Başqırdıstan əhalisi

Başqırdıstan əhalisi — Başqırdıstan Respublikası ərazisində yaşayan əhali.

Demoqrafiya

Ölkə əhalisinin 27 % Ufa və onun ətraf rayonlarında cəmlənmişdir (2002)^[1]. Ən az məskunlaşmış bölgə Zilair rayonu (3 nəf./km²), Belores rayonu (3,7 nəf./km²) və Buryanski rayonudur (4 nəf./km²). Əhalinin ən gur məskunlaşması Ufa (37 nəf./km²), Karmaskalin rayonu (30 nəf./km²), Çişminski rayonu (29 nəf./km²) və Tuymazı rayonudur (27 nəf./km²)^[2].

2010-cu il Ümum-Rusiya siyahıya alınmasına görə:

• Şəhər əhalisi — 2 461,5 min. nəfər;
• Kənd əhalisi — 1 610, 6 min. nəfər;
• Ümumi şəhər əhalisi — 60,4 %;
• Ümumi kənd əhalisi — 39,6 %;

Əhalinin sayı, min. nəf.^[3]

İllər	Şəhər əhalisi	Kənd əhalisi	Ümumi
1989	2550,7	1429,8	3950,5
2002	2626,6	1477,7	4104,3
2007	2415,0	1636,0	4051,0
2010	2461,5	1610,6	4072,1

Doğum (hər 1000 nəf)^[3]

İllər	Başqırdlar	Ruslar	Tatarlar	Ümumi
1979	17,9	15,4	18,3	17,2
1985	22,1	16,0	23,8	19,9
1987	26,0	16,7	19,9	20,9
1989	23,5	13,7	18,7	17,8
1990	21,8	12,2	16,9	16,1
1991	20,2	11,1	15,2	14,6
1993	14,9	9,1	11,6	11,6

Gənclərin sayı öz əvvəlki sayını qorusa da əhalinin qocalması tendesiyası baş verir.

Milli tərkib

• 
  Başqırdlar
• 
  Ruslar
• 
  Tatarlar
• 
  Çuvaşlar
• 
  Marilər

1926–2010-cu illər əhalinin artım dinamikası:

	1926 [4] nəf.	%	1939 [5] nəf.	%	1959 [6] nəf.	%	1979 [7] nəf.	%	1989 [8] nəf.	%	2002 [9] nəf.	% Ümumi	% milli kimliyini bildirənlər	2010 [10][11] nəf.	% Ümumi	% milli kimliyini bildirməyənlər
Ümumi	2,665,346	100,00 %	3,158,969	100,00 %	3,341,609	100,00 %	3,844,280	100,00 %	3,943,113	100,00 %	4,104,336	100,00 %	align="right"	align="right"| 4,072,292	100,00 %
Ruslar	1,064,707	39,95 %	1,281,347	40,56 %	1,418,147	42,44 %	1,547,893	40,26 %	1,548,291	39,27 %	1,490,715	36,32 %	36,36 %	1,432,906	35,19 %	36,05 %
Başqırdlar	625,845	23,48 %	671,188	21,25 %	737,711	22,08 %	935,880	24,34 %	863,808	21,91 %	1,221,302	29,76 %	29,79 %	1,172,287	28,79 %	29,49 %
Tatarlar	461,871	17,33 %	777,230	24,60 %	768,566	23,00 %	940,436	24,46 %	1,120,702	28,42 %	990,702	24,14 %	24,16 %	1,009,295	24,78 %	25,39 %
Kryaşenlar[12]	37	0,00 %		align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"| 4510	0,11 %	0,11 %	3801	0,09 %	0,10 %
Mişərlər[12]	135,960	5,10 %		align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|		align="right"	align="right"| 93	0,00 %	0,00 %
Teptyarlar / Tiptərlər[12]	23,290	0,87 %		align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|		align="right"	align="right"|
Çuvaşlar	84,886	3,18 %	106892	3,38 %	109970	3,29 %	122344	3,18 %	118509	3,01 %	117,317	2,86 %	2,86 %	107,450	2,64 %	2,70 %
Marilər	79298	2,98 %	90163	2,85 %	93902	2,81 %	106793	2,78 %	105768	2,68 %	105,829	2,58 %	2,58 %	103,658	2,55 %	2,61 %
Ukraynalılar / Ukrayınlar	76610	2,87 %	92289	2,92 %	83594	2,50 %	75571	1,97 %	74990	1,90 %	55,249	1,35 %	1,35 %	39,875	0,98 %	1,00 %
Udmurtlar	23256	0,87 %	25103	0,79 %	25388	0,76 %	25906	0,67 %	23696	0,60 %	22,625	0,55 %	0,55 %	21,477	0,53 %	0,54 %
Mordvalar	49813	1,87 %	57826	1,83 %	43582	1,30 %	35900	0,93 %	31923	0,81 %	26,020	0,63 %	0,63 %	20,300	0,50 %	0,51 %
Belaruslar	18281	0,69 %	23761	0,75 %	20792	0,62 %	17393	0,45 %	17038	0,43 %	17117	0,42 %	0,42 %	11680	0,29 %	0,29 %
Ermənilər	38	0,00 %	391	0,01 %	1732	0,05 %	1517	0,04 %	2258	0,06 %	8784	0,21 %	0,21 %	9407	0,23 %	0,24 %
Özbəklər	8	0,00 %	243	0,01 %	534	0,02 %	1386	0,04 %	2282	0,06 %	5145	0,13 %	0,13 %	7945	0,20 %	0,20 %
Almanlar	6448	0,24 %	6030	0,19 %	12817	0,38 %	11316	0,29 %	11023	0,28 %	8250	0,20 %	0,20 %	5909	0,15 %	0,15 %
Azərbaycan türkləri	10	0,01 %	124	0,00 %	772	0,02 %	1103	0,03 %	2373	0,06 %	5026	0,12 %	0,12 %	5737	0,14 %	0,14 %
Qazaxlar		align="right"	align="right"| 9776	0,31 %	4179	0,13 %	2876	0,07 %	3564	0,09 %	4092	0,10 %	0,10 %	4373	0,11 %	0,11 %
Taciklər		align="right"	align="right"| 42	0,00 %		align="right"	align="right"| 292	0,01 %	735	0,02 %	2939	0,07 %	0,07 %	4127	0,10 %	0,10 %
Yəhudilər	2185	0,08 %	3796	0,12 %	7467	0,22 %	5851	0,15 %	4835	0,12 %	2367	0,06 %	0,06 %	1900	0,05 %	0,05 %
Vyetnamlılar		align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"| 1	0,00 %	12	0,00 %	1204	0,03 %	0,03 %	1337	0,03 %	0,03 %
Latışlar / Latviyalılar	7045	0,26 %	6692	0,21 %	3804	0,11 %	2604	0,07 %	1956	0,05 %	1508	0,04 %	0,04 %	1117	0,03 %	0,03 %
Gürcülər	10	0,00 %	300	0,01 %	362	0,01 %	576	0,01 %	811	0,02 %	1341	0,03 %	0,03 %	1045	0,03 %	0,03 %
Qaraçılar	325	0,01 %	515	0,02 %	255	0,01 %	491	0,01 %	650	0,02 %	684	0,02 %	0,02 %	1004	0,02 %	0,03 %
Çeçenlər	2	0,00 %	15	0,00 %		align="right"	align="right"| 92	0,00 %	241	0,01 %	1195	0,03 %	0,03 %	992	0,02 %	0,02 %
Moldovalılar / Moldovanlar	12	0,00 %	62	0,00 %	382	0,01 %	584	0,02 %	945	0,02 %	1069	0,03 %	0,03 %	872	0,02 %	0,02 %
Yezidilər		align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"|	align="right"	align="right"| 577	0,01 %	0,01 %	797	0,02 %	0,02 %
Türkmənlər	3	0,00 %	39	0,00 %		align="right"	align="right"| 332	0,01 %	441	0,01 %	701	0,02 %	0,02 %	783	0,02 %	0,02 %
Koreyalılar	2	0,00 %	32	0,00 %		align="right"	align="right"| 203	0,01 %	237	0,01 %	722	0,02 %	0,02 %	777	0,02 %	0,02 %
Yunanlar	13	0,00 %	68	0,00 %	1466	0,04 %	1099	0,03 %	1083	0,03 %	1038	0,03 %	0,03 %	753	0,02 %	0,02 %
Polyaklar / Polşalılar	1655	0,06 %	1316	0,04 %	1100	0,03 %	935	0,02 %	757	0,02 %	660	0,02 %	0,02 %	504	0,01 %	0,01 %
Qırğızlar		align="right"	align="right"| 134	0,00 %	155	0,00 %	1171	0,03 %	306	0,01 %	308	0,01 %	0,01 %	454	0,01 %	0,01 %
Ləzgilər	1	0,00 %	23	0,00 %		align="right"	align="right"| 104	0,00 %	188	0,00 %	313	0,01 %	0,01 %	374	0,01 %	0,01 %
Bolqarlar	3	0,00 %	25	0,00 %	699	0,02 %	548	0,01 %	509	0,01 %	451	0,01 %	0,01 %	318	0,01 %	0,01 %
Türklər	12	0,00 %	44	0,00 %		align="right"	align="right"| 23	0,00 %	40	0,00 %	470	0,01 %	0,01 %	315	0,01 %	0,01 %
İnquşlar		align="right"	align="right"| 5	0,00 %		align="right"	align="right"| 26	0,00 %	63	0,00 %	183	0,00 %	0,00 %	278	0,01 %	0,01 %
Osetinlər		align="right"	align="right"| 83	0,00 %	226	0,01 %	379	0,01 %	256	0,01 %	262	0,01 %	0,01 %	265	0,01 %	0,01 %
Digərləri	33938	6,12 %	2466	0,08 %	3899	0,12 %	2646	0,07 %	2801	0,07 %	3805	0,09 %	0,09 %	4409	0,11 %	0,11 %
milliyyətini göstərənlər	2665346	100,00 %	3158020	99,97 %	3341501	100,00 %	3844271	100,00 %	3943091	100,00 %	4099970	99,89 %	100,00 %	3974720	97,60 %	100,00 %
milliyətini göstərməyənlər	0	0,00 %	949	0,03 %	108	0,00 %	9	0,00 %	22	0,00 %	4366	0,11 %	align="right"	align="right"| 97572	2,40 %

Regionun əsas milli etnoslarının sayı:

(1939–2002 illər)

İllər	Ümumi	Başqırdlar	Ruslar	Tatarlar	Mişərlər	Tiptərlər	Kryaşenlər	Çuvaşlar	Marilər	Ukraynalılar	Mordvalar	Udmurtlar	Belaruslar
1897 (9 fevral)	1 991 438	899 910	834 135	184 817	20 957	39 955	39 587	60 616	80 608	4 996	37 289	22 507	505
1926 (17 dekabr)	2 665 836	625 845	1 064 707	461 871	135 960	23 290	67	84 886	79 298	76 710	49 813	23 256	18 281
1939 (17 yanvar)	3 158 969	671 188	1 281 347	777 230	—	—	—	106 892	90 163	92 289	57 826	25 103	23 761
1959 (15 yanvar)	3 336 289	737 711	1 418 147	768 566	—	—	—	109 970	93 902	83 594	43 582	25 388	20 792
1970 (15 yanvar)	3 814 926	892 248	1 546 304	944 505	—	—	—	126 638	109 638	76 005	40 745	27 918	17 985
1979 (17 yanvar)	3 844 280	935 880	1 547 893	940 436	—	—	—	122 344	106 793	75 571	35 900	25 906	17 393
1989 (12 yanvar)	3 943 113	863 808	1 548 291	1 120 702	—	—	—	118 509	105 768	74 990	31 923	23 696	17 038
2002 (9 oktyabr)	4 104 336	1 221 302	1 490 715	990 702	—	—	4 510	117 317	105 829	55 249	26 020	22 625	17 117

Sayları 10 mindən çox olan etnosların bölgələr üzrə yerləşməsi.

1897-ci il siyahıya alınmasına görə.

Şəhər əhalisinin milli tərkibi 2002.

Yaşayış məntəqəsi	Ümumi	Ruslar	Başqırdlar	Tatarlar	Çuvaşlar	Marilər	Mordvalar	Udmurtlar	Ukranyalılar	Digərləri
Başqırdıstan	4 104 336	1 490 715	1 221 302	990 702	117 317	105 829	26 020	22 625	55 249
Ufa ş.	1 049 479	530 136	154 928	294 399	10 586	9 616	3 975	811	17 772	5 556 Belaruslar, 2 822 ermənilər, 2 219 almanlar, 2 082 yahudilər, 2 075 Azərbaycan türkləri
Ağıdel şəhəri	18 721	2 771	7 806	6 681	142	771	36	263	96
Baymak	17 223	3 980	12 015	882	34	8	2	7	57	87 Ermənilər, 36 Qazaxlar, 35 Özbəklər
Belebey ş.	85 836	40 298	9 427	20 282	10 261	332	1 649	168	1 978	216 Belaruslar, 213 Özbəklər, 196 Almanlar
Beloresk	85 247	60 926	14 775	7 122	144	463	105	42	591	173 Çeçenlər, 158 ermənilər, 146 Belaruslar
Birsk ş.	39 992	22 802	4 345	7 683	98	4 268	17	107	236	118 ermənilər
Blaqoveşenks	32 989	20 977	6 352	3 308	178	1 404	46	39	218	134 ermənilər
Davlekanova	23 860	11 241	5 255	4 786	271	13	258	5	1 430	239 almanlar, 110 ermənilər
Dürtöylö	29 984	2 908	6 715	19 444	68	480	23	43	108
İşimbay	70 195	36 257	19 964	10 436	756	65	254	26	760	418 Almanlar, 235 belaruslar, 202 azərbaycan türkləri, 157 özbəklər, 143 yunanlar
Kümertau şəhəri	69 792	42 975	11 426	9 007	2 781	52	507	28	1 827	139 qazaxlar, 136 ermənilər, 122 özbəklər
Mejqore	19 082	10 715	4 980	1 633	79	44	62	25	598	116 ermənilər
Meleuz	63 217	31 540	17 142	9 513	2 689	81	339	12	1 062	117 azərbaycan türkləri, 116 ermənilər, 104 belaruslar
Neftekamsk	129 740	37 773	36 033	39 606	421	12 173	159	1 493	847	212 ermənilər, 194 belaruslar, 188 almanlar
Oktyabrski	108 647	44 382	14 235	40 306	2 105	1 342	1 069	233	1 807aciklər	462 ermənilər, 273 belaruslar, 272 t, 208 özbəklər
Salavat	158 600	87 266	28 062	32 214	3 481	394	1 260	61	3 069	637 Belaruslar, 335 almanlar, 267 ermənilər, 226 özbəklər
Sibay şəhəri	60 144	23 282	29 315	5 357	306	72	139	29	583	132 Qazaxlar, 123 Belaruslar
Sterlitamak	264 362	131 479	41 208	60 779	13 997	541	4 964	110	6 661	692 немцы, 649 azərbaycan türkləri, 621 belaruslar 560 ermənilər, 345 özbəklər
Tuymazı	98 544	27 310	24 894	40 225	1 787	1 603	331	44	918	389 Almanlar, 179 ermənilər, 178 belaruslar, 147 azərbaycan türkləri
Uçalı	40 145	11 318	21 535	6 334	100	40	41	26	263
Yanaul	27 909	4 627	11 990	7 760	55	1 059	12	2 067	71

Millətlərə görə kənd və şəhər əhalisi

Xalq	Şəhər (%)	Kənd (%)[13]
Ruslar	82,7	17,3
Başqırdlar	42,4	57,6
Tatarlar	67	33
Ukraynalılar	80,1	19,9
Çuvaşlar	45,1	54,9
Mordvalar	62,3	37,7
Udmurtlar	27,5	72,5
Marilər	35	65

Dilə sahib olma

Başqırdıstan əhalisinin 96,4 % (2002) rus, 25,75 % (2002) başqırd, 34 % (2002) tatar dilini bilir^[14].

Dilə sahiblənmə[15]	Ruslar	Başqırdlar	Tatarlar	Çuvaşlar	Marilər	Ukraynalılar	Mordvalılar	Udmurdlar	Digərləri
Başqırd dili	14765	912204	109799	9126	3548	556	323	2921	3629
Rus dili	1481250	1135714	955368	114001	100308	54974	25835	20662	н/д
Digər dillərə sahib olma:
İngilis dili	61833	36667	42146	1661	1241	1936	317	295	3228
Qazax dili	300	2162	1792	63	94	35	—	11	2486
Mari dili	1396	3126	1512	164	88605	39	27	432	104
Alman dili	1396	15198	17373	1080	1053	1022	259	101	4374
Tatar dili	21519	449207	859748	22345	27330	1197	919	8623	5981
Udmurt dili	270	1336	495	8	217	10	9	19102	28
Ukrayna dili	4285	417	538	81	54	19726	46	6	566
Fransız dili	4119	2127	2966	88	196	131	15	9	322
Çuvaş dili	2400	1909	2207	91050	331	80	353	12	146

Ədəbiyyat

• Давлетшина З. М. Татарское население Башкортостана: этнодемографическое исследование. Уфа: Гилем, 2001. ISBN 5-7501-0235-1
• Янгузин Р. З. Этнический состав населения Башкортостана (по итогам Всероссийской переписи населения 2002 г.) — Уфа: Китап, 2007, 124 стр, ISBN 978-5-295-04114-3

Mənbə

• Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан