Горыня, Дубыня һәм Усыня (рус фольклоры)

Горыня, Дубыня һәм Усыня — рус халыҡ әкиәттәренең өс баһадиры, батыры^[1].

Баһадир Усыня Горыныч.

Сығышы

Славян мифологияһында баһадирҙарҙың прототибы булып хтоник йән эйәләре тора. Улар һыуҙың, ерҙең, уттың емергес көстәрен кәүҙәләндерә^[1]. Был стихиялы көстәр әкиәттәрҙә, ҡағиҙә булараҡ, төп геройға ҡамасаулай, ҡайһы берҙә ярҙам да итә.

Һуңғараҡ өс эпик батыр образы барлыҡҡа килә — Ильи Муромец, Добрыни Никитич, Алеша Попович.^[1] Мифтарҙа ла, әкиәттәрҙә лә улар һәр ваҡыт өсәүләп эш итәләр.

Исемдәре һәм шөғөлдәре

Горыня (башҡа варианттарҙа — Горыныч, Вертогор, Вернигора, Горник, Ровнигор — баһадир, Горокáт; поляктарҙа — Waligóra, словактарҙа — Kolovlad)^[2][3][4]. Үҙенең көсө арҡаһында «сәтәкәй бармағы менән тауҙы һелкетә, тауҙарҙы аҡтара».

Дубыня (башҡа варианттарҙа — Дубынеч, Вертодуб, Вернидуб, Великодуб, Валидуб, Дубник, Дубник, Дубиня, Дугиня; словактарҙа Valibuk һәм чехтарҙа Lomidrevo; поляктарҙа — Wyrwidąb^[5]) — ерҙе һәм ер аҫты («пекель») батшалығын кәүҙәләндергән урман гиганты.

Усыня (башҡа варианттарҙа — Усынеч, Усынка, Крутоус, Улыныч, Крутиус^[6]; украиндарҙа — Крутивус, Вернивода) һыу көсөн кәүҙәләндерә. Ҡеүәтле яурындары менән йылғаны быуа ала, ә мыйыҡтары кисеү булып хеҙмәт итә: «бер мыйыҡ менән йылғаны быуа, һәм мыйыҡ буйлап, күперҙәге һымаҡ, йәйәүлеләр йөрөй, атлылар сабыша, ылауҙар йөрөй».

Әкиәттәрҙә улар үҫемлек (баһадир Ҡарағай , Покатигорошек (Покатигорошек)) йәки хайуандар (Баһадир Айыу (Медведко-богатырь)) донъяһы һыҙаттарына эйә булған төп герой менән бергә сығыш яһай.^[1]

Йәнһүрәттәрҙә

• «Валидуб» — 1952 йылда «Союзмультфильм» төшөрөлгән совет анимацион фильмы.
• «Катигорошек» — «Киевнаучфильм» киностудияһы 1970 йылда төшөргән совет анимацион фильмы.
• «Волшебный горох» — украин анимацион фильмы, 2008 йылда «Укранимафильм» студияһы сығарған.
• «Приключения Котигорошка и его друзей[ук]» — 2014 йылда Укранимафильм сығарған украин минисериалы.
• «Три богатыря. Ход конём» (2015), режиссёры Константин Феоктистов, Усыняны Михаил Сергеев уҡый. Йәнһүрәттәге пираттың исеме — Усыня.