Arroz

L'arroz^[1] u roz^[1] (de l'arabe, الروز ar-rūz; a la vegata d'o griego, ὄρυζα oryza) ye a simient d'a Oryza sativa u d'a Oryza glaberrima conoixita como "arroz africano", que como o suyo nombre dice ye a variedat africana. Se tracta d'un cerial considerato como alimento basico en muitas culturas culinarias (en especial a cocina asiatica), asinas como en bellas partis d'America Latina.^[2] O suyo grano corresponde a o segundo cerial mas producito d'o mundo, dimpués d'o panizo.^[3] Debito a que o panizo ye producito ta atros muitos propositos que o consumo humán, se puet decir que l'arroz ye o cerial mas important ta l'alimentación humana, y que contribuye de traza muit efectiva a l'aporte calorico d'a dieta. L'arroz ye responsable de l'aporte calorico d'una cinquena parti d'as calorías consumitas en o mundo por os sers humans.^[4] Dende l'anyo 2008 s'ha feito un racionamiento en bels países debito a la carestía de l'arroz.^[5] En países como Bangladesh y Campuchia puet plegar a estar cuasi as tres cuatrenas partis de l'alimentación d'a población.^[6]

Arroz frito una especialidat chenerica d'a cocina asiatica.

A l'igual que o trigo por o suyo tipo de fotosintesi ye una planta C₃, con una fotosintesi eficient en medios humidos.^[7] S'adedica muitas hectarias de cautivo ta l'arroz en o mundo. Se sabe que o 95% d'o cautivo d'iste cerial s'estendilla entre os paralelos 53º de latitut norte dica 35º sud.^[2] Manimenos os campos d'arroz contribuyen a lo calentamiento global por o metano que dimana d'o metabolismo d'os microorganismos d'o suelo embadinau y reductor d'a mes gran part d'éls.^[8]

L'orichen d'o cautivo ye disputato entre os investigadors, se discute l'orichen entre o sud de China y o nord-este d'A India.

Producción

Os grans productors mundials d'arroz son os paises asiaticos destacando-se-ie historicament China y India como os dos países mas productors d'arroz en o mundo. En Espanya o suyo cautivo ye concentrau en siet comunidaz autonomas (Andalucía, Aragón, Catalunya, Extremadura, Navarra, País Valenciano y Murcia-Albacet). En Aragón dica primerias d'os anyos 2.010 bi heba mas de 10.000 hectarias dedicadas a o cautivo d'arroz con una producción superior a 60.000 Tm. y con un pico en l'anyo 2004 de 15.411 hectarias y 93.307 Tm. de producción. Dende ixa calendata a producción desciende dica as 4.961 hectarias de cautivo y 34.727 Tm. de producción en l'anyo 2018.^[9]