Анталья

Анта́лья (па-турэцку: Antalya ад грэц. Αττάλεια — Аталея) — горад у Міжземнаморскім рэгіёне Турэччыны, адміністрацыйны цэнтар правінцыі Анталья. 1074 тыс. жыхароў (2012). Курортны горад міжнароднага значэньня.

Анталья
турэц. Antalya
Краіна:	Турэччына
Рэгіён:	Міжземнаморскі
Правінцыя:	Анталья
Мэр:	Мухітын Бёчэк[d]
Плошча:	1417 км²
Вышыня:	30 м н. у. м.
Насельніцтва (2021)
колькасьць:	2,619,832 чал.
шчыльнасьць:	менш за 0,01 чал./км²
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+90 242
Паштовы індэкс:	07x xx
Геаграфічныя каардынаты:	36°58′0″ пн. ш. 30°40′0″ у. д.
Анталья на мапе Турэччыны Анталья
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.antalya.bel.tr/

Гісторыя

Кароль Пэргама Атал II лічыцца заснавальнікам гораду яшчэ ў часы росквіту элінізму прыкладна ў 150 годзе да н. э. У ягоны гонар была наданая назва паселішча Аталея або Аталія (стар.-грэц. Ἀττάλεια)^[1]. Горад быў вайскова-марской базай магутнага Аталава флёту. Знаходкі 2008 году на вучастку Догу-Гараджы выявілі рэшткі, датаваныя III стагоддзем да н. э. Аталея стала часткай Рымскай імпэрыі ў 133 годзе да н. э., калі Атал III, пляменьнік Атала II, завяшчаў сваё каралеўства Рыму па сваёй сьмерці ў 133 годзе да н. э. Горад рос і квітнеў у старажытнарымскі час і быў часткай рымскай правінцыі Памфілія, сталіцай якой месьцілася ў Пэрге. Хрысьціянства пачало распаўсюд у рэгіёне ўжо у I стагодзьдзі, тады Аталею наведалі апостал Павал і Барнаба.

Адрыянава брама, пабудаваная ў гонар рымскага імпэратара Адрыяна.

Сэльджуцкі мячэт XIII стагодзьдзя, які цяпер у заняпадзе, быў хрысьціянскай бізантыйскай базылікай з VII стагодзьдзя. Вялікі мячэт места таксама быў хрысьціянскай базылікай, а мячэт Кесік Мінарэ быў хрысьціянскай царквой Панагіі або Багародзіцы V стагодзьдзя і была ўпрыгожаная мармурам з тонкай разьбой. У археалягічным музэі захоўваюцца некаторыя саркафагі і мазаікі з суседняй Пэрге і скрыначка з косткамі, якія, як мяркуецца, належыла Сьвятому Мікалаю. Раён гораду быў аб’ектам марскіх нападаў арабаў Абасыдскага халіфату. Аталея была буйным горадам у Бізантыйскай імпэрыі. Гэта была сталіца бізантыйскай тэмы, якая займала паўднёвае ўзьбярэжжа Анатоліі. Згодна з дасьледаваньнямі Спэраса Урыёніса, гэта была галоўная вайскова-марская база Бізантыі на паўднёвым узьбярэжжы Анатоліі, буйны камэрцыйны цэнтр і найзручнейшая гавань паміж Эгейскім морам і Кіпрам ды далей на ўсход. Акрамя мясцовых гандляроў, у горадзе працавалі армяне, сарацыны, габрэі і італьянцы^[2].

На момант укараляваньня на стальцу Яна II Камніна ў 1118 годзе Аталея была ізаляваным фарпостам, аточаным турэцкімі бэйлікамі, да якога можна было дабрацца толькі па моры^[3]. Захоп Сазопаліса ў 1120 годзе аднавіў наземную сувязь з горадам. Па рабаваньні Канстантынопаля крыжакамі ў 1204 годзе Нікетас Ханіят пазначыў, што Аталея была асабістай вотчынай нейкага Альдэбранда, які быў італьянцам паводле паходжаньня, але выхоўваўся ў строгай рымскай традыцыі. Калі султан турак-сэльджукаў Кей-Хосраў паспрабаваў захапіць горад у 1206 годзе, Альдэбранд паклікаў на дапамогу Кіпр і атрымаў ад лацінянаў 200 пяхотнікаў. Нападнікі былі разгромленыя пасьля аблогі, якая доўжылася менш чым 16 дзён^[4]. У наступным годзе Кей-Хосраў авалодаў Аталеяй і пабудаваў свой першы мячэт^[5]. Хрысьціяне паўсталі і захапілі Аталею дзякуючы дапамогі Гат’е Манбэльярскага ў 1212 годзе. Ненадоўга адноўленае бізантыйскае валадарства ў Аталеі было спыненае Кей-Хосравам I у 1216 годзе^[6]. Горад і прылеглы рэгіён былі захопленыя туркамі-сэльджукамі ў пачатку XIII стагодзьдзя. Аталея была сталіцай турэцкага бэйліка Тэке (1321—1423) да ягонага заваяваньня асманамі, за выключэннем пэрыяду кіпрскага панаваньня паміж 1361 і 1373 гадамі. Арабскі падарожнік Ібн Батута быў у горадзе у 1335—1340 гадах.