Парамарибо
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Парамарибо (нидерл. Paramaribo) — Суринамдың баш ҡалаһы һәм иң ҙуры ҡалаһы, административ үҙәге һәм төп порты. Парамарибола Суринам халҡының яртыһы тиерлек йәшәй. Тарихи үҙәге 2002 йылдан ЮНЕСКО-ның бөтә донъя мираҫы объекты булып тора, ул шулай уҡ «Үҙәк Суринам» тәбиғәтте һаҡлау биләмәһе менән бергә Суринам территорияһындағы ике бөтә донъя мираҫы объекттарының береһе.
.jpg)
Remove ads
Этимологияһы
Ҡаланың исеме Суринам йылғаһы тамағында йәшәгән парамарибо индеецтар ҡәбиләһе этнонимынан барлыҡҡа килгән, һүҙмә-һүҙ тәржемә иткәндә — «ҙур һыуҙа йәшәүселәр» (тупи-гуарани телендә para — «ҙур күп һыулы йылға», maribo — «йәшәүселәр, халыҡ»)[4].
Географияһы
Парамарибо ҡалаһы Суринам йылғаһы буйында, уның Атлантик океанға ҡушылған урынынан 20 километр алыҫлыҡта урынлашҡан. Климаты экваториаль. Көндөҙгө температура йыл дауамында +23-тән +31 °С-ҡа тиклем тирбәлә. Ямғырҙар миҙгеле апрелдән июлгә тиклем дауам итә, сентябрь һәм октябрҙә ямғырҙар аҙ яуа. Йылына бөтәһе 200-гә яҡын ямғырлы көн. Йыллыҡ яуым-төшөм нормаһы яҡынса 2300—3000 мм.
Флораһы башлыса мәңге йәшел ағастарҙан һәм ҡыуаҡлыҡтарҙан тора. Баш ҡаланың тирә-яғында маймылдар, ягуарҙар, пумалар, тапирҙар, ҡырмыҫҡа ашаусылар, ҡалҡандылар һәм күп һанлы ҡоштар йәшәй. Суринам йылғаһы һыуы балыҡҡа бай.
Remove ads
Тарихы
Парамарибо атамаһы, фаразлауҙар буйынса, иртә голланд сығанаҡтарында «Parmurbo» тип яҙылған индеецтар ауылы атамаһының боҙолған версияһы булып тора[5]. Ауыл янында 1613 йылда голландтар Nicolaes Baliestel һәм Dirck Claeszoon van Sanen нигеҙ һалған беренсе голланд факторияһы урынлашҡан[5].
1640 йылда француз колонистары, 1603 йылда барлыҡҡа килгән голланд сауҙа факторияһы урынында Парамарибоға нигеҙ һалған. Ә 1651 йылда инглиздәр тарафынан баҫып алына[6]. Ҡаланың атамаһы тупи-гуарани теленән тәржемә иткәндә «ҙур һыуҙа йәшәүселәр» тигәнде аңлата. Нидерланд һәм Бөйөк Британия араһындағы килешеүгә ярашлы, 1667 йылдан ҡала Суринамдың бөтә территорияһы менән бергә Нидерланд власы ҡарамағына күсә һәм Суринам голланд биләмәһенең административ үҙәге статусын ала. Колония Төньяҡ Америкалағы территориялар (хәҙерге Нью-Йорк тирәһе) урынына голландтарға бирелә. 1954 йылдан Парамарибо — Нидерланд короллеге составындағы автономиялы дәүләттең үҙәге. 1975 йылда ил бойондороҡһоҙлоҡ алғас, рәсми рәүештә Суринам Республикаһының баш ҡалаһы була .
Халҡы
Парамарибо халҡының һаны яҡынса 250 мең кеше..Халыҡтың тәбиғи үҫеше Латин Америкаһында иң түбәндәренең береһе.
Ҡалала һиндтар (ҡалаға XIX быуатта килгән иммигранттарҙың тоҡомдары, яҡынса 33 %), креолдар (30 %), индонезиялар (15 %), ҡара тәнлеләр (10 %), индеецтар (2 %), ҡытайҙар (2 %), европалар (1 %). Рәсми тел — нидерланд теле, әммә халыҡтың күпселек өлөшө сранан-тонго (йәки негро-инглиш) адаптацияланған инглиз теленең диалектында һөйләшә.
Диндарҙар индуизм, христиандар, сөнни мосолмандар, шулай уҡ йәһүд дине һәм конфуцианлыҡ диндәрен тотоусыларға бүленә.
Remove ads
Мәҙәниәт һәм архитектура
Баш ҡалала илдәге берҙән-бер университет (1968 йылда нигеҙләнгән) урынлашҡан. Ҡалала бер генә музей бар, унда археологик экспонаттарҙы, Суринам мәҙәниәте тарихы һәм төбәктең тәбиғи тарихы буйынса күргәҙмәләрҙе күрергә мөмкин.
Ҡала үҙәге — Бойондороҡһоҙлоҡ майҙаны президент һарайы диуарҙары янында урынлашҡан. Һарай артында ҡала һарайы урынлашҡан парк, ә майҙандың көнсығышында — Зеландия Форты, яр буйы нығытылған ҡәлғәһе XVII быуат. Дөйөм алғанда, архитектураһы ҡалалар ҙур кирбес ҡалалар комбинацияһынан ғибәрәт колониаль майҙандарының үләнле квадраттары һәм ағас ҡоролмалары, тар урамдары, бейек пальмалар һәм мангр ҡыуаҡтары менән уратып алынған биналар, ҡаланың яр буйы һыҙатын уратып алған.
- Суринам Дәүләт Университеты — иң мөһиме һәм мөһиме уҡыу йорто илдәр. Университеттың иң матур бинаһы 1966 йыл, ә университет үҙе 1 ноябрҙә үҙ ишектәрен аса 1968 йыл. 17 октябрь 1983 йыл университетҡа милләт азатлығы өсөн көрәшсе Антон де Кома исеме бирелә. В университетҡа хоҡуҡ, медицина, социаль-иҡтисади фәндәр уҡытыла. Юғары уҡыу йортон тулыландырыу резервы 600 — ҙән ашыу студент.
Remove ads
Туғандаш ҡалалар
Иҫкәрмәләр
Әҙәбиәт
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads