Гафний

Гафний (лат. Hafnium, Hf) — Менделеевтың периодик таблицаһының 6-сы осор, 4-се төркөм элементы. Тәртип номеры — 72.

Гафний
Кем хөрмәтенә аталған	Копенгаген
Грозящая опасность	воздействие гафния[d]
Асыусы йәки уйлап табыусы	Дьёрдь де Хевеши[d] һәм Дирк Костер[d]
Асыу датаһы	1922
Табылыу урыны	Дания
Элемент символы	Hf[1]
Химик формула	Hf[2]
Каноническая формула SMILES	[Hf][2]
Атом һаны	72
Электронная конфигурация	[Xe] 4f¹⁴ 5d² 6s²
Электр кирелеге	1
Ионный радиус	0,58 ангстрем[3], 0,71 ангстрем[3] һәм 0,83 ангстрем[3]
Әселәнеү дәрәжәһе	4[4]
Тығыҙлыҡ	13 ± 0,01 грамм на кубический сантиметр[5]
Иреү температураһы	4041 ± 1 ℉[5]
Ҡайнау нөктәһе	8316 ± 1 ℉[5]
Давление пара	0 ± 1 mm Hg[5]
PGCH коды	0309
Временное среднее значение предела допустимого воздействия	0,5 ± 0,1 mg/m³[5]
IDLH	50 ± 10 mg/m³[5]
Масса	178,486 ± 0,006 массаның атом берәмеге[6]
Гафний Викимилектә

72	Гафний
Hf 178,49
4f145d26s2

Ябай матдә — ауыр, ҡыйынлыҡ менән иреүсән көмөшһыу-аҡ металл. Гафнийҙың ике модификацияһы бар.

Символы

Гафний элементының символы — Hf (Гафний тип уҡыла).

Асылыу тарихы һәм атаманың килеп сығышы

Гафнийҙы башта һирәк ер элементтары араһынан эҙләйҙәр. Дания физик-теоретигы Нильс Борҙың квант-механикаһы нигеҙендә иҫәптәре буйынса һирәк ер элементтарының һуңғыһы 71-се элемент булып тороуы асыҡланғас ҡына гафний элементы — цирконий аналогы икәне аңлашыла.

Н. Бор һығымтаһына нигеҙләнеп, 1923 йылда Дирк Костер һәм Дьёрдь де Хевеши рентгеноспектраль ысул буйынса норвег һәм гренланд циркондарын анализлайҙар. Был тәжриәбәләр нигеҙендә улар 72-се элемент асылыу тураһында иғлан итә һәм уға ҡала хҡрмәтенә гафний тигән исем бирә (лат. Hafnia — Копенгагендың латинса исеме). 1949 йылда элементтың «гафний» исеме Халыҡ-ара комиссия тарафынан раҫлана.

Донъя ресурстарында — гафний

2007 йылда 99%-лы гафний хаҡы килограмы өсөн уртаса алғанда $780 тәшкил итә (infogeo.ru мәғлүмәттәре буйынса)

Гафнийҙың бөтә донъя ресурстарын гафний ике окисенә күсереп иҫәпләгәндә, 1 миллион тоннанан бер ни тиклем артып китә. Был ресурстарҙы бүлеү структураһы яҡынса түбәндәгесә күренә:

• Австралия — 630 мең тоннанан ашыу,
• КАР — 287 мең тонна тиерлек,
• АҠШ — 105 мең тоннанан саҡ ҡына ашыу ,
• Һиндостан — 70 мең тонна самаһы,
• Бразилия — 9,88 мең тонна.