Ceyms Neysmit

Ceyms Neysmit (6 noyabr 1861 – 28 noyabr 1939) — ABŞ-nin Massaçusets ştatının Sprinqfild kollecinin bədən tərbiyəsi müəllimi, məşqçi və novator, basketbolun yaradıcısı.^[4]

Ceyms Neysmit
ing. James Naismith[1]
Şəxsi məlumatlar
Vətəndaşlığı	Kanada  ABŞ
Doğum tarixi	6 noyabr 1861(1861-11-06)[2][3]
Vəfat tarixi	28 noyabr 1939(1939-11-28)[2] (78 yaşında)
Vəfat yeri	Lourens[d], Kanzas, ABŞ
Təhsili	MakQil Universiteti
Boyu	179 sm
İdman növü	basketbol
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Doğulduğu Ontarioda şərəfinə qoyulan abidə

Ceyms Neysmit 1861-ci ildə Kanadada, Almonte şəhərinin tərkibinə daxil olan Ramsi (ing. Ramsay Township) qəsəbəsində anadan olmuşdur. 1883-cü ildə Almonte şəhər orta məktəbini (ing. Almonte High School) bitirib. Həmin ildə də Monrealda Makgill Universitetinə daxil olur. Təhsil illərində Neysmit Kanada futbolu, Avropa futbolu və gimnastika üzrə universitet komandasında çıxış etməyə başlayır. Kanada futbolunda o mərkəz mövqeyində oynayırdı və ilk dəfə olaraq oyunlarda qoruyucu dəbilqə tətbiq etməyi təklif etmişdir. O həm də gimnastikada möhtəşəm uğurlarına görə bir neçə Vikstid (ing. Wicksteed) medalına layiq görülüb. Neysmit 1888-ci ildə Monrealda bədən tərbiyəsi üzrə bakalavr dərəcəsi və Presviterian Kollecinin (ing. Presbyterian College) diplomunu almışdır.

1891-ci ildə o, ABŞ-nin Massaçusets ştatının Sprinqfild kollecinin bədən tərbiyəsi müəllimi işləyərkən basketbol oyununu yaratmışdır. O basketbol oyununun qaydalarına dair kitab yazmış və ilk basketbol proqramının əsasını da qoymuşdur.^[5]

Az vaxtda bu oyun Amerikada böyük şöhrət qazandı. Hal-hazırda dünyada milyonlarla insan⁵ bu oyunu oynayır. O bu oyunu yaradarkən Amerika qitəsində topla oyunların tarixi məlumatlarından istifadə etmişdir. Ceyms Neysmitin zəhmətini qiymətləndirərək 1911-ci ildə Sprinqfild kolleci onu fəxri bədən tərbiyəsi ustası dərəcəsi ilə təltif etmişdir.

1939-cu ildə Makgill Universiteti Neysmitə tibb doktoru dərəcəsi ad verdi, 1968-ci ildə Sprinqfild kollecində "Basketbol şərəf zalı" adlı Ceyms Neysmit muzeyi açılmışdır.

Ceyms Neysmit 1939-cu ildə noyabr ayının 28-də Kanzasda vəfat edib.^[6]

Təhsili və akademik mövqeləri

Yaşadığı illər ərzində Ceyms Neysmit aşağıdakı cədvəldə öz əksini tapan təhsilə və akademik mövqelərə yiyələnmişdir^[6]:

Məkan	Mövqe	İllər	Qeydlər
Bennie ibtidai məktəbi (Almonte, Ontario)	İbtidai məktəb	1867– 1875
Almonte Ali Məktəbi	Orta məktəb	1875–1877, 1881–83	Məktəbdən çıxıb və yenidən bərpa olunub
Makgill Universiteti	Universitet tələbəsi	1883–87	Bədən tərbiyəsi üzrə bakalavr təhsili
Makgill Universiteti	Bədən tərbiyə üzrə instruktor	1887–1890	Qızıl Vikstid medalı (1887), Ən yaxşı hərtərəfli (bacarıqlı) atlet; Gümüş Kubok (1886), Bir km-lik yürüş üçün birincilik mükafatı; Gümüş Vikstid medalı (1885); Makgillin ilk universitet məktublarından biri ilə mükafatlandırılıb.
Presviterian Kolleci, Monreal	İlahiyyat təhsili	1887–1890	İlahiyyatda müntəzəm və xüsusi şərəfli işlər üçün ikinci ən yüksək mükafata və gümüş medala layiq görülüb.
Sprinqfield Kolleci	Bədən tərbiyə üzrə instruktor	1890–1895	1891-ci ilin dekabrında Basketbol topunun ixtirası.
Denverdə Gənclərin Xristian Assosiasiyası	Bədən tərbiyəsi üzrə instruktor	1895–1898
Kanzas Universiteti	Bədən tərbiyəsi üzrə instruktor və kilsə direktoru	1898–1909
Kanzas Universiteti	Basketbol məşqçisi	1898–1907	İlk basketbol məşqçisi
Kanzas Universiteti	Professor və Universitet həkimi	1909–1917	Birinci Dünya müharibəsinə görə 1914-cü ildən başlanan boşluq illəri
Birinci Kanzas Piyadaları	Kapellan (dini rütbə olsa da, hərbi rütbələrdən polkovnik-leytenant rütbəsinə uyğundur)/Kapitan	1914–1917	Birinci Dünya müharibəsi ilə əlaqədar hərbi xidmət
Birinci Kanzas Piyadaları (Meksika sərhəddində)	Kapellan	1916
Fransada hərbi və Gənclərin Xristian Assosiasiyası katibi	Əxlaqi şərtlər və cinsi təhsil üzrə mühazirəçi	1917 −1919
Kanzas Universiteti	İdman Direktoru	1919–1937	1937-ci ildə təqaüdçü

Şəxsi həyatı

Ceyms Neysmit şotland immiqrantları olan Marqaret və Con Neysmitin ikinci övladı idi. Onun anası Marqaret Yanq 1833-cü ildə anadan olub və 1852-ci ildə Kanadanın Lanark vilayətinə köçmüşdür. O, ailəsinin 11 övladından dördüncüsü idi.^[7] Ceyms Neysmitin atası Con Neysmit də 1833-cü ildə anadan olmuş və Avropanı 18 yaşı olanda tərk etmiş və Kanadanın Lanark vilayətində məskunlaşmışdır. 1894-cü ilin iyun ayının 20-də Neysmit Mod Evelin Şermanla (1870–1937) Sprinqfilddə ailə həyatı qurmuşdur. Onların 5 övladı olmuşdur:

• Marqaret Mason (Stenli) (1895–1976),
• Helen Karolin (Dodd) (1897–1980),
• Con Edvin (1900–1986),
• Mod Ann (Dauv) (1904–1972)
• Ceyms Şerman (1913–1980).^[6]

Həmçinin bax

• Basketbol
• Basketbol topu
• Basketbol meydançası

Xarici keçidlər

• "James Naismith's Resume". Naismith Memorial Basketball Hall of Fame
• "James A. Naismith". Biography.com.