Mercáu llibre

El mercáu llibre, llibre mercáu o mercáu lliberáu (esti últimu términu yá ta en desusu) ye'l sistema nel que'l preciu de los bienes ye alcordáu pol consentimientu ente los vendedores y los compradores, por aciu les lleis de la ufierta y la demanda. Rique pal so implementación de la esistencia de la llibre competencia, lo que de la mesma rique qu'ente los participantes d'una transaición comercial nun haya coerción, nin fraude, etc, o, más polo xeneral, que toles transaiciones sían voluntaries.

Pa ver otros usos d'esti términu, Mercáu llibre (dixebra).

Los puertos del mundu son el principal receptor del llibre comerciu, unu de los factores del mercáu llibre. Na semeya puede vese el puertu d'Iquitos, ciudá peruana mediterránea que recibe productos procedentes d'Europa, África y América del Norte vía'l Océanu Atlánticu.

Lo anterior puede entendese como una propuesta,^[1][2] constructo social^[3][4][5] o modelu económicu^[6][7] avera del funcionamientu del mercáu d'usu xeneral en economía, economía política, socioloxía, ciencies polítiques, etc. Nes pallabres de Ludwig von Mises:

La construcción imaxinaria d'una economía de mercáu puru o ensin torgues supón qu'esiste división del trabayu y la propiedá privada (control) de los medios de producción y que por consiguiente hai un mercáu pal intercambiu de bienes y servicios. Supónse que'l funcionamientu del mercáu nun ye torgáu por factores institucionales. Supónse que'l gobiernu, l'aparatu social de compulsión y coerción, intenta o s'interesa na preservación de la operación del sistema de mercáu, abstener d'atrabancar el so funcionamientu, y protexer contra infraiciones por terceros. El mercáu ye llibre, nun hai interferencia, de factores ayenos al mercáu, colos precios, tases de salarios y tases d'interés. A partir d'estos supuestos la economía trata de resolver el funcionamientu d'una economía de mercáu puru. Namái nuna fase posterior, dempués d'escosar tou lo que puede aprendese dende l'estudiu d'esta construcción imaxinaria, entornar al estudiu de los diversos problemes plantegaos pola interferencia col mercáu por parte de los gobiernos y otres axencies qu'empleguen coerción y compulsión.^[8]

Ye necesariu notar que lo anterior suxer la posibilidá de dos criterios o aproximamientos (non necesariamente alternatives). El primeru pon énfasis nes condiciones polítiques llegales -tales como la llibertá de los actores pa decidir. Dende esti puntu de vista xeneralmente considérase que la fonte última d'una tal impedimenta ye'l gobiernu o Estáu^[9][10]y consecuentemente el conceutu oponer al de mercáu reguláu, entendíu como esi l'en cual el gobiernu controla les fontes de suministros, los precios o la producción, etc. El segundu aproximamientu pon acentu nes condiciones económiques necesaries pa la esistencia d'un mercáu llibre. Eses esencialmente son conocíes como competencia perfecta y la so esistencia ye asumida, especialmente a niveles introductorios a la disciplina, con cuenta de facilitar l'estudiu de la mesma^[11]

Na práutica'l términu economía de llibre mercáu ye utilizáu como un términu descriptivu de los sistemes económicos nun territoriu particular, usualmente un estáu-nación. Implica que'l sistema económicu averar al modelu ideal. Tal sistema concretu pue ser descritu como más llibre qu'otros, como “relativamente llibre” o como "non llibre", d'alcuerdu al criteriu utilizáu. Que la economía deba ser llibre o'l grau de llibertá deseable o óptimo o inclusive'l grau nel cual una economía ye de fechu llibre ye, xunto coles sos presumíes precondiciones y consecuencies, una disputa política, constituyendo unu de los aspeutos más importantes del alderique políticu económicu modernu.^[12]

Tales problemes son evitaos col usu del términu economía de mercáu, que se refier a cualesquier na cual el mercáu xuega un papel "d'importancia" pero almite un rol estatal, esto ye, lo que dalgunos llamen una economía mista. Sicasí, nun hai un consensu alrodiu de cual sería'l balance d'intervención estatal permisible ensin qu'una tal economía de mercáu tresformar n'economía empobinada.^{[13][14][15][16][17][18]}

Oríxenes del conceutu

Antigüedá

Les actividaes económiques y el comerciu son práutiques sociales atopaes en casi toles sociedaes conocíes, lo qu'implica dalgún tipu d'intercambiu o trueque o mercáu. Por casu, Aristóteles referir a l'adquisición “non natural” de bienes (a diferencia de l'adquisición natural” que se llogra al traviés de la caza, pesca y agricultura).^[19] (ver tamién crematística). Nel Xénesis, la Biblia referir a “donaciones” d'oru y xoyes a los padres de muyeres en cuenta de elles (refiriéndose a esos alcuerdos como "Aliances" o "Convenios"), pa darréu, nel Éxodu rellatar la ufierta d'un pagu” por usu d'agua pa beber. Tucídides rellata como 7 mil habitantes de Hícara (en Sicilia) fueron fechos prisioneros y 'vendíos' como esclavos en Catania,^[20] etc.

Dómina moderna

El consensu ente los economistes ye que la propuesta del mercáu llibre” empezó a concretase n'Europa mientres el sieglu XVIII, cola famosa suxerencia del laissez faire, qu'algamó fama en Francia a partir de 1751 (a pesar qu'aparentemente foi enunciada en 1680), la publicación de La riqueza de les naciones (1776) por Adam Smith n'Inglaterra, proponiendo'l llibrecambismu (Free trade); la "llibre competencia" (Free competition) y el "mercáu llibre" (Free market)^[21] basaes na hipótesis de la "mano invisible" y la promulgación na Francia Revolucionaria del Decretu de Allarde (marzu de 1791) qu'estableció la llibertá d'oficiu^[22] y la Llei -y Chapelier (xunu de 1791) que proclama la llibertá d'empresa como norma llegal.

Xeneralmente atalantar# que el mayor desenvolvimientu de la “llibre competencia” dar nel Reinu Xuníu, a partir de la propuesta de Smith, a mediaos del sieglu XIX.^[23][24] Pal sieglu XIX la propuesta del “llibre mercáu” (entendíu tal como s'espresó na práutica,^[25] esto ye, y p'estremar, lo qu'en castellán se conoz como "llibre concurrencia"^[26]) verdaderamente había atopáu sofitu políticu entamáu, na forma del lliberalismu, en munchos países. Sicasí, nun ye claru si'l sofitu precedió la emerxencia d'esi modelu de "llibre concurrencia" o lo siguió. Pa von Mises, el conceutu del mercáu llibre surdió a partir del desenvolvimientu del aparatu intelectual -incluyendo los métodos d'analises ya idees y perceiciones, etc derivaes d'esos analises- que s'aniciaron a partir de les propuestes de Smith y otros. (von Mises, op. cit). Otros ver como la resultancia del ésitu de la propuesta inicial, combinada cola sobrevivencia de formes "autoritaries" anteriores, específicamente, l'interés de los empresarios o propietarios y el gobiernu o estáu^[27][28] (ver Escuela de Mánchester). El lliberalismu llibertariu y dalgunos anarquista de la tradición clásicu-romántica, a partir de William Godwin, argumenten qu'esa versión de “llibre concurrencia” reflexa esi compromisu, yá que implica midíes de coerción, sinón otra cosa, na esistencia de lleis que controlen y regulen el mercáu.^[29] Na teoría marxista, la propuesta del "llibre mercáu" a cencielles espresa, a nivel ideolóxicu, la transición de la realidá económica dende'l feudalismu al capitalismu, reflexando solo una etapa, necesariamente coerciva, na llucha de clases.^[30]

Sicasí les regles impersonales” d'esti xuegu social nun son modelables na forma necesaria p'analizalo d'alcuerdu a la teoría de los xuegos. (Ver cita anterior). Pa una introducción a esta problemática ver Robert P. Murphy: A Confused Mind</ref> el cumplimientu d'estes regles puede ser supervisáu por un árbitru neutral (gobiernu).^[31]

Sicasí esta suxerencia lleva a perceiciones cercanes a les de la Economía Social de Mercáu, que nun son universalmente aceptaes como implementando un mercáu llibre tal como xeneralmente entender.^{[32][33][34][35][36]}

Siguiendo cola suxerencia del mercáu como un xuegu social, argumentóse que'l mecanismu básicu del llibre mercáu puede trate como una forma de llexitimar o facilitar "decisiones comunes”,^[37] al traviés de lo que se dalgunos llamen el votu del dineru,^[38] nel cual, a un nivel, la compra d'un productu ye equivalente al votu por que se siga produciendo y, n'otru, por que dalguna actividá impleméntese. Por casu: quien sía deseye "ayudar a los probes" puede donar el so dineru con esi oxetivu.^[39]

Los xugadores nesti supuestu xuegu pueden tener distintes habilidaes, conocencies, y recursos, que pueden ser conflictivos con normes sociales d'equidad, asina un mercáu llibre puede nun coincidir colo que dalgunos consideren un mercáu equitativo. O, dalgunos pueden ver l'aplicación de regles per igual pa tolos participantes como la esencia de la equidad. Dende esti puntu de vista propónse, a partir del sieglu XVIII, que'l mercáu llibre depende y protexe el derechu de propiedá privada o "individual" (consideráu nesta perspeutiva como fundamental^[40]); polo que ye inherentemente non solo más eficiente sinón tamién xusta.^[41] Sicasí pa dalgunos el mercáu llibre ye l'únicu que puede ser eficiente, sía o non xustu.^[42] Pa otros, tal sistema ye a cencielles más éticu, independientemente de si ye o non más eficiente.^[43]

Tal como s'avanzáu, los economistes traten el llibre mercáu como un modelu económicu o constructo lóxicu,^{[44][45][46][47]} importante dende'l puntu de vista del analís económicu.

Formulación moderna

Dende esti puntu de vista'l llibre mercáu teóricu funciona d'alcuerdu al postuláu de la ufierta y demanda, lo que lleva los precio de mercáu escontra un equilibriu económicu que bancia les demandes de los productos contra les ufiertes de los productores.^[48] A estos precio d'equilibriu, el mercáu distribuyiría los productos a los compradores d'alcuerdu a la utilidá que cada comprador otorgue a cada productu, dientro de la llendes del poder de compra. Los componentes necesarios pal funcionamientu d'un llibre mercáu ideal inclúin:

• Un mercáu en competencia perfecta, con accesu xeneral ya igual a información.
• Tanto la demanda como la ufierta son variables independientes ente sigo.
• La ufierta ye constreñida solo pola esistencia (cantidá) de recurso económicos.

Lo anterior interprétase, a nivel d'economía política, como l'ausencia completa de presiones artificiales sobre'l preciu, tales como impuestos, subsidios, tarifes, y otros fenómenos productu de regulaciones gubernamentales "innecesaries", tales como la esistencia de patentes y monopolios gubernamentales; xunto a la non esistencia más xeneral de monopolios, oligopolios y otros fallos del mercáu.

Mercáu, eficiencia y bienestar

L'efeutu del mercáu llibre na riqueza de la sociedá ya individuos ta suxetu a discutiniu. Kenneth Arrow y Gerard Debreu demostraron que so ciertes condiciones idealizaes, un sistema de llibre comerciu lleva a la eficiencia de Pareto. Lo anterior vindica una perceición anterior de Vilfredo Pareto, espresada nel Teoremas fundamentales de la economía del bienestar primer teorema fundamental del bienestar qu'apurre una base teórica pa la creencia na eficiencia de les economíes de mercáu llibre, yá que establez que tou equilibriu económicu llográu al traviés de la "competencia perfecta" ye eficiente nel sentíu de Pareto (esto ye, lleva a una asignación eficiente de los recursos económicos d'alcuerdu a esi criteriu, anque puede nun ser eficiente al respective de otres midíes de bienestar económico).

Sicasí, esta resultancia namái ye válidu so condiciones bien restrictives como la esistencia de competencia perfecta, lo que nun se da con muncha frecuencia nos mercaos reales. Greenwald y Stiglitz demostraron (nel llamáu Teorema de l'Asimetría de la información) que, na presencia yá sía d'información imperfecta o mercaos non perfectamente competitivos, la resultancia del mercáu nun ye eficiente en términos de Pareto. Sigue que na mayoría de les situaciones de la economía nel mundu real, los efeutos d'eses esviaciones de les condiciones ideales tienen de ser tomaes en cuenta.^[49]

Entá ye más, la eficiencia de Pareto ye una noción mínima de optimalidad y non necesariamente resulta, produz o implica una distribución socialmente deseable de los recursos, yá que nun fai nenguna declaración sobre la igualdá o'l bienestar xeneral d'una sociedá.^[50][51] (ver Eficiencia distributiva). Per otra parte, Oskar Lange y Abba Lerner demostraron que nin siquier el mercáu ye necesariu p'algamar la eficiencia de Pareto yá que puede llegase al mesma resultancia ensin mecanismos de mercáu (ver solución de Lange-Lerner y alderica sobre'l cálculu económicu nel socialismu). Per otra parte la eficiencia de Pareto namái se da nuna situación d'equilibriu económicu xeneral polo que los mercaos reales pueden trabayar bien alloñaos de la eficiencia de Pareto.

Tou esto dio orixe a versiones xeneralmente llamaes "Nueva economía".^[52]

Problemática Xeneral del Mercáu Llibre

Como s'avanzó, el términu economía de llibre mercáu utilízase como una propuesta política xeneral, de la mesma con dos sentíos:

• el primeru como un desideratum o prescripción d'un estáu ideal a escorrer, y un segundu sentíu más descriptivu, que se rellaciona col grau col cual un sistema económicu dadu, yá sía a nivel d'un país determináu o la economía polo xeneral, averar al modelu ideal.

Dende esti puntu de vista, los sistemes económicos particulares describiéronse como "d'economía llibre" entá cuando l'estáu intervenga na economía, con tal esa intervención tea dientro de ciertes llendes.^[53] Asina, los términos capitalismu, economía de llibre mercáu y economía mista son, dende esta perspeutiva, términos práuticamente intercambiables^[54] .^[55] Sicasí, y quiciabes obviamente, non toos tán d'alcuerdu:

"Pero la imaxe que muncha xente tien de la "economía de mercáu" de xuru yá ye la d'una economía mista, como suxer el fechu de que mayoríes entá más importantes sofiten fuertes regulaciones estatales. Eso, y minoríes sustanciales tajantemente en contra del mercáu, esplica por qué vivimos nuna economía mista y non nuna economía llibre.".^[56]

Internacionalmente, dende los años 70 del sieglu XX remanez nel panorama la promoción - en distintos niveles d'entusiasmu y compromisu - d'una economía global de llibre comerciu, la desregulación, la privatización d'empreses públiques y l'amenorgamientu del gastu social, midíes que dalgunos denominen, dacuando impropiamente, neolliberalismu.^[57]

Pa la propuesta xeneral la función d'un gobiernu ye arguible. Idealmente l'usu de la fuercia o poder coercivo del estáu nel mercáu ta llindáu a protexer a los participantes del mercáu de la coerción y/o abusos por terceros, incluyendo proteición del derechu de propiedá y cumplimientu de contratos. Sicasí, qu'esactamente s'entiende por abusos ta abiertu a interpretación. Por casu, para Adam Smith, les externalidades negatives faen que dalgunos tresfieran a otros a lo menos parte del costu de les sos actividaes, llogrando asina beneficios personales extras, ente que les positives faen posible l'adquisición de beneficios ensin contribuyir (ver problema del polizón). Según Smith, este y otros problemes similares riquen la esistencia d'un organismu (l'Estáu) que pueda solucionar, lo que de la mesma implica un ciertu grau d'intervención estatal.

Mercáu y teoría de xuegos

A pesar que la teoría de xuegos nun ye aplicable a la propuesta del mercáu llibre "puru"^[58] dellos^[59]proponen que la esencia del llibre mercáu puede entendese como un xuegu nel cual los xugadores compiten d'alcuerdu a un conxuntu de regles que previén la coerción (incluyendo'l robu);^[60] el cumplimientu d'estes regles puede ser supervisáu por un árbitru neutral (gobiernu).^[61]

Sicasí esta suxerencia lleva a perceiciones cercanes a les de la Economía Social de Mercáu, que nun son universalmente aceptaes como implementando un mercáu llibre tal como xeneralmente entender.^{[62][63][64][35][36]}

Siguiendo cola suxerencia del mercáu como un xuegu social, argumentóse que'l mecanismu básicu del llibre mercáu puede trate como una forma de llexitimar o facilitar "decisiones comunes”,^[37] al traviés de lo que se dalgunos llamen el votu del dineru,^[38] nel cual, a un nivel, la compra d'un productu ye equivalente al votu por que se siga produciendo y, n'otru, por que dalguna actividá impleméntese. Por casu: quien sía deseye "ayudar a los probes" puede donar el so dineru con esi oxetivu.^[65]

Los xugadores nesti supuestu xuegu pueden tener distintes habilidaes, conocencies, y recursos, que pueden ser conflictivos con normes sociales d'equidad, asina un mercáu llibre puede nun coincidir colo que dalgunos consideren un mercáu equitativo. O, dalgunos pueden ver l'aplicación de regles per igual pa tolos participantes como la esencia de la equidad. Dende esti puntu de vista propónse, a partir del sieglu XVIII, que'l mercáu llibre depende y protexe el derechu de propiedá privada o "individual" (consideráu nesta perspeutiva como fundamental^[40]); polo que ye inherentemente non solo más eficiente sinón tamién xusta.^[41] Sicasí pa dalgunos el mercáu llibre ye l'únicu que puede ser eficiente, sía o non xustu.^[42] Pa otros, tal sistema ye a cencielles más éticu, independientemente de si ye o non más eficiente.^[43]

=== El grau de llibertá del mercáu Tal como s'avanzáu, los economistes traten el llibre mercáu como un modelu económicu o constructo lóxicu.^{[44][45][46][47]} Hai una variedá d'índices y/o tentatives d'envalorar o midir el grau que la economía d'un país determináu tien o exhibe "llibertá de comerciu" o'l so enclín opuestu: la concentración industrial o monopólica de poder económicu. L'ésitu d'estes tentatives ye discutible (ver más embaxo).

Por casu, la Fundación Heritage, una ala de pensamientu conservador, trató d'identificar los factores clave que dexen midir el grau de llibertá de la economía d'un país en particular. En 1986 introducieron el Índiz de Llibertá Económica (ILE) que ta basáu nunos cincuenta variables. Esti y otros índices similares nun definen un mercáu llibre, pero miden el grau nel cual una economía moderna ye llibre, lo que significa na mayoría de los casos que ta llibre d'intervención del estáu. Les variables tán estremaes nos siguientes principales grupos:

• Política de comerciu *

Carga fiscal gubernamental

• Intervención gubernamental na economía *

Política monetaria

• Fluxu de capital ya inversión estranxera *

Banca y financiamiento

• Salarios y precios
• Derechos de propiedá privada *

Reglamentos, y * Actividá del mercáu informal

A cada grupu asígnase-y un valor ente 1 y 5; ILE ye'l permediu aritméticu de los valores, arredondiáu a centésimes.

Primeramente, países que son tradicionalmente consideraos capitalistes de llibre mercáu recibieron altos rangos, pero la situación evoluciono, cola resultancia que nel presente —y dende a lo menos 1995— los dos países con meyores resultáu son Singapur y Ḥong Kong,^[66] que, irónicamente, son países que practiquen la planificación indicativa.

Otres tentatives inclúin el Índiz de Lerner y el Índiz de Herfindahl. A pesar qu'estes midíes son téuniques, polo que gocien d'aceptación ente economistes, nun llogren el mesmu nivel de popularidá ente los partidarios del mercáu llibre.^[67]

Mercáu y ética

Diversos analistes cavilgaron sobre la rellación ente mercáu y ética y magar dalgunos acotaron contra'l cuestionamiento éticu del papel del mercáu,^[68][69] otros autores consideren útil el cuestionamiento éticu baxu dos puntos de vista:

• El primeru diz rellación coles condiciones necesaries del funcionamientu qu'un mercáu llibre implica.
• El segundu referir a les consecuencies nel comportamientu humanu que'l mercáu llibre supuestamente produz.

Adam Smith

Yá Adam Smith notaba que'l funcionamientu del mercáu llibre rique una posición ética: pa Smith la xusticia tien una función fundamental como “la pilastra principal que caltién tol edificiu” (de la vida social) (ver Teoría de los sentimientos morales), esto ye, ye'l fundamentu que fai posible caltener una cohesión social; cohesión que sofita'l orde públicu necesariu -na opinión de Smith- p'asegurar el bon funcionamientu económicu. (ver "mano invisible").^[70][71][72]

Sicasí, esa nun ye la perceición más común del trabayu de Smith: “Pa evitar l'analís d'una realidá humana complexa, la economía hai glorificado el supuestu de la motivación egoísta, estendiéndolo a toles aiciones económiques. Ye namái una parte de la verdá: l'home económicu non solamente sálese n'ocasiones de los patrones de la racionalidá, sinón que ta na so naturaleza nun portase siempres sol acutáu supuestu de la busca del máximu interés propiu. Adam Smith xeneró una cohorte de defensores del egoísmu^[73] como esplicación del comportamientu económicu a pesar de que la so mesma obra niega la simplificación del conxuntu de motivaciones por aciu l'arquetipu del axente egoísta. La dimensión ética zarra enormes complexidaes, pos el 'homo economicus' va haber de movese por egoísmu o por otros oxetivos según el casu, y l'analís científicu dexa de ser tan simple como munchos quixeron faelo. Pero namái integrando la ética na economía puede avanzase nel acercamientu a la realidá. Les normes y valores qu'emponen el comportamientu coleutivu tienen, otra manera, un papel decisivu nel desenvolvimientu de les sociedaes.^[74] Lo qu'afala entá más a la economía a esmolecese poles considerancia étiques como factor indispensable del so analís.”.^[75] Esto dio orixe al llamáu problema de Smith: “El "problema de Smith" ye frutu de llectures positivistes que nun consideren el contestu xeneral, nin les interrellaciones esistentes ente les distintes partes del programa d'investigación smithiano. En realidá, puede comprobase qu'esisten bien importantes analoxíes ente la configuración social propuesta na Teoría de los sentimientos morales y l'harmonía del mercáu de La riqueza de les naciones, hasta'l puntu de ser parte d'un mesmu paradigma.^[76]

Friedrich Hayek

Sicasí, Friedrich von Hayek suxer que no anterior hai un problema fundamental. La ética ye productu de l'actividá humana y, como tal, nun permaneció ensin cambéu al traviés del procesu históricu. Hayek alvierte sobre'l posible tracamundiu de la ética solo como espresando lo que la llapada la ética del “pequeñu grupu”, qu'en realidá foi o ta siendo gradualmente reemplazada polo que Hayek llama la ética “del orde estendíu.” (o grupu estensu). Esta nueva ética ye la del mercáu, del mundu de los negocios y los contratos, la ética de la sociedá civil, qu'abandona la persecución de fines coleutivos a favor de regles astractes, d'aplicación xeneral, que faciliten el llogru de fines individuales. Esta ética sirve de mecanismu impersonal pa la coordinación d'aiciones y planes individuales con tantu los d'otros individuos como la sociedá mesma en grupos estensos. El mecanismu fundamental d'esta ética ye un procesu d'intercambiu que se rixe por regles impersonales.^[77]

Lo anterior implica que'l mercáu ye ayenu, según Hayek, a cuestiones de xusticia social. El términu xusticia social

“[…] nun puede aplicase a los resultaos d'una economía de mercáu: nun puede haber xusticia distributiva onde naide distribúi. La xusticia tien sentíu namái como una regla de conducta humana y nenguna regla concebible pa la conducta de los individuos que s'ufierten ente sigo, bienes y servicios nuna economía de mercáu va producir una distribución que pueda describise con significáu como xusta o inxusta”.^[78]

Sicasí dalgunos suxeren que la ética del mercáu” nun ye universalmente aplicable na sociedá, cualesquier sía'l tamañu d'esta:

“Probablemente l'aportación más destacada que los padres de la "Economía Social de Mercáu" (ver ordoliberalismo) fixeron al pensamientu políticu-económicu consiste na clara delimitación que marcaron ente la economía de mercáu como conxuntu de preseos organizativos per un sitiu, y l'oxetivu d'una sociedá "xusta", concebida de manera independiente d'aquel, pol otru. De manera espreso, nun dexaron llibrada dafechu a los mecanismos del mercáu la distribución del bienestar social. Bien otra manera, impunxeron la vixilancia permanente y, eventualmente, la correición de los efeutos distributivos del mercáu con mires a algamar meyor l'oxetivu distributivu, qu'en sí ye independiente del mercáu. Ente que el mercáu en principiu siempres tien la razón cuando se trata de la asignación de recursos, incluyendo'l factor trabayu, esto nun ye igualmente válidu con al respective de la asignación definitiva de derechos de consumu. Si'l mercáu concede un ingresu bien per debaxo del permediu a determinaos actores, la concepción de la economía social de mercáu nun se da por satisfecha con estes circunstancies, sinón considerar motivu pa una correición estatal.”.^[79]

Max Weber

Sobre la rellación ente ética y mercáu, el sociólogu clásicu Max Weber escribió:

La comunidá de mercáu, en cuanto tal, ye la rellación práutica de vida más impersonal na que los homes pueden entrar. Non porque'l mercáu suponga una llucha ente los partes. Toa rellación humana, inclusive la más íntima, hasta la entrega personal más incondicionada, ye, en dalgún sentíu, d'un calter relativu, y puede significar una llucha col compañeru, quiciabes pa la salvación de la so alma. Sinón porque ye específicamente oxetivu, empobináu puramente pol interés nos bienes de cambéu. Cuando'l mercáu abandonar a la so propia llegalidá, nun repara más que na cosa, non na persona, nun conoz nenguna obligación de fraternidá nin de piedá, nenguna de les rellaciones humanes orixinaries portaes poles comunidaes de calter personal. Toes elles son torgues pal llibre desenvolvimientu de la mera comunidá de mercáu y los intereses específicos del mercáu; sicasí, éstos son les tentaciones específiques pa toes elles. Intereses racionales de fin determinen los fenómenos del mercáu en midida especialmente alta, y la llegalidá racionalsobremanera la inviolabilidad formal de lo prometío una vegada, ye la cualidá que s'espera del copartícipe nel cambéu, y que constitúi'l conteníu de la ética del mercáu que, nesti respectu, inculca una concepción bien rigorosa: nos añales de la bolsa ye casi inauditu que se ruempa'l conveniu más incontroláu ya improbable cerráu cola firma. Asemeyáu objetivación -despersonalización- anoxa, como Sombart acentuar de cutiu en forma brillosa, a toles orixinaries formes de les rellaciones humanes. El mercáu 'llibre", esto ye, el que nun ta suxetu a normes étiques, cola so esplotación de la constelación d'intereses y de les situaciones de monopoliu y el so regatio, ye consideráu por toa ética como cosa abyecta ente hermanos. El mercáu, en plena contraposición a toles otres comunidaes, que siempres suponen confraternización personal y, casi siempres, parentescu de sangre, ye, nos sos raigaños, estrañu a toa confraternización. De primeres, el cambéu llibre tien llugar namái fora de la comunidá de vecinos y de toles asociaciones de calter personal; el mercáu ye una rellación ente fronteres de llugar, sangre y tribu, nel so orixe la única rellación formalmente pacífica nellos. Nun puede dase orixinariamente un actuar ente compañeros de comunidá col enfotu de llograr una ganancia nel cambéu, como tampoco ye nenguna necesidá ente ellos en dómines d'economía agraria autónoma. Preséntanos, plásticamente, la espresión contra la confraternización personal una de les formes más carauterístiques del comerciu pocu desenvueltu: el "comerciu mudu", evitando contautu personal, nel cual la ufierta faise asitiando en cualesquier parte la mercancía, de la mesma manera la contraoferta, y el regatio por aciu miedra de los oxetos ufiertaos per dambes partes, hasta qu'una d'elles, non satisfecha, cólase o, satisfecha, toma consigo la mercancía de la otra. La garantía de la llegalidá de los actores del cambéu fuelga namái nel supuestu, fechu con razón per dambes partes, de que caúna d'elles tien un interés en siguir nel futuru les rellaciones d'intercambiu, sía recíprocamente, sía con otros compañeros; por eso caltienen lo convenío y evítense, a lo menos, les graves violaciones a la bona fe. En cuantes que esiste aquel interés ye válidu'l principiu: honesty is the best policy, que naturalmente nun ye de nenguna manera d'una exactitú racional universal y, por eso, tamién tien una validez empírica trémbole, la más elevada, como ye natural, pa esplotaciones racionales con una vecería permanente. Pos, nel campu de les rellaciones firmes de vecería, capaces, poro, de dir acompañaes del apreciu personal mutuu de les cualidaes étiques pertinentes, les rellaciones d'intercambiu, sosteníes pol interés de los partes, pueden desaposiase, de la manera más fácil, del calter de regatio ilimitáu, a favor d'una llimitación relativa de la oscilación del preciu y de la esplotación de les constelaciones del momentu. Y esto, por interés propiu. Los detalles, importantes poles sos consecuencies sobre la fomación del preciu, nun nos interesen equí. El preciu fixu, esto ye, el mesmu preciu pa tou comprador y l'estrictu realismu, nun ye namái propiu de los mercaos locales de la Edá Media n'Occidente, nun altu grau específicu en contraposición al Oriente y Alloñáu Oriente, sinón que ye, amás, supuestu y de la mesma producto ele una detemlinada etapa de la economía capitalista, esto ye, del capitalismu naciente. Nun se da cuando esta etapa sume. Falta, amás, en toos aquellos estamentos y otros grupos que participen nel cambéu nun regular y viviegamente sinón namái ocasional y pasivamente. El principiu: caveat emptor, vale, por casu, según la esperiencia, casi siempres nel comerciu con capes feudales o nel casu de compra de caballos ente collacios de la caballería, como lo sabe tou oficial. La ética específica del mercáu ye-yos estraña; el comerciu, pa la so concepción, como pa l'asociación vecinal llabradora, ye una vegada por toes idénticu con una conducta na que la cuestión ta en ver quién engaña a quién.

[...Y]l calter impersonal de les pures rellaciones de negociu, racionales dende'l puntu de vista económicu y, por eso, irracionales dende'l puntu de vista éticu, topeta, nes relixones étiques, con un sentimientu de rocea nunca claramente espresáu pero tantu más seguru. Toa rellación puramente personal d'home a home, sía como fora, inclusive la de la más completa esclavitú puede reglamentarse éticamente; pueden inxertase nella postulaos éticos, yá que la so forma depende de la voluntá individual de los que participen na rellación; poro, da marxe pa la virtú de la caridá. Pero nun asocede asina nes rellaciones racionales de negociu; y tantu menos cuanto más racionalmente estremaes tean. Les rellaciones del tenedor d'una obligación hipotecaria col deldor d'un bancu hipotecariu, del tenedor de valores del estáu col contribuyente, d'un accionista colos trabayadores de la fábrica, d'un importador de tabacu colos braceros d'un plantíu, d'un industrial metalúrxicu colos mineros, non yá nun tán reglamentadas de fechu en sentíu caritativu, sinón que tampoco son susceptibles en principiu de tal reglamentación. La objetivación de la economía sobre la base de la "socialización" que supón el mercáu sigue n'absolutu la so propia llegalidá oxetiva, que la so non observancia acarreta'l fracasu económicu y a la llarga la ruina. La socialización económica racional ye siempres objetivación nesti sentíu, y nun ye posible apoderar un cosmos d'aiciones societarias oxetivu-racionales con esixencies caritatives a determinaes persones. El cosmos objetivado, despersonalizado, del capitalismu nun ufierta n'absolutu nengún llugar pa ello. Nél fracasen les esixencies de la carines relixosa non solamente, como polo xeneral, pola resistencia ya incapacidá de les persones concretes, sinón porque nun tienen sentíu. Enfrentar cola ética relixosa un mundu de rellaciones interpersonales que nun puede torase a les normes d'aquélla.

[...] Tanto'l cálculu natural como'l cálculu en dineru son téuniques racionales. De nenguna manera abracen la totalidá de toles xestiones económiques. Antes bien, xunto a elles ta tamién l'aición económica, empobinada económicamente de fechu pero ayena al cálculu. Y esta la so orientación puede ser de calter tradicional o de calter afeutivu. Na so forma primitiva tou enfotase de los homes pola so alimentación ye bien asemeyada a lo que nos animales tien llugar sol imperiu de los instintos. Coles mesmes, l'aición económica conscientemente empobinada pola devoción relixosa, la emoción guerrera, los impulsos de piedá o otros ciños asemeyaos atópase escasamente desenvuelta nel so grau de calculabilidad. "Ente hermanos (de cla, de gremiu, de creencia) nun se regatia"; nos círculos familiares, de collacios y xuveniles nun se calcula o se fai en forma bien elástica, y en casu de necesidá se "raciona": un precedente bien modestu de la calculabilidad. Respectu de la penetración de la calculabilidad nel comunismu familiar orixinariu, vease infra cap. v. Soporte del cálculu foi siempres el dineru y esto esplica que'l cálculu natural permaneciera téunicamente inda menos desenvueltu de lo que-y obliga'l so propia naturaleza (nesto hai que dar la razón a O. Neurath).

Mientres la impresión d'esti llibru publicábase (nel Archiv f. Sozíalwiss., 47) un trabayu de L. von Mises que s'ocupa d'estos problemes.

Al respective de la ética capitalista en particular, como una ética sobre'l mercáu pero non dientro del mesmu, Weber cita los encamientos de Benjamin Franklin como exemplos de la mesma na so obra La ética protestante y l'espíritu del capitalismu onde repara los venceyos de les pautes de conducta d'aforru y cálculu económicu coles resultancies de la ética calvinista.

John Rawls

Afondando na temática, John Rawls reintroduce la xusticia na sociedá y el mercáu:^[80] La xusticia ye la virtú fundamental y en realidá, indispensable del sistema social”.^[81] Rawls establez una diferencia ente lo bono y lo cabal. Lo bono, simplificando enforma, correspuende xeneralmente a lo moral, aquello sobre lo cual inclusive individuos de bona voluntá pueden llexítimamente disentir: hai diferencies d'opinión alrodiu de que ye lo bono o correutu dende'l puntu de vista del xudaísmu, cristianismu, budismu, etc. Lo cabal correspuende a la ética, y ye, en principiu, daqué alrodiu de lo que puede haber un alcuerdu xeneral. Rawls ufierta'l siguiente argumentu: considérese yá sía un o un grupu d'individuos que tengan que decidir sobre como construyir l'ordenamientu o les instituciones básiques non una sociedá ideal pero d'una aceptable.^[82] Esa sociedá nun va ser perfecta, va haber desigualdaes. Distintos roles sociales van tener distintes ventayes y desventaxes. Adicional -y crucialmente- considerese cual seria l'efeutu sobre la propuesta si les posiciones a ocupar polos proponentes mesmos fueren asignaes al azar. Rawls suxer que, daes eses condiciones, un individuu racional propondría un esquema tal qu'inclusive'l rol social menos favorecíu tuviera les abondes ventayes como pa satisfaer un requerimientu mínimu de desenvolvimientu personal. (ver Teoría de la xusticia (llibru). Adicional, y quiciabes crucialmente, Rawls considera que tales individuos racionales propondríen midíes pa garantizar l'estándar de vida mínimu aceptable d'aquellos que son afeutaos por condiciones inevitables que torguen o precluyen esa responsabilidá individual, tales como la niñez, vieyera, incapacidaes causaes por accidentes y/o condiciones o enfermedaes cróniques, etc. (ver “principiu de la diferencia” en “Segundu principiu de xusticia” en op. cit). La resultancia seria, en dambos casos, xusto por definición, anque por distintes razones: ye xusto que los individuos beneficiar de los sos esfuercios, pero tamién lu ye que nun sían penalizaos por aquello sobre lo cual nun tienen responsabilidá.

Munchos lliberales consideren que la contribución de Rawls “alica la idea del contratu social de Hobbes, Locke, Rousseau y Kant.”^[83] y que, como tal, ye de mayor importancia nes concepciones lliberales modernes.^[84][85][86] y central al alderique políticu social contemporaneu.^[87][88] Rawls mesmu considera que la so posición ye una torna a la del lliberalismu políticu de personaxes tales como “ Hume, Smith, Bentham y Mill, (quien) yeren teoristas sociales y economistes de primer orde”.^[89]

De nuevu, y quiciabes obviamente, non tolos que se consideren lliberales tán d'alcuerdu: ‘vamos tratar de resumir les idees esenciales de Rawls, pa concluyir que, al igual qu'otros célebres socialistes, les sos idees son ilóxiques al par que insostenibles.”.^[90] Esto de la mesma lleva a delles respuestes igualmente fuertes: "El neolliberalismu nun ye lliberal"^[91] - que posiblemente reflexen la importancia de la problemática.^[92]

Lo anterior dio orixe a dos asities xenerales. Por casu, y ente otros, Milton Friedman postula específicamente que la única responsabilidá social d'una empresa ye escontra los sos accionistes,^[93] esto ye, maximizar los sos beneficios (ver: Teoría del accionista).

Alternativamente, falar de la Responsabilidá social corporativa o de les empreses escontra la sociedá^[94]

Ver tamién

• Autores que s'ocuparon especialmente del conceutu de llibre mercáu: Adam Smith, Jean-Baptiste Say, Frederic Bastiat, Ludwig von Mises, Friedrich Hayek, Milton Friedman.
• Escueles económiques sobre'l llibre mercáu: Escuela Austriaca, Escuela de Salamanca, Escuela Escocesa, Escuela de Chicago.
• Conceutos económicos rellacionaos col llibre mercáu: Autoorganización, Infraestructura d'información llibre, Teoría de xuegos, Economía soterraña, Equilibriu de Nash, Iniciativa de fontes abiertes, Voluntariáu.
• Conceutos filosóficos: Llibertá negativa, Igualdad ante la llei, Llibertá económica.
• Escueles y conceutos opuestos al llibre mercáu: Comunismu, Economía del regalu, Abolición del mercáu, Economía mista, Economía participativa, Economía planiada, Estatismu, Intervencionismu, Economía de subsistencia.