Миндәк (Учалы районы)

Миндәк (рус. Миндяк) — Башҡортостан Республикаһының Учалы районындағы ауыл. Миндәк ауыл Советының административ үҙәге. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 2282 кеше булған^[2]. ОКАТО коды — 80253848001.

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Миндәк.

Ауыл
Миндәк рус. Миндяк
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башкортостан
Муниципаль район	Учалы
Ауыл советы	Миндәк
Координаталар	54°01′59″ с. ш. 58°48′09″ в. д.HGЯO
Нигеҙләнгән	1938
Халҡы	↘2282[1] кеше (2010)
Милли состав	урыҫтар, башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 253 848 001
ОКТМО коды	80 653 448 101
ГКГН номеры	0518576
Миндәк

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 75 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Урал-Тау): 27 км

Ауылдан төньяҡ-көнсығыштараҡ Миһиле күле урынлашҡан.

Тарихы

Благодатный алтын ятҡылығын үҙләштереүгә бәйле, XX быуаттың 30-сы йылдарында Миндәк руднигы ҡасабаһы булараҡ нигеҙ һалына. XX быуаттың 50-60-сы йылдарында Миндәк XVIII быуаттың беренсе яртыһында нигеҙләнгән Килмәк ауылы һәм 1847 йылда барлыҡҡа килгән сотник Рафиҡ Сәғитов исемен йөрөткән Рафиҡ ауылы менән ҡушылған^{[3] [4]}. 1938 йылдан алып эшселәр ҡасабаһы, 2005 йылда ауыл статусын ала.

2004 йылдың 17 декабрендәге «Башҡортостан Республикаһының административ-территориаль ҡоролошонда үҙгәрештәр, Башҡортостан Республикаһында муниципаль берәмектәрҙең сиктәрен үҙгәртеү һәм үҙгәртеп ҡороу тураһында» 125-з һанлы Башҡортостан Республикаһы Законы менән Миндәк эшселәр ҡасабаһы (Миндәк ҡасаба советы) тораҡ тибын ауыл тип билдәләп, ауыл биләмәһе категорияһына индерелә.

Миндәк ауылында 2 урта мәктәп, балалар баҡсаһы, балалар сәнғәт мәктәбе, участка дауаханаһы, 2 фельдшер-акушерлыҡ пункты, Мәҙәниәт йорто, 2 клуб, китапхана, 3 мәсет, сиркәү бар.

Билдәле шәхестәре

• Бүләков Рәмил Ханнан улы (20.10.1956), именлек органдары ветераны, подполковник. «Батырлыҡ өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүсе.
• Ғәниев Әлмир Әмир улы (24.10.1940), ғалим-инженер-металлург. 1973 йылдан Өфө авиация институты һәм Өфө дәүләт авиация техник университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2001—2009 йылдарҙа иретеү производствоһы машиналары һәм технологияһы кафедраһы мөдире. Техник фәндәр докторы (2001), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2007).
• Ильясов Йәүҙәт Шәүкәт улы (10.02.1959), ғалим-математик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Физика‑математика фәндәре докторы (2000), профессор.
• Салауат Низаметдинов (3.03.1957—29.07.2013), композитор, Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре, Башҡортостан комсомолының Ғәлимов Сәләм исемендәге премияһы (1988) лауреаты.
• Әхтәмов Янгул Шәймарҙан улы (12.02.1925—30.09.1953), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, артиллерия дивизияһының миномет полкы телефонисы, ҡыҙылармеец. «Батырлыҡ өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүсе (1944). Сығышы менән хәҙер Миндәк ауылы эсендә ҡалған Килмәк ауылынан.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	3687
1959 йыл 15 ғинуар	5334
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	3013
2002 йыл 9 октябрь	2949
2010 йыл 14 октябрь	2282	1131	1151	49,6	50,4

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Ревизия материалдары

1834 йылда^[5] Миндәк ауылында ла ревизия (рәүиз) һәм уның материалдары Башҡортостандың Милли архивында һаҡлана.

Урамдары

• Октябрҙең 50 йыллығы урамы (рус. улица 50 лет Октября)
• 8 Март урамы  (рус. улица 8 Марта)
• Аҡ диңгеҙ урамы  (рус. Беломорская улица)
• Билалов урамы  (рус. улица Билалова)
• Большевик урамы  (рус. Большевицкая улица)
• Үрге Рафиҡ урамы  (рус. улица Верхнее Рафиково)
• Үрге Пролетар урамы  (рус. Верхнепролетарская улица)
• Үрге Өфө урамы  (рус. Верхнеуфимская улица)
• Ғ. Туҡай урамы  (рус. улица Г.Тукая)
• Гагарин урамы  (рус. улица Гагарина)
• Тау урамы  (рус. Горная улица)
• 1-се Тау урамы  (рус. Горная 1-я улица)
• 2-се Тау урамы  (рус. Горная 2-я улица)
• 3-сө Тау урамы  рус. Горная 3-я улица)
• 4-се Тау урамы  (рус. Горная 4-я улица)
• Йәшел урам  (рус. Зеленая улица)
• Киров урамы  (рус. улица Кирова)
• Ҡыҙыл Гужевик урамы  (рус. улица Красный Гужевик)
• Урман урамы  (рус. Лесная улица)
• Ағас бысыу урамы  (рус. Лесопильная улица)
• Ағас бысыу тыҡрығы  (рус. Лесопильный переулок)
• М.Ғафури урамы (рус. улица М.Гафури)
• Йәштәр урамы  (рус. Молодежная улица)
• Яр буйы урамы  (рус. Набережная улица)
• Түбәнге Рафиҡ урамы  (рус. улица Нижнее Рафиково)
• Николаев урамы  (рус. Николаевская улица)
• Яңы урам  (рус. Новая улица)
• Яңы Көс урамы  (рус. Новая Силовая улица)
• Күл урамы  (рус. Озерная улица)
• Октябрь урамы  (рус. улица Октябрьская)
• Партизан урамы  (рус. Партизанская улица)
• Беренсе Май урамы  (рус. Первомайская улица)
• Быуа урамы  (рус. Плотинная улица)
• 1-се Тау аҫты урамы  (рус. 1-я Подгорная улица)
• 2-се Тау аҫты урамы  (рус. 2-я Подгорная улица)
• Почта урамы  (рус. Почтовая улица)
• Пролетар урамы  (рус. Пролетарская улица)
• Йылға урамы  (рус. Речная улица)
• Сәсмә урамы  (рус. улица Россыпь)
• С.Юлаев урамы  (рус. улица С.Юлаева)
• Баҡса урамы (рус. Садовая улица)
• Көс урамы  (рус. Силовая улица)
• Совет урамы  (рус. Советская улица)
• Совет тыҡрығы  (рус. Советский переулок)
• Урал урамы  (рус. Уральская улица)
• Урал тыҡрығы  (рус. Уральский переулок)
• Өфө урамы  (рус. Уфимская улица
• 1-се Өфө тыҡрығы  (рус. 1-й Уфимский переулок)
• 2-се өфө тыҡрығы (рус. 2-й Уфимский переулок)
• 3-сө Өфө тыҡрығы  (рус. 3-й Уфимский переулок)
• Фабрика урамы  (рус. Фабричная улица)
• Хисмәтуллин урамы  (рус. улица Хисматуллина)
• Шахта урамы  (рус. Шахтная улица)
• Мәктәп урамы  (рус. Школьная улица)^[6]

Инфраструктура

Миндәк автостанцияһы.

Транспорт

Автобус юлы.

Видеояҙмаларҙа

• п. Миндяк. Учалинский район. Башкортостан.

Тирә-яҡ мөхит

Йылғалар

• Мараҙы йылғаһы
• Миһеле күле
• Шәғәр йылғаһы

Тауҙар

• Әғәсташ тауы
• Миндәк тауы
• Ташъяр тауы
• Мәйәрҙәк тауы^[7]

Башҡорт халыҡ ижады информаторҙары

• Аҡсатүбә. 1965 йылда Учалы р-ны Миндәк поселогында прииск эшсеһе Байғаҙин Нәжип Ғәбделлатип улынан (1906 йылғы) Б. Шәрипов яҙып алған, — Ск. Башк., 1969, с. 100; БХИ, РЛ, № 87 (Р. Ғарипов тәржемәһендә)^[8].