Герулы

Геру́лы (лац. Heruli), вэрлы — германскае племя, якое жыло ў Паўночным Прычарнамор’і, на сярэднім Дунаі і ніжнім Райне ў III—V стагодзьдзях н. э. З IV стагодзьдзя атрымалі вядомасьць як найміты ў Старажытным Рыме. Повязі паміж рознымі групамі герулаў незразумелыя. З розных крыніцаў паходзяць зьвесткі, што герулы зьдзяйсьнялі морскія набегі ў Галіі, Гішпаніі, на Балканах (Атэны, Спарта) і на Чорным моры. Адна група на сярэднім Дунаі (у Паноніі) каля 470 году стварыла ўласнае каралеўства, падпарадкаванае лянгабардам каля 510 году, потым адыгрывала другарадную ролю, пакуль не асыміляваліся сярод іншых народаў. Як відаць, герулы ў Паноніі падтрымлівалі повязі з паўднёвай Скандынавіяй, куды, згодна з грэцкім гісторыкам Пракопам, і адправілася частка герулаў па паразе ад лянгабардаў, пасяліўшыся побач з племем гетаў (грэц. Gautoi). Слова «Erilaz», якое частка сустракаецца на рунічных помніках у паўднёвай Швэцыі, часта зьвязваецца з геруламі.

Шчыт водцы герулаў у складзе позьняй рымскай вайсковай фармацыі

Памяць пра герулаў

Гісторык Вялікага Княства Літоўскага Альбэрт Каяловіч у выдадзенай у 1650 годзе лацінамоўнай «Гісторыі Літвы» зьвяртаў увагу на тоеснасьць імёнаў ліцьвінаў зь імёнамі германцаў — герулаў і лянгабардаў^[a].

У 1637 годзе шляхціч з Случчыны Ян Цадроўскі, які спадарожнічаў князю Багуславу Радзівілу ў Нямеччыну ды іншыя эўрапейскія краі, запісаў у сваім дзёньніку, што ў ваколіцах Любэку і Гамбургу — колішнім памежжы германцаў з палабскімі славянамі (люцічамі і хаўруснымі ім плямёнамі) — «…мы напаткалі мужыкоў, якія размаўлялі на мяшаным нямецка-літоўскім дыялекце; сваё паходжаньне яны вядуць ад герулаў, продкаў ліцьвінаў»^[b][3].

Заўвагі

1. лац. «Quis enim Zivibundum, Algimundum, Narimundum audiens, non facile cogitet Herulum quempiam aut Longobardum nominari? Haec porro nomina Litvaniae principum sunt»^[1]
2. Згадка пра герулаў, відаць, сьведчыць пра папулярнасьць сярод тагачаснай літоўскай шляхты канцэпцыі ўласнага германскага паходжаньня^[2]