Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası və ya qısaca VHP — Azərbaycanda 26 sentyabr 1992-ci ildə istiqlalçı millət vəkili, xalq hərəkatının liderlərindən olan Sabir Rüstəmxanlının başçılığı ilə qurulmuş, Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən 3 noyabr 1992-ci ildə qeydiyyata alınmış siyasi partiya.

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası
VHP
Sədri	Sabir Rüstəmxanlı
Qurucu	Sabir Rüstəmxanlı
Sədr müavinləri	Fəzail İbrahimli Samir Əsədli Elxan Mirzəyev Arif İsmayılbəyli Yusif Salmansoy Nəsimi Şərəfxanlı
Quruluş tarixi	26 sentyabr 1992
Qeydiyyat tarixi	3 noyabr 1992
Baş qərargah	Bakı şəh., Tbilisi pr. 76
İdeologiya	azadlıq, solidarizm, bərabərlik, Liberal demokratiya, milli mühafizəkarlıq[d]
İdeoloji spektr	Mərkəz sağ
Üzvlüyü	Demokratik Konqress (2000) Demokratik Azərbaycan Bloku (2004–2005) Demokratiya Bloku (2010)
Üzv sayı	8 800-dən çox[1] (2023)
Şüar	Nicatımız vətəndaş həmrəyliyindədir![2]
Milli Məclisdə	3 / 125
Ali Məclisdə	0 / 45
Bələdiyyə sədrləri	0 / 1.605
Bələdiyyə üzvləri	12 / 15.156
Himn	Azadlıq Marşı
Mətbuat orqanı	Vətəndaş Həmrəyliyi qəzeti
Saytı	vhp.az

Tarixi

VHP-nin əsas məqsədi Azərbaycan Respublikasında müstəqil, demokratik, dünyəvi, hüquqi dövlətin qorunması, azad vətəndaş cəmiyyətinin inkişaf etdirilməsi məqsədi ilə ətrafında milli, irqi, dini mənsubiyyətindən, sosial mənşəyindən asılı olmayaraq, bütün təbəqələrdən olan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarını birləşdirməkdir.

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində 3 millət vəkili ilə Yeni Azərbaycan Partiyasından sonra millət vəkili sayına görə 2-ci partiyadır.

Partiyanı Azərbaycan Milli Məclisi VII çağırışında 3 millət vəkili — Fəzail İbrahimli, Rafael Hüseynov və Tənzilə Rüstəmxanlı təmsil edir. Rafael Hüseynov həmçinin Milli Məclisin sədr müavinidir.

Partiyanın 15 dekabr 2006-cı il tarixindən etibarən^[3] Mərkəzi Seçki Komissiyasındakı nümayəndəsi Almas Qəhrəmanlıdır.

Partiyanın mətbu orqanı "Vətəndaş Həmrəyliyi" qəzeti, "Bakı Təbriz" jurnalı və "www.vhp.az" internet saytıdır.

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin 2023-cü ilə aid hesabatına əsasən Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının üzvlərinin 61%-i kişi, 39%-i isə qadın olmuşdur.^[4]

Qurucu üzvlər

• Aslan Quliyev
• Aydın Səlimzadə
• Arkadi Şuyski
• Almas Qəhramanlı
• Bakir Əsədli
• Bəhmən Sultanlı
• Cəbrayıl Əlinağıyev
• Çingiz Əlioğlu
• Elxan Mirzəyev
• Eyvaz Borçalı
• Əjdər Qasımov
• Ənvər Əliyev
• İbrahim Əliyev
• İdris Dadaşov
• İmamverdi İsmayılov
• İslam Qəribli
• Qəmbər Əsgərov
• Malik Mehdiyev
• Məmməd Kazım
• Məsiağa Məhəmmədi
• Nadir İbadov
• Nurəddin Mehdixanlı
• Nüsrət Kəsəmənli
• Nailə Əsgərova
• Nəbi Sultan
• Rafiq Vəlizadə
• Sabir Rüstəmxanlı
• Sabir Həsənov
• Sadıq Həşimov
• Sevinc Rüstəmova
• Solmaz Quliyeva
• Şaban Şahbazov
• Şəfi Danıyalov
• Telman Qardaşov
• Telman Vəlixanlı
• Həsənbala Məmmədov
• Etibar Hacıyev
• Vəli Əsmətov
• Valeh Əliyev
• Həşim Nəsirov
• Zeynal Fətullayev
• Zeydulla Ağayev

İdeologiya

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının əsas ideyası həmrəylikdir. Partiya "həmrəylik" ifadəsini azadlıq, bərabərlik məqsədlərinə çatmaq, bu dəyərləri gerçək məzmunla doldurmaq üçün insanların birgə fəaliyyəti, bütün bölgə və təbəqələrin milli məqsədlər uğrunda birləşməsi, zəiflərə himayə və qarşılıqlı yardım olaraq izah edir. Partiyanın əsas ideoloji xətti "həmrəylik", "azadlıq" və "bərabərlik"dir.

Təşkilat

Vətəndaş Həmrəylik Partiyasının 82 rayon və 1 Muxtar Respublika təşkilatı var. Partiyanın bu günə kimi 6 (8) qurultayı keçirilib. VHP-nin ali orqanı Qurultaydır. Qurultayda sədr, Ali Məclis və Mərkəzi Nəzarət-Təftiş Komissiyası seçilir. Ali Məclisin sessiyalar arası dövründə əsas qərar verici orqan — Siyasi Şuradır.

Sədrlər Sıra Sədr Başlanğıc Bitmə 1. Sabir Rüstəmxanlı 26 sentyabr 1992 Hal-hazırda

Siyasi Şura Sıra Vəzifə Vəzifəli 1. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədri Sabir Rüstəmxanlı 2. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının Ali Məclisinin sədri Felmar Ələkbərli 3. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədrinin ideoloji məsələlər üzrə müavini Fəzail İbrahimli 4. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının təşkilati məsələlər üzrə sədr müavini, Mərkəzi İcra Aparatının rəhbəri Samir Əsədli 5. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının siyasi məsələlər üzrə sədr müavini Arif İsmayılbəyli 6. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının mətbuatla iş və ictimai əlaqələr üzrə sədr müavini Nəsimi Şərəfxanlı 7. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının xarici əlaqələr üzrə sədr müavini Elxan Mirzəyev 8. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının ictimai təşkilatlarla və bələdiyyələrlə iş üzrə sədr müavini Yusif Salmansoy 9. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının Ali Məclisinin sabiq sədri Rafiq Manaflı 10. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının Mərkəzi İcra Aparatı rəhbərinin müavini, Təşkilat Şöbəsinin müdiri Asif Şəkərli 11. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının Mərkəzi İcra Aparatı rəhbərinin müavini, Mühasibatlıq şöbəsinin müdiri Səlahəddin Əsgər 15. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının Mərkəzi İcra Aparatı rəhbərinin müavini, Gənclərlə iş şöbəsinin müdiri Yusif Xantemirov 12. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədrinin müşaviri Faiq Balabəyli 13. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının İdeologiya şöbəsinin müdiri İbrahim Quliyev 14. Siyasi Şura üzvü — Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının Ümumi şöbəsinin müdiri Şəfəq Qulusoy 16. Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının Mərkəzi Nəzarət Təftiş Komissiyasının sədri Zeynalxan Fətullayev

Gənclər Təşkilatı

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası Gənclər Təşkilatı VHP-nin Nizamnaməsini və Məramnaməsini əsas tutaraq öz fəaliyyətini qurur. Təşkilat öz konfransında gizli səs vermə yolu ilə sədrini və digər seçkili qurumlarını üzvlərini seçir. VHP Gənclər Təşkilatına müxtəlif vaxtlarda Müşfiq Talıblı, Talıb Əhədov, Samir Əsədli, Vasif Həsənli, Elçin İmanov, Pərviz Həsənov, Ceyhun Nəbiyev, Emil Bağırov, Baba Qamətli, Pünhan İmamlı, Tural Hüseynli, Amal Ata və Kamran Habiloğlu rəhbərlik ediblər. Hazırda Gənclər Təşkilatına Yusif Xantemir rəhbərlik edir.

Qadınlar Şurası

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının Qadınlar Şurası partiyanın qadın üzvlərinin bazası əsasında formalaşdırılmışdır. Hazırda partiyanın 5 rayon təşkilatının sədri də qadındır. Həmçinin VHP üzvü olan qadınlar Ali Məclis və Siyasi Şurada da təmsil olunurlar. Qadınlar Şurasına Almas Qəhramanlı, Ofelya Rəşidqızı, Şəfəq Quliyeva, Rəsmiyyə Sabir, Aygün Qurbanlı rəhbərlik ediblər. 2022-ci ilin fevral ayının 5-də Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası Qadınlar Şurasının iclası keçirilmiş, iclasda Aysel Xanlarqızı Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası Qadınlar Şurasının sədri seçilmişdir.^[5]

Ağsaqqallar Şurası

Ağsaqqallar Şurası VHP-nin yaşlı üzvləri əsasında formalaşdırılan qurumdur. Şuraya texniki elmlər doktoru, prof. Sabir Həsənov başçılıq edir.

Rəmzləri

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının ilk emblemi

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının birinci təsis qurultayında simurq formasında, Azərbaycan bayrağı rənglərində olan emblemdən istifadə olunmuşdur.

Gerbi

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının əsas atributlarından biri olan gerbin müəllifi tanınmış rəssam-heykəltaraşlar Məzahir Afşardır. Gerbin rəmzləri qədim Türk dövlətçilik ənənələrindən qaynaqlanır:

• Ox dövlətin rəmzidir. Üçü bir yerdə möhkəmliyi, sınmazlığı göstərir. Demokratik dövlətdə bu həm də hakimiyyət bölgüsünün göstəricisidir, Qanunvericilik, İcra və Məhkəmə orqanlarının dövlətin əsas dayağı olduğuna işarədir.
• Tərsinə çevrilmiş yayla birgə üç ox və onların üstündəki qalxan bir kompozisiya kimi sülhün, milli barışın, həmrəyliyin ifadəsidir.
• Gerbin ortasında üçrəngli Azərbaycan bayrağı verilmişdir.
• Gerbin tam ortasında Azərbaycanın Odlar Yurdu olaraq əbədi rəmzlərindən biri olan Od-Ocaq çəkilmişdir. Gerbin əsas variantında "Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası" sözləri yazılmış dairədə 24 Oğuz boyunun Damğaları yerləşdirilmişdir. (Həmin variant partiyanın qərargahında saxlanılır.)

Rəng

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının rəngi ağ rəngdir. Ağ rəng həmrəyliyin, birliyin və vətəndaş sülhünün rəmzi sayılır.

Qəzeti

1992-ci ildə Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının mətbu orqanı kimi yaradılıb

"Vətəndaş Həmrəyliyi" qəzeti 1994-cü ildən nəşr edilir. Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının mətbu orqanıdır. İlk baş redaktoru İbrahim Quliyev olmuşdur. Sonralar Namiq Həsənov, Şahbaz Xuduoğlu, Aydın Canıyev, Himayət, Əvəz Zeynallı redaktor vəzifəsində işləmişlər. 2003-cü ildən yenidən qəzetə İbrahim Quliyev redaktorluq edir.

Siyasət, sosial, ədəbiyyat-mədəniyyət kimi şöbələri var. Qəzet Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının qərargahında yerləşir.

Seçkilərdə

VHP indiyədək bütün parlament, bütün bələdiyyə və 2003-cü il prezident seçkilərində iştirak edib.

Prezident seçkiləri

2003-cü il prezident seçkilərində Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası sədr Sabir Rüstəmxanlının namizədliyini irəli sürmüşdür. Qeydə alınan və seçki bülletenində adı olan 8 namizəddən biri olan Sabir Rüstəmxanlı 19 973 (0,82%) səs toplayaraq seçkiləri 6. sırada tamamlamışdır.^[6]

2013-cü il prezident seçkilərində partiya rəhbərliyində təmsil olunan bir çox üzv Demokratik Qüvvələrin Milli Şurasına üzv olaraq ortaq namizəd Cəmil Həsənlinin namizədliyi^[7] dəstəkləmişdir. Bu seçkilərdə Cəmil Həsənli 204 642 (5,53%) səs toplayaraq seçkiləri 2. sırada tamamlamışdır.^[8]

Parlament seçkiləri

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası seçkilərə adətən partiya olaraq tək qatılmışdır. 1995-ci il parlament seçkilərində tək mübarizə aparan Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası 70 sayılı Yardımlı-Masallı seçki dairəsindən Sabir Rüstəmxanlının deputat seçilməsiylə parlamentdə təmsil olunmuşdur.

2000-ci parlament seçkilərində nisbi səsvermə yolu ilə seçkilərdə mübarizə aparan Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası partiya siyahıları arasında Yeni Azərbaycan Partiyası və Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasından sonra 3-cü yeri tutaraq 3 mandat qazanmışdır. Partiyanın vahid namizədlər siyahısından ilk sırada Sabir Rüstəmxanlı, ikinci sırada Fəzail İbrahimli və 3-cü sırada olan Rafael Hüseynov deputat seçilmişdir.^[9]

Demokratiya Seçki Blokunun rəsmi loqosunun son versiyası

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası 2005-ci il parlament seçkilərində Ədalət Partiyası və Vahid Azərbaycan Milli Birlik Partiyası ilə Demokratik Azərbaycan Seçki Blokunu yaratmışdır. Həmin seçkilərdə Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası 2 (72 saylı Yardımlı-Masallı seçki dairəsindən Sabir Rüstəmxanlı, 58 saylı Hacıqabul-Kürdəmir seçki dairəsindən Rafael Hüseynov) mandat qazanmışdır.^[10][11] Daha sonra 10 seçki dairəsində seçki nəticələri ləğv olunaraq 2006-cı ildə təkrar seçkilər keçirilmişdir. Bu seçkilərdə 69 saylı Cəlilabad-Masallı-Biləsuvar seçki dairəsindən Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədr müavini Fəzail İbrahimli, 106 sayılı Tovuz-Qazax-Ağstafa seçki dairəsindən isə Ədalət Partiyasının sədri İlyas İsmayılov deputat seçilmişdir.^[12]

2010-cu il parlament seçkilərinə Azərbaycan Demokratik İslahatlar Siyasi Partiyası ilə "Demokratiya" Seçki Blokunu təsis edərək qatılın Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası həmin seçkilərdə 3, Azərbaycan Demokratik İslahatlar Siyasi Partiyası isə 1 mandat qazanmışdır.^[13]

2015-ci il parlament seçkilərində partiya sədri Sabir Rüstəmxanlı səhhəti ilə bağlı iştirak etməsə də 69 saylı Cəlilabad-Masallı-Biləsuvar seçki dairəsindən Fəzail İbrahimli və 58 saylı Hacıqabul-Kürdəmir seçki dairəsindən Rafael Hüseynov deputat seçilmişdir.^[14]

2020-ci il parlament seçkilərində partiya sədri Sabir Rüstəmxanlı seçkilərdə iştirak etmə qərarı almışdır. 61 saylı Neftçala seçki dairəsindən Sabir Rüstəmxanlı, 69 saylı Cəlilabad-Masallı-Biləsuvar seçki dairəsindən Fəzail İbrahimli və 58 saylı Hacıqabul-Kürdəmir seçki dairəsindən Rafael Hüseynov deputat seçilmişdir. 2024-cü ilin növbədənkənar parlament seçkilərində VHP-dən 63 saylı Hacıqabul-Kürdəmir seçki dairəsindən Rafael Hüseynov, 70 saylı Masallı-Cəlilabad seçki dairəsindən Fəzail İbrahimli və 70 saylı Neftçala seçki dairəsindən Tənzilə Rüstəmxanlı millət vəkili seçiliblər.

Seçki	Sədr	Majoritar				Proporsional				Cəmi
		Səs	%	±	Mandat	Səs	%	±	Mandat
1995	Sabir Rüstəmxanlı			—	1 / 100	—	—	—	—	1 / 125
2000					0 / 100	182,777	6.43	—	3 / 25	3 / 125
2005					2 / 125	—	—	—	—	2 / 125
2010		46,512	1.95		3 / 125	—	—	—	—	3 / 125
2015		37,561	1.32	▼ 0.63	2 / 125	—	—	—	—	2 / 125
2020					3 / 125	—	—	—	—	3 / 125
2024						—	—	—	—

Ara seçkilər

Seçki	Sədr	Səs		Mandat
		#	%
2006	Sabir Rüstəmxanlı			1 / 10

Bələdiyyə seçkiləri

2019-cu il bələdiyyə seçkilərinə qatılan VHP-nin 6 üzvü bələdiyyə üzvü seçilib. Onlar Sumqayıt, Bərdə, Göyçay, Neftçala şəhərləri, Bakının Qızıldaş və Beyləqanın Orta Əlinəzərli bələdiyyələrində təmsil olunmaq hüququ qazanıblar.

Seçki	Sədr	Səs			Yer
		#	%	±
1999	Sabir Rüstəmxanlı				500 / 20.456
2004					103 / 20.346
2009					115 / 15.591
2014					101 / 15.035
2019					6 / 15.156

Ara bələdiyyə seçkiləri

Seçki	Sədr	Səs		Bələdiyyə üzvü
		#	%
2006	Sabir Rüstəmxanlı			7 / 1.901
2011

Qeydlər

Texniki baza

VHP-nin Mərkəzi bərargahı Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu Tbilisi pr. 76 ünvanında yerləşir. VHP-nin 6 yerli təşkilatının qərargahı mövcuddur.