Гидронимика

Гидрони́мика (бор. юнан. ὕδωρ — һыу + ὄνομα — исем) — атамаларҙың килеп сығышын һәм тарихи үҙгәрешен өйрәнүсе топонимика тармағы.

Гидронимдар - йылғалар, күлдәр, һаҙлыҡтар, шишмәләр һ.б. һыу ятҡылыҡтары исемдәре.

Гидронимдар системаһы оҙон тарихи дәүер дауамында формалаша һәм үҙендә тел белеме, этнография, тарих, география һ.б. өлкәләргә ҡараған мәғлүмәттәрҙе

мәҫәлән:объекттарҙың тәбиғәт һәм хужалыҡ менән бәйле билдәләре, улар янында булған ваҡиғалар, объекттарҙың хужалары тураһында һ.б. туплай.

Төҙөлештәре яғынан гидронимдарҙың күпселеге - ике составлы. Өс, дүрт составлы атамалар ҙа осрай.

Гидронимдарҙың күбеһе «исем+исем» (Минһаҗ бабай чишмәсе) һәм «сифат+исем» (Түгәрәк күл) конструкциялары менән яһала.

Боронғо һәм тотроҡло лингвистик материал булараҡ, гидронимдар тарихи тикшеренүҙәр өсөн ҡиммәтле сығанаҡ булып торалар.

Гидроним төркөмдәре

Түбәндәге гидроним төркөмдәрен айырып йөрөтәләр:

• ағым һәм торғон һыуҙар^[1] (йылға, шишмә, канал, шарлауыҡ, инеш^[2], һаҙлыҡ, күл, быуа, һыуһаҡлағыс, диңгеҙ, океан);
• йылға йырҙаһының өлөштәре ^[1] (ятыу, зөмбәй, тупһалар, шаршы, өйрөлтмәк, ҡомайыл, йәки ҡомаяҡ, һыу аҫты таштары, утрау, һайлыҡ һ.б);
• акватория өлөштәре ^[1] (ятыу, ҡултыҡ, боғаҙ);
• һыу (һыу аҫты) объекттары (утрау, ярымутрау, морон, һайлыҡтар, һыу аҫты банктары, риф).

Терминдар

• гелоним — һаҙлыҡтарҙың, һаҙымат урындарҙың үҙ атамаһы^[3];
• инсулоним — утрауҙарҙың үҙ атамалары^[4];
• лимноним — күл һәм быуаларҙың атамалары^[5];
• пелагонимы — диңгеҙ атамалары^[6];
• потамоним — йылға атамалары ^[7].