Degaña

Degaña ye un conceyu d'Asturies. Llenda al norte con Cangas del Narcea, al sur cola provincia de Lleón y al oeste con Ibias.

Degaña
Escudu de Degaña
Alministración
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Provincia	Provincia d'Asturies
Partíu xudicial	Cangas del Narcea
Tipu d'entidá	conceyu
Capital	Degaña
Alcaldesa de Degaña	Araceli Soárez
Nome oficial	Degaña (es)
Xeografía
Coordenaes	42°56′27″N 6°34′16″W
Superficie	87.16 km²
Llenda con	Ibias, Cangas del Narcea, Viḷḷablinu, Palacios del Sil, Páramu del Sil y Peranzanes
Altitú media	860 m
Demografía
Población	780 hab. (2024)
Densidá	8,95 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
degania.org

Historia

De la Prehistoria a la Edá Moderna

La historia d'esti conceyu ta xunida a la de Ibias, en que'l so territoriu tuvo incluyida mientres enforma tiempu. Por eso son bien pocos los datos que tenemos sobro esti conceyu.

Hai restos tumulares cerca de La Pruída y distintos restos castrenses como Los Castros, el castru mineru de Larón y el cercu romanu de Arnosa.

Hai poca documentación sobro la so dómina medieval. Apaez daqué sobro'l monesteriu de Santiago de Degaña del 912, pero la so autenticidá ta nel entredichu, yá que se cree que ye una documentación falsa.

Nel sieglu XIII, taba venceyáu a les tierres altes de Lleón tal como queda patente na Carta Puebla de Ḷḷaciana. Les rellaciones con esti conceyu siguieron vixentes hasta la dómina moderna. Hai bien poca documentación sobro esta zona nesta dómina que pueda danos datos sobro la so estructura y forma de vida, en parte por cuenta de la so vinculación coles tierres altes de Lleón.

El cotu de Degaña y Zarréu qu'ocupaben parte d'estes tierres pasaron por distintes manes, la familia Quiñones o la familia Queipo de Llano que tuvieron continuos pleitos coles xentes del llugar, polos abusos que fueron cometiendo esti señores feudales, pero'l predominiu señorial entá siguiría mientres munchos años hasta finales del sieglu XVIII y principios del XIX.

Sieglu XIX d'equí p'arriba

Nel sieglu XIX, suprímense los señoríos xurisdiccionales de Zarréu y Degaña, integrándose nel conceyu d'Ibias, pero estos conceyos siempres caltuvieron una actividá al marxe de la organización conceyil d'Ibias. Esto condució a qu'en 1863 constituyérase una demarcación autónoma que va incluyir los antiguos cotos col nome de Degaña, una y bones ésti yera'l nucleu más importante entós daquella.

Nel sieglu XX, mientres la Guerra Civil española, en Degaña y Ibias trunfen el Frente Popular por cuenta de la influencia de les nueves actividaes mineres. Dempués del conflictu armáu, el so procesu históricu más importante foi'l desenvolvimientu de los xacimientos hulleros. Esti desenvolvimientu tamién traxo cambeos urbanísticos destacables, polo que la so capital Degaña que yera la principal llocalidá, pasó a un segundu planu, frente al emburrie de Zarréu que siendo un pequeñu enclave rural convertir nel nucleu más habitáu del conceyu.

Xeografía

La so principal vía de comunicación ye l'AS-15, que traviesa tol conceyu y qu'al traviés del acabante inaugurar túnel del Rañadoiru dexa la comunicación col centru de la rexón. Ta a una distancia de la capital del Principáu de 140 quilómetros y ta en proyeutu la construcción d'una autovía ente Uviéu y Ponferrada qu'escurriría por tol conceyu, de la cual el túnel del Rañadoiru foi la primer piedra. Otra vía del conceyu ye l'AS-212 Cecos - Degaña.

Parroquies^[1]

Nᵘ	Nome	Superficie (km²)	% superficie Degaña	Población	% población Degaña	Densidá (hab./km²)
1	Degaña	46,64	53,5153,51%	282, 268	36 188,2136 188,21%	Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
2	Trabáu	11,94	13,713,7%	25, 25	323,72323,72%	Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
3	Zarréu	28,58	32,7932,79%	628	80,5180,51%	21,97

Orografía

Asitiáu a 852 msnm tratar de la capital de conceyu asitiada a mayor altitú del Principáu d'Asturies. El so relieve ta marcáu na llende septentrional colos picos de Grallos de 1.866 metros, Chagonacho de 1.870 metros, Rubio de 1.863 metros y la llende meridional formáu pol cordal Cantábrica, na que les sos cotes más importantes son: la Moreda de 1.859 metros, Bóveda de 1.923 metros, y Peña de Trayeutu de 1.698 metros. Los desniveles son bien pronunciaos y los sos valle son d'orixe glaciar que dexaron circos y morrenes.

Hidrografía

La so rede hidrográfica ta marcada pel ríu Ibias y los sos afluentes que son pequeños regueros de curtiu percorríu: Les Corradas, Regueira de Vasa, el Regueirán, etc.

Flora y fauna

Los sos montes tán poblaos de vexetación autóctona: hayas, carbayos, xardones. Onde hai especies como l'osu, el corzu, el xabalín, etc. Nos sos ríos abonda la trucha.

La so riqueza natural fixo que'l conceyu fuera declaráu Parque Natural de les Fontes del Narcea Ibias y Degaña y la so parte noroeste integrar na Reserva de Muniellos.

Evolución demográfica

La so población ye de 978 habitantes (INE 2017) y los sos principales nucleos de población per númberu d'habitantes son: Zarréu que ye la villa más poblada de Degaña, El Rebollar, Trabáu y Fondos de Vega. Degaña ye'l conceyu limífrofe de la denominada Puerta d'Asturies, qu'integren amás del conceyu degañés, los de Cangas, Ibias y Allande.

A pesar de la situación marxinal del conceyu dientro de la rexón, la so evolución foi bien distinta al restu de conceyos del monte asturianu. La so economía basada na agricultura tradicional sumió, por cuenta de la esplotación minera que torgó non yá la emigración de la xente del conceyu a otres zones, sinón que traxo a otru pequeñu númberu de persones del esterior, evitando'l despoblamientu al que taría condergáu'l conceyu.

La so población permanez bien estable dende principios del sieglu XX. L'actividá económica ta basada na estracción de mineral y el conceyu tien una media d'edá bien nueva, teniendo'l segundu porcentaxe de xente nuevo más altu d'Asturies, -detrás del conceyu de Corvera- con un 30% de menores de 20 años y cuasi el 11% de mayores de 60 años.

Economía

Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2009)

	Númberu de trabayadores	Tantu por cientu
TOTAL	543	100
Agricultura, ganadería y pesca	19	3,50
Industria	394	72,56
Construcción	27	4,97
Servicios	103	18,97
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Usos del suelu del conceyu (añu 2009)

Usu	Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu	0,07
Praderíes	13,83
Terrenu forestal	51,16
Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...)	22,10
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Carauterístiques del sector primariu (añu 2009)

Ganaderíes de bovín	24
Cabeces de ganáu bovín	291
Cabeces de ganáu ovín	161
Cabeces de ganáu cabrín	17
Ganaderos con cuota llechera	0
Quilos de cuota llechera	0
Metros cúbicos de madera valtao	0
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Arte

Tien una interesante arquiteutura popular, anque non bien abondosa, ente les que vamos estremar distintos tipos d'exemplos arquiteutónicos tantu d'estilu civil como del so estilu relixosu.

-La casa Florencio, la so estructura ye de casa de dos ales en forma de “L”, con patiu zarráu por un muriu. Tien un horru nel patiu con cubierta típica de paya que foi sustituyida por cayuela más bono de caltener. Nun ángulu del patiu ta la capiya, de pórticu zarráu, con puerta d'arcu de mediu puntu, ésta tien amiestu de madera y rexa. La capiya tien un retablu barrocu del sieglu XVIII, dedicáu a la Virxe del Carmen, tamién hai otres talles de los sieglos XIII y XIV.

-La ilesia parroquial de Santa María de Zarréu, declarada Bien d'Interés Cultural. Ye de nave única, cabecera cuadrada con capiya y sacristía adosada. La so estructura ye de sieglos distintos una y bones la cabecera ye del sieglu XIV, con bóveda de cañón, y del sieglu XVII ye la cubierta en forma de bacica de par y nudiellu, esto ye daqué bien raru na arquiteutura asturiana. La so decoración ye senciella, son rosetas de seis pétalos inscritos en círculos, estrelles d'ocho puntes y dellos animales, pintaos en negru y colloráu. Tien dos retablos barrocos, doraos y policromados, ún ta nel ábside y otru na capiya llateral. L'edificiu ta construyíu en sillarejo en parte revocáu con pórticu zarráu a los pies.

-El Cristu del Trabáu, ta na parroquia de San Luis de Trabáu, talla en marfil del sieglu XVI, asitiada sobro una cruz de madera nudoso. El Cristu ye de trés clavos, con anatomía delgada pero musculosa. Cubrir con pañu de plegues y nuedu central tou él bien trabayáu dando una idea de naturalidá. Ta representáu inda vivu mirando escontra'l cielu cola boca abierta y enseñando los dientes, estos tán marcaos na figura tallándolos. Ta bien trabayáu'l pelo y la barba. La obra atópase perbién caltenida, anque los brazos nun encaxar nel cuerpu y fálten-y dellos deos de la mano. Nun se sabe cómo llegó esti Cristu Crucificáu a la ilesia del Trabáu.