Үрге Өпәйле

Үрге Өпәйле (Үрге Өпәйле, Үрге Өфәле; рус. Верхний Уфалей) — Рәсәй Федерацияһының Силәбе өлкәһендәге ҡала. Үрге Өпәйле ҡала округының административ үҙәге. Халыҡ һаны — 28 267^[1] кеше (2016).

Ҡала
Үрге Өпәйле
Флаг[d] Герб
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Силәбе өлкәһе
Ҡала округы	Үрге Өпәйле
Координаталар	56°03′00″ с. ш. 60°14′00″ в. д.HGЯO
Башлыҡ	Вера Ускова
Нигеҙләнгән	1761 йылда
Ҡала с	1941 йылдан
Майҙаны	65 км²
Халҡы	↘28 267[1] кеше (2016)
Тығыҙлығы	434,88 кеше/км²
Агломерация	37 800
Милли состав	урыҫтар, татарҙар, башҡорттар
Телефон коды	+7 35164
Почта индексы	456800
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	-
Код ОКАТО	75 406
Код ОКТМО	75 706 000 001
Рәсми сайт	ufaleyadmin.ru
Картаны күрһәтергә/йәшерергә Үрге Өпәйле

Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәтенең 2014 йылдың 29 июлендәге «Моноҡалалар исемлеген раҫлау тураһында» 1398-р һанлы ҡарарына ярашлы, Үрге Өпәйле ҡала округы «Рәсәй Федерацияһының ҡатмарлы социаль-иҡтисади хәлдәге монопрофилле муниципаль берәмектәре (моноҡалалар)» категорияһына индерелде^[2].

Географияһы

Өпәйле йылғаһында Үрге Өпәйле быуаһы

Ҡала Ҡариҙел (Өфө) йылғаһының ҡушылдығы Өпәйле (рус. Уфалей) буйында, Силәбенән 178 км алыҫлыҡта, Силәбе өлкәһенең төньяғында (Свердловск өлкәһе менән сигендә), Урта Уралдың көньяҡ битләүендә (Өпәйле һыртында) урынлашҡан. Ҡала территорияһы рельефының күп өлөшөн Урал тауҙары биләй. Ҡаланан йыраҡ булмаған урында Аракүл һәм Иткүл күлдәре урынлашҡан.

Тарихы

1761 йылда заводтар хужаһы Иван Мосолов тарафынан Өпәйле йылғаһы буйындағы Ҡатай һәм Шуран улустары башҡорттарының ерҙәрендә суйын иретеүсе һәм тимер етештереүсе завод янындағы ҡасаба булараҡ нигеҙләнгән.

Элекке завод хәстәханаһы бинаһында урынлашҡан Үҙәк ҡала дауаханаһы

Үрге Өпәле йәмиғ мәсете

1774 йылда завод эшселәре Емельян Пугачёв етәкселегендәге ихтилалда ҡатнаша, алыштар барышында Өпәйле заводтары баҫып алына һәм яндырыла.

Өпәйле заводы тергеҙелә һәм 1776 йылда тәүге продукцияһын етештереп сығара.

1791 йылдан Пермь губернаһы Екатеринбург өйәҙе составында була. 1923 йылдың ноябренән Үрге Өпәле ҡасабаһы Урал өлкәһе Свердловск округы Өпәйле районының үҙәге була.

1928 йылдың 27 авгусында эшселәр ҡасабаһы, ә 1941 йылдың 26 апрелендә ҡала статусын ала.

1933 йылдың авгусында СССР-ҙағы тәүге никель сәнәғәте заводы — «Уфалейникель» үҙенең беренсе продукцияһын етештерә.

1944 йылдың 9 февралендә Үрге Өпәйле өлкә ҡарамағындағы ҡала статусын ала.

Халҡы

Халыҡ иҫәбе 1931[3] 1939[3] 1959[4] 1967[3] 1970[5] 1979[6] 1989[7] 1992[3] 1996[3] 13 700 ↗25 600 ↗36 934 ↗40 000 ↘37 888 ↗38 595 ↗40 061 ↘39 800 ↘37 500 1998[3] 2002[8] 2003[3] 2005[3] 2006[3] 2007[3] 2008[1] 2009[9] 2010[10] ↘37 000 ↘34 360 ↗34 400 ↘33 700 ↘33 500 ↘33 200 ↘31 751 ↗32 721 ↘30 481 2011[11] 2012[12] 2013[13] 2014[14] 2015[15] 2016[1] ↘30 434 ↘29 976 ↘29 518 ↘29 096 ↘28 580 ↘28 267

2016 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халҡы буйынса ҡала Рәсәй Федерацияһының 1112^[16] ҡалаһы араһында ^[17] 375-се урында була.

Милли составы

Милләт	2002 йыл[18]	2010 йыл[19]
урыҫтар	85,7 %	85,6 %
татарҙар	6,0 %	6,0 %
башҡорттар	5,1 %	5,2 %