Рача

Рача (груз. რაჭა) — Амбролаури ҡалаһы үҙәге булған Риони йылғаһының үрге ағымында урынлашҡан Грузияның тарихи таулы өлкәһе. Хәҙерге Грузияла административ планда Они һәм Рача-Лечхуми һәм Түбәнге Сванетия крайының Амбролаури районына тап килә.

XIX быуатта Рачалағы иҫке ҡәлғә.

Рача
груз. რაჭა
Дәүләт	Грузия
Административ-территориаль берәмек	Рача-Лечхуми и Квемо-Сванети[d]
Майҙан	2854 км²
Рача Викимилектә

Рача Грузия картаһында

Рача ауылы Гона янындағы тауҙар

Башлыса грузин рача халҡы йәшәй, Они ҡалаһында грузин-йәһүд общинаһы бар^[1].

Рачала билдәле грузин шарабы «Хванчкара» етештерелгән Хванчкара ауылы урынлашҡан.

Географияһы

Рачаны төньяҡ-көнбайыштан Сванетиянан һәм Лечхумиҙан Лечхум һырты, төньяҡ-көнсығыштан Рәсәй составындағы Төньяҡ Осетиянан Төп Кавказ һырты, көньяҡтан — Имеретиянан Рача һырты айыра, көнсығышта Рача Шида-Картли/Көньяҡ Осетия менән сиктәш.

Тарихы

Рача эриставлығы Имеретин батшалығының вассалы булған. 1810 йылдан һуң Рәсәй империяһы составында. Өлкә территорияһы яҡынса Кутаиси губернаһы Рача өйәҙенә тап килгән^[2]. XVIII быуаттың 70-се йылдарында Грузияға килгән немец сәйәхәтсеһе Иоганн Антон Гюльденштедт Рача тураһында былай тип яҙған:

Раджа округы хәле

Әһәмиәтле Раджа округының үҙ хакимы еристав Раджа (Рача) булған. Һуңғыһы, Имеретин кенәзе булһа ла, Имеретин батшаһы Соломон I-нең дошмандары яғын сыҡҡанлыҡтан һәм улар кеүек үк, 1769 йылда тар-мар ителгәнлектән, батша уны властан мәхрүм итә һәм Раджаны үҙе яулап алған бәхәсһеҙ законлы ҡаҙанышы тип һанай.

Был округта йәшәүселәр ысын грузиндар һәм грек христиандары. Улар, бөтә Имерети кеүек үк, грузин теленең картель диалектынан айырылып торған грузин теленең имеретин диалектында һөйләшә. Грузиндар араһында әрмәндәр һәм осетиндар күп, шулай уҡ күп йәһүдтәр ҙә байтаҡ. Был округта һуғышҡа һәләтле 5600 ир-егет иҫәпләнә. ^[3]

Рачаның билдәле эриставтары

Кахаберидзе Йорто

• Кахабер I Кахаберидзе (1088 йылда вафат)
• Нианиа Кахаберидзе (1088—1120)
• Кахабер II (1175—1210)
• Кахабер III (1245—1278)

Чхеидзе Йорто

• Иванэ Чхеидзе (1465—1485 йәки 1488—1497)
• Кахабер IV Чхеидзе (1485—1510 йәки 1497—1510)
• Бедиан (1510—1534)
• Шошита I (1534—1565 йәки 1534—1570)
• Папуна I (1651—1661)
• Шошита II (1661—1684)
• Папуна II, уның улы (1684—1696)
• Шошита III, уның улы (1696—1731 йәки 1696—1732)
• Григол, уның улы (1731—1741 йәки 1732—1743)
• Вахтанг, уның ҡустыһы (1741—1749 йәки 1743—1750)
• Ростом, Шошита III батшаның ейәне (1749—1769 йәки 1750—1769)
• Антон, уның ейәне (1784—1784)
• Гиорги (1784—1787)
• Антон (1787—1789) икенсе тапҡыр.

Сәнғәттә

• «Самые быстрые в мире» кинофильмы.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Никорцминда — XI быуат башындағы православие ҡорамы
• Рача Эриставлығы

Сығанаҡтар

• Цуциев А. А. Атлас этнополитической истории Кавказа (1774—2004). — М.: «Европа», 2007. — 128 с. — 2000 экз. — ISBN 978-5-9739-0123-3.
• Гюльденштедт Иоганн Антон. Путешествие по Кавказу в 1770—1773 гг.: Путешествие и наблюдения в Грузии 1771 г. Петербургское Востоковедение, с. 189 ISBN 978-5-85803-213-7

Һылтанмалар

• ГРУЗИЯ, РАЧА: ПУТЕШЕСТВИЕ В «ГРУЗИНСКУЮ ШВЕЙЦАРИЮ»
• Рача Грузия: Рача-Лечхуми 2023 йыл 20 май архивланған.

Иҫкәрмәләр

1. Общины грузинских евреев в Грузии  (билдәһеҙ). toldot.ru. Дата обращения: 29 апрель 2020. Архивировано 14 декабрь 2019 года.
2. ГРУЗИЯ, РАЧА: ПУТЕШЕСТВИЕ В «ГРУЗИНСКУЮ ШВЕЙЦАРИЮ»
3. Гюльденштедт Иоганн Антон. Путешествие по Кавказу в 1770—1773 гг.: Путешествие и наблюдения в Грузии 1771 г. Петербургское Востоковедение, с. 189 ISBN 978-5-85803-213-7