Вялікая пратэстанцкая царква Дэбрэцэна

Вялікая пратэстанцкая царква Дэбрэцэна ці Вялікая рэфармацкая царква (па-вугорску: Református Nagytemplom) — магчыма найбольш вядомы архітэктурны помнік у Дэбрэцэне, які знаходзіцца ў ніжняй частцы гораду, паміж плошчай Кошута і плошчай Кальвіна. Яна зьяўляецца сымбалем пратэстанцтва ў Вугоршчыне, і, верагодна, менавіта з-за гэтай царквы Дэбрэцэн часта лічыцца «кальвінісцкім Рымам». З плошчай у 1500 м² яна зьяўляецца найвялікшай пратэстанцкай царквой у Вугоршчыне. Яна таксама мае найвялікшы звон з усіх існых вугорскіх пратэстанцкіх цэркваў. Вялікая царква была пабудаваная паміж 1805 і 1824 у нэаклясыцыстычным стылі.

Царква
Вялікая пратэстанцкая царква Дэбрэцэна
Вялікая царква
Краіна	Вугоршчына
Горад	Дэбрэцэн
Каардынаты	47°31′55″ пн. ш. 21°37′26″ у. д.
Архітэктурны стыль	нэаклясыцызм
Аўтар праекту	Міхай Пэхі[d]
Будаваньне	1805—1824 гады
Асноўныя даты: 1297—1311 — будаўніцтва храму сьв. Андрэя на месцы спаленага сярэднявечнага храму 1564 — храм быў спалены 2-і раз 1628 — рэканструкцыя царквы 11 чэрвеня 1802 — спаленая ў 3-і раз 1805—1824 — канчатковая рэканструкцыя
Статус	царква
Сайт	nagytemplom.hu
Вялікая пратэстанцкая царква Дэбрэцэна на мапе Вугоршчыны Вялікая пратэстанцкая царква Дэбрэцэна
Вялікая пратэстанцкая царква Дэбрэцэна на Вікісховішчы

Гісторыя

Царква стаяла на гэтым месцы і ў сярэднявеччы, але была спаленая. На яе месцы паміж 1297 і 1311 гг. пабудавалі гатычны зальны храм сьв. Андрэя, плошча якога складала прыблізна 16×46 мэтраў. Новазбудаваная царква была спаленая ў чарговы раз у 1564 годзе. У 1626 годзе пратэстанцкія вернікі Дэбрэцэна пачалі будаваць царкву сьв. Андрэя ізноў і пры падтрымцы Георгія I Ракацы рэканструкцыя завяршылася ў 1628 годзе. У 1640—1642 гадох да царквы была прыбудаваная вежа і вялізны звон вагай у 300 кг, зроблены аўстрыйскімі жаўнерамі. У 1707 годзе цягам вызваленчага паўстаньня, ініцыяванага Фэрэнцам II Ракацы царква была моцна пашкоджаная імпэрскімі войскамі. У трэці раз царква была спаленая 11 чэрвеня 1802 году падчас вялікага пажару, які зьнішчыў большую частку Дэбрэцэна.

Новаўзьвядзеньне Вялікай Царквы пачалося 8 красавіка 1805 году. Праект быў зроблены Міхаям Пешым, але падчас канструкцыі будоўчыя пляны зьмяняліся некалькі разоў. Згодна з арыгінальным праектам форма першага паверху мусіла мець крыжападобную форму зь вялікім купалам уверсе, але ад гэтага пляну адмовіліся, збольшага па фінансавых чыньніках.

Заходняя вежа была збудаваная ў 1818 годзе, усходняя — 6 жніўня 1821 году. Вежы маюць вышыню ў 61 мэтар кожная. Першапачаткова плянавалася, што купал пакрые вершыню будынка, але гэтага не было зроблена і калі рэканструкцыя завяршылася фасад будынку выглядаў нязграбна зь вялікім прасторавым прамежкам паміж вежамі. Пагэтаму ў 1823—1824 фасад царквы быў крыху мадыфікаваны. Вежным дахам сталі ўласьцівыя барочныя элемэнты. Зь левай (заходняй) вежы адкрываецца жывапісная панарама. Старажытны звон Ракацы быў рэстаўраваны пасьля пажару і зараз знаходзіцца там жа, у левай (заходняй вежы).

Архітэктура

Фатэль Кошута Вялікага

Цэнтральны нэф царквы сягае на 55 м у даўжыню і на 15 м у шырыню. Даўжыня трансэпта (папярочнага нэфа) 38 м і 14 м у даўжыню. Як і ў іншых пратэстанцкіх цэрквах нутраныя муры памаляваныя ў белы колер. Нутраная частка мае вышыню ў 21 м. Царква зьмяшчае каля 5000 людзей (з 3000 сідзячымі).

Вялікая царква таксама мае і гістарычную каштоўнасьць: падчас вугорскай рэвалюцыі 1848—1849 гг. 14 красавіка 1848 году Лайош Кошут зацьвердзіў Вугорскую дэклярацыю незалежнасьці і быў абраным кіраўніком краіны. Фатэль, на якой ён сядзеў магчыма ўбачыць у Вялікай царкве.

Царква мае два арганы, адзін зь іх знаходзіцца ў паўднёвай частцы па-над галоўным уваходам. Гэта новы, электрычны арган з рэзануючымі трубамі, трыма клявіятурнымі радамі і 52 рэгістрамі быў зроблены Пэтэрам Альбэртам у 1981 годзе. Старэйшы, клясычны арган знаходзіцца за катэдрай. Ён быў зроблены ў 1838 годзе Якабам Дойчманам. Гэта язычковы арган з трыма клявіятурнымі радамі і 43 рэгістрамі.

Вонкавыя спасылкі

Вялікая пратэстанцкая царква Дэбрэцэна — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Фатагалерэя  (анг.)
• Live Webcam  (анг.)