Вайна на Пірэнэйскім паўвостраве

Гішпанска-француская вайна (вайна на Пірэнэйскім паўвостраве) — галоўны канфлікт на тэрыторыі Ібэрыйскага паўвострава падчас напалеонаўскіх войнаў. Саюз Гішпаніі, Партугаліі й Вялікабрытаніі ваяваў супраць Напалеонаўскай Францускай імпэрыі.

Гішпана-француская вайна
Напалеонаўскія войны
Дата: 2 траўня 1808 — 17 красавіка 1814 Месца: Гішпанія, Партугалія Вынік: перамога антыфранцускай кааліцыі
Супернікі
Гішпанія Партугалія Вялікабрытанія	Францыя Польскія легіёны
Камандуючыя
Францыска Хавіер Кастаньнёс Хосэ дэ Палафокс і Мэлсі Грэгорьё Гарсія дэ ла Куэста Хоакуін Блэйк Мігэль Рікардо дэ Алява Артур Ўэслі Вэлінгтан Джон Мор † Ўільлям Бэрэсфорд Бэрнардыно Фрэйр †	Жазэ I Банапарт Напалеон I Банапарт Нікаля Жан дэ Д’ё Сульт Андрэ Масэна Люі Габрыель Сюшэ Адольф Эдуард Казімер Жазэф Март’е Мішэль Нэй
Колькасьць
383 819	391 100
Агульныя страты
774 839

Вядома й іншая назва гэтае вайны — вайна за незалежнасьць Гішпаніі (па-гішпанску: Guerra de la Independencia Espanola). У расейскай і савецкай гістарыяґрафіі вайну часам завуць Гішпанскай рэвалюцыяй 1808—1814 гадоў.

Вайна доўжылася з 1808 году, гэта значыць з захопам французамі Гішпаніі й да 1814 году — году паразы Францыі.

Статыстыка вайны на Пірэнэйскім паўвостраве

Краіны	Насельніцтва 1808 г.	Войскаў	Жаўнеры забітыя, якія памерлі ад ранаў, што згінулі бяз весткаў	Жаўнеры памерлыя ад хваробаў	Параненыя
Вялікабрытанія	11 600 000	61 511	8 889	24 930	19 300
Гішпанія	11 800 000	192 000[1]	62 000	238 000
Партугалія	2 960 000	200 000	10 000	40 000
Усяго	26 360 000	453 511	80 889	302 930
Францыя	29 150 000	162 200[2]	76 800	250 000	195 700
Саюзьнікі Францыі (галоўным чынам палякі)			14 300	50 000	41 500
Усяго	29 150 000	162 200	91 100	300 000	237 200
Усяго	55 510 000	615 711	171 989	602 930

Вынікі

Вызваленчая барацьба ў Гішпаніі стала аднае з першых нацыянальных войнаў і адным з першых зьяўленьняў вялікіх партызанскіх рухаў. Хоць падчас францускае акупацыі французы зьнішчылі гішпанскую адміністрацыю, якая раскалолася на правінцыйныя хунты (у 1810 годзе ў адроджаны нацыянальны ўрад умацаваўся ў Кадысе) і апынулася не ў стане набіраць, навучаць, ці абсталёўваць эфэктыўнае войска, аднак няздольнасьць Напалеона супакоіць народ Гішпаніі дазволіла гішпанскім, брытанскім і партугальскім сілам заставацца ў Партугаліі й даймаць францускія сілы на межах, а гішпанскім партызанам зьнішчаць акупантаў у самай Гішпаніі. Дзейнічаючы ўзгоднена, рэгулярныя й нерэгулярныя сілы саюзьнікаў прадухілілі падначаленьне мяцежных гішпанскіх правінцыяў. Гады баёў у Гішпаніі паступова выматалі Напалеона й ягонае Вялікае Войска. Хоць францускія войскі нярэдка перамагалі ў бою, іх лініі паведамленьня былі часьцяком перарэзаны партызанскімі атрадамі, што абцяжарвала баявыя дзеяньні. Хоць французы разбілі гішпанскае войска й адсунулі яе да меж, яна не была зьнішчана й працягвала ваяваць. У 1812 годзе, калі Францыя сур’ёзна саслабла падчас уварваньня ў Расею, злучаныя саюзныя войскі пад камандаваньнем Вэлінґтана пачалі прасоўвацца ўглыб Гішпаніі. Вызваліўшы Мадрыд, яны перасьледвалі маршала Сульта з яго войскам падчас адыходу яго праз Пірэнэі ў Францыю на працягу зімы 1813 году.

Вайна й рэвалюцыя супраць акупантаў прывяла да прыняцьця Канстытуцыі Гішпаніі 1812 году, пасьля сталае краевугольным каменем эўрапейскага лібэралізму. Цяжар вайны зьнішчыў сацыяльную й эканамічную базу Гішпаніі ды Партугаліі, адкрыўшы шлях у эпоху сацыяльных беспарадкаў, палітычнае нестабільнасьці й эканамічнага застою. Спусташальныя грамадзянскія войны паміж лібэральнымі й абсалютыскімі фракцыямі, пачатак якім паклалі атрады, якія прайшлі падрыхтоўку на гэтай вайне, працягваліся ў Ібэрыі да 1850-х гадоў. Крызіс, выкліканы ўзрушэньнямі ад уварваньня й рэвалюцыі, садзейнічаў здабыцьцю незалежнасьці большасьці калёніяў Гішпаніі ў Амэрыцы й аддзяленьню Бразыліі ад Партугаліі.