Bruney

Bruney ya da rəsmi adıyla Bruney Darussalam Dövləti (Malay: Negara Brunei Darussalam və İngilis: Country of Brunei Darussalam) — Asiyada dövlət. Cənub-şərqi Asiya da, Cənubi Çin Dənizi sahillərində yerləşən və yalnız Malayziya ilə quru sərhəddinə malikdir. Ərazisi 5.8 min km². Əhalisi 401 min nəfər (2011). Paytaxtı Bandar Səri Bəgavan. İslami monarxiya ilə idarə olunur. Rəsmi dili malaycadır. Millətlər Birliyinə daxildir. Ölkənin gəlir mənbələrinin əsasını təbii qaz və neft təşkil edir. Qətərdən sonra dünyanın ən varlı ikinci ölkəsi sayılır. Dünyanın ən varlı insanları arasında adı çəkilən Bruney Sultanı Həssənal Bolkiahdır.

Bruney (Brunei)
Negara Brunei Darussalam Country of Brunei Darussalam
Bayraq Gerb[d]
A kingdom of unexpected treasures
Himn: لله فليهاراكن سلطن
Tarixi
• Müstəqillik elan olunub	1 yanvar 1984
Rəsmi dilləri	Malay dili[1], Britaniya ingiliscəsi[1]
Paytaxt	Bandar Səri Bəgavan
İdarəetmə forması	miraslı tamamilə teokratik monarxiya
Sultan	Həssənal Bolkiah [4.X.1967~ ]
Vəliəht Şahzadə	Əl-Möhtədi Billah (Bruney)
Sahəsi	Dünyada 172-ci
• Ümumi	5765 km²
• Su sahəsi (%)	8,6
Əhalisi
• Əhali	417 200 nəfər (175-ci)
• Siyahıyaalma (1.IV.2011)	393 372 nəfər nəf.
• Sıxlıq	72.11 nəf./km² (134-cü)
• Ümumi	14.006.497.000 $[2], 16.681.531.646 $[2]
ÜDM (AQP)
• Ümumi	33,376 milyard dollar  (116-cı)
• Adambaşına	80,000 dollar  (5-ci)
ÜDM (nominal)
• Ümumi (2015 təxmini)	13,002 milyard dollar  (111-ci)
• Adambaşına	30,933 dollar  (25-ci)
İİİ (2014)	0.856
İnternet domeni	.bn
ISO kodu	BN
BOK kodu	BRU
Telefon kodu	+673
Saat qurşaqları	UTC+08:00
Nəqliyyatın yönü	sol[d][3]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bruney

Sultan Ömər Əli Səyfəddin məscidi, Bandar Seri Begavan, Bruney, 2007.

Coğrafiya

Bruney Kalimantan adasında yerləşir. Ekvatorial iqlimi olan Bruneyda yağıntıların illik miqdarı 2000-2700 mm-dən çoxdur, il ərzində temperatur az tərəddüd edir, 24°-31°C arasında dəyişir.

Əhalisi

Əsas məqalə: Bruney əhalisi

Əhali - 426 444 (iyul 2015 təxmini ) İllik artım - 1,73% Orta ömür həddi - kişilərdə 74 yaş, qadınlarda 78 yaş.

Etnik qruplar: Malaylar (66%), qohum etnik qruplar - kelayanlar, ibanlar, melanau, dusunlar, murutlar, dayaklar və s. - 8%,həmçinin çinlər (11%), avropalılar, hindlilər və b.

Rəsmi dil - Malay, danışıq dili kimi ingilis və Çin dilləri.

Təhsil almış əhali - 95% kişi, 90% qadınlar (2001 siyahıyaalma).

Şəhər əhalisi - 75%. Əhalinin sıxlığı - 62 nəfər/km². Bruney əhalisi qeyri-bərabər məskunlaşıb: əhalinin 1/3 paytaxtda yaşayır, qalan əhalinin böyük əksəriyyəti neft yataqlarının yerləşdiyi ərazidə cəmləşib.

Din

Rəsmi din - İslamdır - əhalinin 67%-i, 13% - Buddist, 10% - xristianlar (əsasən protestant və katolik), 10% - digər dinlər (əsasən yerli inanclar).

1980-ci illərdən sonra ölkədə Melayu İslam Beraja ("Malay İslam monarxiyası") konsepsiyası fəaliyyət göstərirdi ki, bununla bütün dinlərə hörmət və bərabər hüquqlar təmin edilirdi, lakin İslam əsas din sayılırdı. 2013-cü ildə Bruney Sultanı Hassanal Bolkiah qəbul etdiyi Şəriət cinayət ədliyyə sistemi ilə əlaqədar olaraq

Silahlı qüvvələri

Bruney kral silahlı qüvvələri ibarətdir:

Quru qoşunları - üç piyada batalyonu və bir ehtiyat batalyonu.

Hərbi hava qüvvələri - üç vertolyot eskadra, 1 eskadra(dəstə) nəqliyyat təyyarəsi, Hava Hücumundan müdafiə bölüyü, texniki və köməkçi bölüklər.

Hərbi dəniz qüvvələri - 3 raket qayığı, 3 patrul kateri, 2 amfibiya, 2 desant kateri, 17 kiçik çay qayığı.

Bundan başqa, Britaniya ordusunun veteranlarından ibarət ehtiyat qurklar bölüyü var. Sultanı və neft obyektlərini mühafizə etmək vəzifəsini yerinə yetirirlər. Onlar Bruney Daxili İşlər Nazirliyinin tabeliyindədirlər.