gschicht
Va waa genau, dass der Oortsnamu Vischp chunt, weiss mu nit mit Sicherheit. Ei Meglichkeit isch, dass d indogermaanisch Wurzla *uis- mit der Biditig «fliessu» dr Üsgangspunkt isch, dii isch nämli güet bileit fer Nämu va Fliessgwässer. Zämu mit dum Suffix -ubia (ds gliicha wie im Namu vam Fluss Venoge) chännti mu vanera Grundform *uisubia üsgaa, wa de zeersch romaanisch *Vésobia ergääbi und spääter zu Vesbia synkopiert chunt. Das isch de öi d Form vam Namu, wiener zum eerschtu Maal im Jaar 1034 bileit isch. Ganz äänlich finnut mu 1302 öi nu d Schriibig Vespia. Eso wie mu du Oortsnamu hitu schribt, nämli Visp, ischer zum eerschtu Maal scho im Jaar 1272 bileit. Vam 12. bis in ds 19. Jaarhunnert chämunt parallel immer wider Variante wie Vispach oder Fischbach vor; dii sind aber volksetymologisch gibildut, der Namu enthaaltut also wäder es Woort mit der Biditig «Fisch» nu eis mit der Biditig «Bach».[3]
Mu seit, am 23. Dezember 1388 heige es Heer va Savoyer Vischp uberfallu und d Vischper heige di Savoyer, obwol dasch massiiv iner Unnerzaal siige gsi, bisiigt. Und zwaar heigesch die ganz Aaltstadt künschtlich veriischut und heige de d savoyischu Agriifer mit groosse Steina attaggiert. Ob das genau eso abgluffu isch, weiss mu nit. Aber es Adeichu an denu Tag isch der «Blau Stei», wa der Saag naa eine va denu groossu Steina soll sii. Zum Gideichu an denu Tag fiirut mu öi nu hitu jedes Jaar im Dezember du Mannumittwoch.[4][5]
Es par witeri Eggpunkta sind:[5]
- 1518 sind wägu ma groossu Fiir ehüüfu Hiischer iner Aaltstadt abgibrunnu.
- 1799 hent französischi Truppe groossi Teila va Vischp giplündrut. 1810 isch ds Wallis und drmit öi Vischp va Frankriich annektierts cho und sit 1815 gcheert ds Wallis und iner Folg öi Vischp dank de Abmachige vam Wiener Kongräss wider zer Schwiz.
- Z Vischp hets sit du Üfzeichnige scho vier starchi Äärpäbu gigä, nämli inu Jaar 1573, 1587, 1755 und 1946. Das va 1755 isch eis vanu sterchschtu Äärpäbu, was je iner Schwiz het gigä, und het öi ehüüfu Hiischer zerschteert, u. a. isch öi der Spitz vam Kirchturu vaner St. Martinskircha komplett abgibrochu.
- 1972 het di damaalig Gmei Eyholz mit Vischp fusioniert.
- 2011 het uf Vischper Gmeigibiet en groosse Waaldbrand gwietut.[6]
Remove ads
Iwoner
D Iwoner-Entwicklig vaner Gmei Vischp gseet folgundermaassu üs:
| Jaar | 1850 | 1860 | 1870 | 1880 | 1888 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1941 | 1950 |
| Iwoner | 702 | 832 | 911 | 989 | 1014 | 1147 | 1626 | 1902 | 2321 | 2664 | 3175 |
| Jaar | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2010 | 2020 | 2024 | |||
| Iwoner | 4092 | 5698 | 6383 | 6234 | 6550 | 7014 | 8060 | 8709 |
Der Üsländerateil het schi inu letschtu Jaar esoo entwicklut:
| Jaar | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Iwoner (Totaal) | 7014 | 7191 | 7281 | 7377 | 7498 | 7665 | 7726 | 7891 | 7950 | 7978 | 8060 | 8183 | 8305 | 8483 | 8709 |
| daderva Üsländer | 1428 | 1500 | 1557 | 1648 | 1638 | 1666 | 1703 | 1748 | 1816 | 1883 | 2006 | 2204 | 2375 | 2585 | (2786) |
| 20% | 21% | 21% | 22% | 22% | 22% | 22% | 22% | 23% | 24% | 25% | 27% | 29% | 30% | 32% |
(Quälle: 1850 bis 2000: Bundesamt fer Statistik 2005[7], 2010 bis 2020: Kanton Wallis[8], 2024: Gmei Vischp[9])
Religion
82,3 % vanu Iwoner sind im Jaar 2000 remisch-katholisch gsi, 5,4 % evangelisch-reformiert.[2]
Politik
Dr Gmeipresidänt va Vìschp ischt dr Niklaus Furger (Stand Öigschtu 2025).[10]
Spraach und Dialäkt
Bi dr Volchszellig 2000 heint vanu 6550 Iwoner 88,2 % Titsch als Höiptspraach agigä, 1,6 % Franzesisch, 1,7 % Italienisch und 8,5 % anneri Spraache.[2]
Dr heegschtalemannisch Dialäkt va Vìschp gcheert ze weschtlichu Dialäkta vam Wallisertitschu.
En Mundartautoori va Visvhp isch di Bernadette Lerjen-Sarbach.
Wirtschaft
Sit dum 9. Dezember 2007 isch der Baanhof Vischp dr wichtigschtu im Wallis. Üsserdem isch hie öi ds Hauptwäärch vaner Lonza.
Sport
Dr EHC Vischp spilt iner Swiss League. Gigründute cho isch er im Jaar 1939. Der EHC Vischp het schi 1962 du Schwizermeischter-Titel iner NLA gholt, 1960, 2011, 2014 und 2025 iner NLB.
Dr Sepp Blatter, FIFA-Presidänt va 1998 bis 2016, isch z Vischp üfgwaggsu.
Literatur
- Alois Grichting: Visp In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Weblink
Füessnoote
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads