Garchola

From Wikipedia, the free encyclopedia

Garchola
Remove ads

Una garchola,[1][nota 1] cárcel[1] u presón[1] ye un puesto (edificio u conchunto d'edificios) a on se fica chent que ha estau privata de libertat por no haber respectato ciertas normas d'una sociedat (en a mayoría de países istas normas son definitas por as leis). As garcholas ta mullers se conoixen como galera[2] u casa d'a galera.[2]

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Thumb
A mitica garchola d'Alcatraz en San Francisco.
Remove ads

Etimolochía

A denominación mas común en aragonés ye cárcel parola documentada en aragonés medieval (en o "Liber Regum"), en a toponimia aragonesa (Torre la Cárcel en a Comunidat de Teruel, Callizo de la Cárcel Viella[3] en a Chudería de Zaragoza), y en a mes gran part d'as parlas alto-aragonesas. A parola garchola (d'o latín < caveola "cavidat") se documenta en parlas orientals de l'Alto Aragón como l'aragonés d'o Semontano de Balbastro, o chistabín u o ribagorzano, a on manimenos coexiste con cárcel (en Campo bi ha un torretón dito La Cárcel[4]).

Remove ads

Obchectivos

Thumb
Presos

Os obchectivos d'as garcholas varian seguntes as epocas y mas que mas as sociedaz. En cheneral se tracta de:

  • Protecher a sociedat d'individuos que son consideratos periglosos.
  • Disuadir a la chent de fer actos vedatos por a lei.
  • Reeducar o preso de traza que pueda reinsertar-se en a sociedat.
  • Fer callar a los adversarios politicos. Iste obchectivo ye especialment important en as dictaduras, pero as democracias tamién lo emplegan y l'han emplegato.
  • Impedir a fuyita de detenitos (que n'imposibilitarba o futuro proceso chudicial).
Remove ads

Población presa en o mundo

Mas de nueu millons de personas son engarcholatas arredol d'o mundo. A población presa ha puyato notablement dende prencipios d'os anyos 1990.

Por países, os Estaus Unius tienen a población presa mas gran d'o mundo, con mas de 2 millons de presos, o 70% d'os cualos son por razons relacionatas con a dita "guerra contra as drogas", que penaliza o consumo personal, a posesión y a comercialización d'istas sustancias.

Tanto China como Rusia tienen tamién mas d'un millón de personas en a garchola.

Garcholas en Aragón

Thumb
Antiga garchola en Calaceit

En Aragón actualment bi ha tres garcholas, dos en a provincia de Zaragoza y una atra en a provincia de Teruel.

  • O Centro Penitenciario de Teruel, situato en a Teruel capital.
  • O Centro Penitenciario de Daroca, situato en Daroca.
  • O Centro Penitenciario de Zuera, situato en Zuera.

En creyar-se a garchola de Zuera se zarroron as garcholas de Torrero y Uesca.

D'antis mas muitos lugars teneban a suya propia garchola, belunas en torres como a cárcel de Broto. Destaca hue a rota turistica que se puet fer por as garcholas d'a comarca de Matarranya.

Remove ads

Notas

  1. Con a variant gayola

Referencias

Vinclos externos

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads