Вайскова-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранай абароны Сэрбіі

Вайско́ва-паве́траныя сі́лы і во́йскі СПА Сэ́рбіі (па-сэрбску: Ратно ваздухопловство и противваздухопловна одбрана, РВ и ПВО) — адзін з тыпаў Узброеных сілаў Сэрбіі. Былі створаныя ў 1912 годзе і прынялі ўдзел у Балканскіх ды Першай сусьветнай войнах. У 1918—1941 роках існавалі як Каралеўскія ВПС Югаславіі, а потым ВПС і СПА ЮНА. Распад Югаславіі меў цяжкія наступствы для сэрбскае вайсковае авіяцыі. ВПС прымалі ўдзел у баявых дзеях у Харватыі ў 1991 годзе й панесьлі вялікія страты падчас вайсковае апэрацыі НАТО ў 1999 годзе. У цяперашні час ВПС і СПА Сэрбіі месьцяцца ў працэсе рэфармаваньня.

Вайскова-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранай абароны Сэрбіі
Ратно ваздухопловство и противваздухопловна одбрана Војске Србије
Эмблема ВПС і СПА Сэрбіі
Гады існаваньня	з 24 сьнежня 1912 р.
Краіна	Сэрбія
Падпарадкаваньне	Міністэрства абароны Сэрбіі
Уваходзіць у	Узброеныя сілы Сэрбіі
Тып	Вайскова-паветраныя сілы
Заступнік	Сьвяты прарок Ільля
Войны	Першая балканская вайна Другая балканская война Першая сусьветная вайна
Знакі ўзнагароды
Дзейны камандзір	Брыґадны ґенэрал Ранка Жывак па-сэрбску: Бригадни генерал Ранко Живак[1]

Сьцяг ВПС і СВА Сэрбіі (надпіс: За Волю ды Гонар Айчыны)

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя сэрбскіх вайскова-паветраных сілаў

Структура

Кіраўніцтва ВПС і СПА (па-сэрбску: Команда В и ПВО)

210-ы батальён сувязі (па-сэрбску: 210 батаљон везе)

333-і інжынэрны батальён (па-сэрбску: 333 инжињеријски батаљон)

• 98-я авіябрыґада (па-сэрбску: 98 ваздухопловна бригада)
• 204-я авіябрыґада (па-сэрбску: 204 ваздухопловна бригада)
• 250-я брыґада СПА (па-сэрбску: 250 ракетна бригада ПВО)
• 126-я брыґада паветранага назіраньня, выяўленьня й навядзеньня (па-сэрбску: 126 бригада ваздушног осматрања, јављања и навођења)

Пункты базаваньня

• Авіябаза Батайніца (па-сэрбску: Батајница)
• Авіябаза Ковін (па-сэрбску: Ковин)
• Авіябаза Ладжэўцы (па-сэрбску: Лађевци)
• Авіябаза Ніш (па-сэрбску: Ниш)

Баявы склад

Нашыўка	Назва фармаваньня	Месца дысьлякацыі	Узбраеньне
	Кіраўніцтва ВПС і СПА Сэрбіі	Зэмун
	204-я авіябрыґада[2]	Батайніца
	101-я зьнішчальная авіяцыйная эскадрыльля	Батайніца	Л-18, НЛ-18, Л-17, НЛ-16Ш, В-53
	252-я зьмяшаная авіяцыйная эскадрыльля	Батайніца	J-22, НJ-22, Н-62, Н-62Т, Н-62Ш, В-53, ХТ-40, ХН-42М, ХН-45М, ХО-42, ХО-45
	138-я зьмяшаная транспартная авіяцыйная эскадрыльля	Батайніца	Т-70, Jак-40, Dо-28D2, Ан-2ТД, ХТ-40, ХО-42, ХО-45
	1-ы выведвальны авіяцыйны атрад	Батайніца	Л-15М, Л-17К, В-53
	24-ы авіятэхнічны батальён	Батайніца
	17-ы батальён аховы аэрадрома	Батайніца
	117-ы артылерыйска-ракетны дывізіён СПА	Батайніца	Бофарс Л 70, 40 мм, 9К38М «Шыла»
	98-я авіябаза[3]	Ладжэўцы, Ніш
	241-я зьнішчальна-бамбавальная авіяцыйная эскадрыльля	Ладжэўцы	J-22, НJ-22, Н-62, В-53
	714-я супрацьтанкавая гэлікоптэрная эскадрыльля	Ладжэўцы	ХН-42М, ХО-42, ХО-45, ХІ-42
	119-я зьмяшаная гэлікоптэрная эскадрыльля	Ніш
	2-і выведвальны авіяцыйны атрад
	24-ы авіятэхнічны батальён
	161-ы батальён аховы аэрадрома
	98-ы батальён аховы аэрадрома
	98-ы артылерыйска-ракетны дывізіён СПА		Бофарс Л 70, 40 мм, 9К38М «Шыла»
	250-я ракетная брыґада СПА[4]	Бялград (штаб)
	Штабная батарэя
	1-ы ракетны дывізіён СПА		С-125М1Т «Нева», 9К32 «Страла-2M»
	2-і ракетны дывізіён СПА		С-125М1Т «Нева», 9К32 «Страла-2M»
	3-і самаходны ракетны дывізіён СПА		2К12 «Куб-М», 9К32 «Страла-2M»
	4-ы самаходны ракетны дывізіён СПА		2К12 «Куб-М», 9К32 «Страла-2M»
	5-ы самаходны ракетны дывізіён СПА		2К12 «Куб-М», 9К32 «Страла-2M»
	126-ы цэнтар паветранага назіраньня, выяўленьня й навядзеньня[5]	Бялград	РЛС назіраньня П-12 і П-14, радары вымярэньня вышынь ПРВ-11, аглядныя радыёлякатары С-605/654, радары для вымярэньня вышынь С-613, аглядны радыёлякатар ТПС-63, трохмерныя радары АН/ ТПС-70, Аўтаматызаваныя інфармацыйна-вымяральныя сыстэмы АС-74 ды АС-84.
	Штабная рота
	20-ы батальён ПНВН
	31-ы батальён ПНВН
	Рота паветрана-тэхнічнага й тэхнічнага абслугоўваньня ды забесьпячэньня	Ладжэўцы, Ніш
	210-ы батальён сувязі
	333-і інжынэрны батальён

Тэхніка й узбраеньне

Асноўны артыкул: Сьпіс узбраеньня і вайсковай тэхнікі ВПС і СПА Сэрбіі

На ўзбраеньні ВПС і СПА Сэрбіі месьцяцца баявыя й транспартныя летакі, баявыя ды транспартныя гэлікоптэры, комплексы СПА й радыёлакацыйныя станцыі. Яны разьмеркаваны між 98-ю ды 204-ю авіябрыґадамі, 250-ю брыґадаю СПА й 126-ю брыґадаю паветранага назіраньня^[6][7].

Разьмяшчэньне ўзбраеньняў у злучэньнях і падразьдзелах ВПС і СПА Сэрбіі было праведзенае падчас вайсковае рэформы, распачатае пасьля распаду Дзяржаўнага зьвязу Сэрбіі й Чарнагорыі ў 2006 року. У 2007 годзе 230-ы, 240-ы ды 310-ы палкі СПА былі расфармаванымі, іх узбраеньне было часткова сьпісаным, часткова перададзенае ў дывізіёны 250-е брыґады СПА. Зэнітныя гарматы Bofors L70 былі разьмеркаваныя ў зэнітна-ракетныя дывізіёны 98-е й 204-е авіябрыґадаў^[8].

Большасьць узбраеньняў ВПС і СПА Сэрбіі былі зробленыя ў СССР або СФРЮ і цяпер лічацца састарэлымі. Пасьля распаду Югаславіі ў войска доўгі час не паступала сучасная тэхніка. Выключэньнем былі закупкі навучальных самалётаў УТВА Ласта, якія вырабляе фабрыка УТВА ў Панчаве. Працэс абнаўленьня авіяцыі аднавіўся ў 2016 годзе, калі ў Расеі былі набытыя два гэлікоптэры Мі-17^[9], а шэсьць зьнішчальнікаў МіГ-29 былі атрыманы задарма^[10].

Рамонтам і мадэрнізацыяю наяўных лятальных апаратаў і сыстэмаў СПА займаецца Авіяцыйны інстытут «Мома Станайлавіч» у Батайніцы^[11][12].

Апазнавальныя знакі

• 
  Апазнавальны знак ВПС і СПА Сэрбіі
• 
  Знак на кіль
• 
  Варыянт паменшанае бачнасьці

Эвалюцыя апазнавальных знакаў

Апазнавальны знак	Знак на фюзэляж	Знак на кіль	Калі ўжываўся	Парадак нанясеньня
	няма		1912—1915	Ніжняя частка ніжняга крыла цалкам афарбоўвалася ў колеры сьцяга Сэрбіі.
	няма зьвестак		1912—1915
			1916—1918	Летакі, атрыманыя з Францыі па праґраме вайсковае дапамогі, мелі стандартныя францускія апазнавальныя знакі. Сэрбская какарда або сэрбскі сьцяг наносіліся на фюзэляж як дадатак.
			1916 — 1918	Летакі, атрыманыя з Францыі па праґраме вайсковае дапамгоі, мелі стандартныя францускія апазнавальныя знакі. Сэрбская какарда або сэрбскі сьцяг наносіліся на фюзэляж як дадатак. Афіцыйны ўжытак сьцяга Сэрбіі ў якасьці знака на фюзэляж быў рэґлямэнтаваны да 1918 року.
			няма зьвестак
			з 2006 року па бягучы час

Знакі адрозьненьня

Ґенэралы й афіцэры

Катэґорыі	Ґенэралы[13]				Старшыя афіцэры			Малодшыя афіцэры[14]
Сэрбскі ранґ	Генерал	Генерал потпуковник	Генерал мајор	Бригадни генерал	Пуковник	Потпуковник	Мајор	Капетан прве класе	Капетан	Поручник	Потпоручник
Беларускі аналяґ	Ґенэрал-палкоўнік	Ґенэрал-лейтэнант	Ґенэрал-маёр	няма	Палкоўнік	Падпалкоўнік	Маёр	Капітан	Старшы лейтэнант	Лейтэнант	Малодшы лейтэнант

Падафіцэры й жаўнеры

Катэґорыі	Падафіцэры[15]						Жаўнеры[16]
										няма
Сэрбскі ранґ	Заставник прве класе	Заставник	Старији водник прве класе	Старији водник	Водник прве класе	Водник	Млађи водник	Десетар	Разводник	Воjник
Беларускі аналяґ	Старшы прапаршчык	Прапаршчык	няма	Старшына	няма	Старшы сяржант	Сяржант	Малодшы сяржант	Яфрэйтар	Шараговец

Знакі на галаўныя ўборы

Мэталічныя знакі	Вышытыя знакі

Ґалерэя

• 
  МіГ-29Б (9-12Б)
• 
  МіГ-29Б
• 
  МіГ-21
• 
  СОКО J-22 «Орао» ў сьвяточнай афарбоўцы па нагодзе Дня Авіяцыі
• 
  Сэрбскі Ан-26 з апазнавальнымі знакамі старога ўзору
• 
  Ан-26
• 
  Як-40
• 
  Як-40
• 
  Dornier Do-28D-2 Skyservant
• 
  Утва-75

Глядзіце таксама

• Вайскова-паветраныя сілы Югаславіі
• Вайскова-паветраныя сілы Чарнагорыі
• Будынак Штабу ВПС (Бялград)