Анархія

Ана́рхія (ад стар.-грэц. ἀναρχία, літ. «безуладзьдзе») — такі стан грамадзтва, калі няма арґанізаванай улады, законаў, абавязковых нормаў паводзін; адсутнасьць плянавай арґанізацыі^[1].

Паняцьце можа таксама ставіцца да грамадзтва альбо групы людзей, якія цалкам адпрэчваюць герархію^[2].

Тэрмін

Анархія можа азначаць наступнае:

• адсутнасьць заканадаўства й апарата прымусу;
• адсутнасьць цэнтралізаванага кіраваньня;
• тэарэтычнае сацыяльнае ўладкаваньне грамадзтва, у якім адсутнічаюць якія-небудзь кіраўнікі ці групы кіраўнікоў.

У гісторыі вядомыя некалькі прыкладаў, калі рэальную сытуацыю на якой-небудзь тэрыторыі можна было лічыць анархіяй, як правіла, пасьля распаду раней існавалых дзяржаваў.

Аднак у анархіі ёсьць і іншае значэньне. Згодна філязофіі анархізму, анархія — гэта вышэйшая ступень разьвіцьця чалавечага грамадзтва. Калі зыходзіць з таго, што ўлада — гэта прымус рабіць, каб тое ні было (а таксама заахвочваньне й пакараньне за, адпаведна, правільна й няправільна выкананыя абавязкі), то па-сапраўднаму Разьвіты грамадзтву яна не патрэбна. У такім выпадку, анархія зьяўляецца не сынонімам слова «Хаос», а сынонімам слова «Стабільнасьць».

Міжнародныя адносіны

Асноўны артыкул: Анархія (міжнародныя адносіны)

У міжнародных адносінах анархія — «адсутнасьць якой-небудзь улады, праўзыходнай нацыянальныя дзяржавы й здольнай вырашаць іх спрэчкі й забясьпечваць захаваньне міжнароднага права»^[3][4].

У палітыцы

Асноўны артыкул: Анархізм

Як палітычная філязофія, анархізм выступае за самакіравальныя грамадзтва, заснаваныя на добраахвотных інстытутах. Іх часта называюць таварыствамі без грамадзянства^[5], хоць некаторыя аўтары вызначылі іх больш канкрэтна як інстытуты, заснаваныя на негерархічных свабодных асацыяцыях^[6]. Анархізм лічыць дзяржаву непажаданай, непатрэбнай альбо шкоднай^[7]. Хоць апазыцыя дзяржаве займае цэнтральнае месца, гэта неабходная, але не дастатковая ўмова^[8]. Анархізм таксама прадугледжвае супрацьдзеяньне ўладзе альбо герархічнай арганізацыі ў падпарадкаваньні ўсіх чалавечых адносін, уключаючы, але не абмяжоўваючыся дзяржаўнай сыстэмай^[9][10][11].

Сацыяльныя парадкі культур карэнных народаў

Сацыяльныя парадкі археалягічных культур і культур карэнных народаў часам называюць «рэгуляванай анархіяй». Аднак больш распаўсюджанай зьяўляецца спасылка на акефалію й зьвязанае зь ёй сэгмэнтарнае грамадзтва.