Гія Канчэлі

Гі́я (Георгі) Алякса́ндравіч Канчэ́лі (па-грузінску: გია ალექსანდრეს ძე ყანჩელი; 10 жніўня 1935, Тыфліс — 2 кастрычніка 2019, Тбілісі) — савецкі і грузінскі кампазытар, пэдагог. Народны артыст СССР (1988). Ляўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1976) і Дзяржаўнай прэміі Грузінскай ССР імя Шаты Руставэлі (1981).

Гія Канчэлі
па-грузінску: გია ყანჩელი
Дата нараджэньня	10 жніўня 1935(1935-08-10)[1][2][3]
Месца нараджэньня	Тыфліс, ЗСФСР, СССР[2]
Дата сьмерці	2 кастрычніка 2019(2019-10-02)[4][1][5][…] (84 гады)
Месца сьмерці	Тбілісі, Грузія
Месца пахаваньня	Дыдубійскі пантэон[d]
Месца вучобы	Тбіліскі дзяржаўны ўнівэрсытэт (1959) Тбіліская дзяржаўная кансэрваторыя[d] (1963)
Прафэсія	кампазытар, кінакампазытар, музычны пэдагог
Навуковая сфэра	музыка[6]
Жанры	сымфонія, музыка да фільмаў
Інструмэнты	фартэпіяна
Лэйблы	ECM Records[d]
Узнагароды	Народны артыст Грузінскай ССР[d] Дзяржаўная прэмія імя Шаты Руставэлі[d] прэмія Вольфа ў мастацтве[d] (2008)
Подпіс
Гія Канчэлі ў Вікісховішчы

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Канчэлі.

Аўтар сымфанічнай і камэрнай музыкі. Напісаў музыку да шматлікіх драматычных спэктакляў, дзясяткаў кінафільмаў, у тым ліку такім папулярным, як «Міміно» і «Кін-дза-дза!».

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся 10 жніўня 1935 року ў Тыфлісе (цяпер Тбілісі, Грузія) ў сям’і лекара.

Скончыў музычную школу, пасьля — геалягічны факультэт Тбіліскага ўнівэрсытэту (1959)^[7], пасьля паступіў у Тбіліскую кансэрваторыю, якую скончыў у 1963 року па клясе кампазыцыі Ёны Тускіі.

З 1970 року выкладаў у Тбіліскай кансэрваторыі (кляс інструмэнтоўкі).

З 1971 року — загадчык музычнай часткі Тбіліскага тэатру імя Шаты Руставэлі.

З 1979 року — сакратар Саюзу кампазытараў Грузінскай ССР. Сябра Саюзу кінэматаграфістаў Грузінскай ССР.

З 1991 року жыў у Бэрліне (Нямеччына), дзе атрымаў стыпэндыю Нямецкай акадэміі мастацтваў. З 1995 року жыў у Антвэрпэне (Бэльгія) на запрашэньне Каралеўскага філярманічнага аркестру Фляндрыі.

Апошнія гады жыцьця быў цяжка хворы. Памёр у Тбілісі ад сэрцавай няздатнасьці 2 кастрычніка 2019 року, правёўшы некалькі месяцаў у больніцы. Пахаваны ў Дыдубійскім пантэоне.

Творчасьць

Творы для музычнага тэатру

• «Музыка для жывых», опэра ў 2 актах (1982—84, рэд. 1999)

Творы для аркестру

• Канцэрт для аркестру (1961)
• Largo і Allegro для фартэпіяна, літаўраў і струннага аркестру (1963)
• Сымфонія № 1 (1967)
• Сымфонія № 2 «Песнасьпевы» (1970)
• Сымфонія № 3 (1973)
• Сымфонія № 4 «Памяці Мікелянджэлё» (1974)
• Сымфонія № 5 (1977)
• Сымфонія № 6 (1978-80, рэд. 1981)
• Сымфонія № 7 «Эпілёг» (1986, рэд. 1991)
• «Аплаканы ветрам», літургія памяці Гіві Арджанікідзэ для вялікага аркестру і саліравальнага альту (1989)
• «Ранішнія малітвы» для альтовай флейты, малога аркестру і фанаграмы (1990). 1-я частка нізкі «Жыцьцё без Раства».
• «Abii ne viderem» для альтовай флейты і малога аркестру (1992)
• «Noch einen Schritt…» для альта за сцэнай, аркестру і фанаграмы (1992)
• «Flügellos» для вялікага аркестру (1993)
• «Trauerfarbenes Land» для вялікага аркестру (1994)
• «V & V (Violin and Voice)» для скрыпкі, аркестру і фанаграмы (1994)
• «…à la Duduki» для брас-квінтэту і аркестру (1995)
• «Simi» для віялянчэлі і вялікага аркестру (1995)
• «Valse Boston» для фартэпіяна і струннага аркестру (1996)
• «Childhood Revisited» для габою і малога аркестру (1998)
• «Sio» для фартэпіяна, ударных і струннага аркестру (1998)
• «Rokwa» для вялікага аркестру (1999)
• «…Al niente» для вялікага аркестру (2000)
• «Eine Kleine Daneliade» для скрыпкі, фартэпіяна, ударных (ad libitum) і струннага аркестру (2000)
• «Ergo» для вялікага аркестру (2000)
• «Fingerprints» для вялікага аркестру (2002)
• «Lonesome» для скрыпкі і вялікага аркестру (2002)
• «Warzone» для вялікага аркестру (2002)
• «Twilight» для 2 скрыпак і малога аркестру (2004)
• «Ex Contrario» для 2 скрыпак і малога аркестру (2006)
• «Kàpote» для акардэону і малога аркестру (2006)
• «Broken Chant» для габою, скрыпкі і аркестру (2007)
• «Silent Prayer» для скрыпкі, віялянчэлі, малога аркестру і фанаграмы (2007)
• «Bridges to Bach» для скрыпкі і малога аркестру (2010)
• «Lingering» для вялікага аркестру (2012)
• «Nu.Mu.Zu» для вялікага аркестру (2015)

Камэрная і сольная інструмэнтальная музыка

• Квінтэт для духавых (1961)
• «Начныя малітвы» для струннага квартэту і фанаграмы (1992). 4-я частка нізкі «Жыцьцё без Раства».
• «Magnum ignotum» для духавых, кантрабасу і 3 фанаграмаў (1994)
• «Having Wept» для віялянчэлі солё (1994)
• «Rag-Gidon-Time» для скрыпкі і фартэпіяна (1995)
• «Instead of a Tango» для скрыпкі, кантрабасу, фартэпіяна і банданэону (1996)
• «Time… and Again» для скрыпкі і фартэпіяна (1996)
• «In l’Istesso Tempo» для фортэпіяннага квартэту (1997)
• «With a Smile for Slava» для віялянчэлі і фартэпіяна (1997)
• «Ninna Nanna» для флейты і струннага квартэту (2008)
• «Simple Music for Piano» (2009)
• «Chiaroscuro» для струннага квартэту (2010)
• Квінтэт для духавых (2013)

Вакальная і харавая музыка

• «Сьветлая туга» для 2 дзіцячых галасоў, дзіцячага хору і вялікага аркестру (1984-85)
• «Дзённыя малітвы» для дзіцячага голасу, клярнэту і малога аркестру (1991). 2-я частка нізкі «Жыцьцё без Раства».
• «Вечаровыя малітвы» для 8 контральта і малога аркестру (1992). 3-я частка нізкі «Жыцьцё без Раства».
• «Psalm 23» для сапрана і малога аркестру (1993)
• «Exil» для сапрана, альтовай флейты, струнных і сынтэзатара (1993-94). 1-я частка — камэрная вэрсія папярэдняга твору.
• «Caris Mere» для сапрана і альта (1994)
• «Lament», канцэрт памяці Люіджы Нона для сапрана, скрыпкі і вялікага аркестру (1994)
• «Diplipito» для контратэнару, віялянчэлі і малога аркестру (1996-97)
• «And Farewell Goes out Sighing…» для контратэнару, скрыпкі і вялікага аркестру (1999)
• «Styx» для зьмяшанага хору, альта і аркестру (1999; рэд. для зьмяшанага хору, скрыпкі і аркестру — 2007)
• «Don’t Grieve», вакальна-сымфанічная сюіта для барытону і вялікага аркестру (2001)
• «Little Imber» для мужчынскага голасу, мужчынскага хору, флейты, габою, гітары, сынтэзатара, струнных і фанаграмы (2003)
• «Amao omi» для зьмяшанага хору і квартэту саксафонаў (2005)
• «Helesa» (2005)
• «Lulling the Sun» для зьмяшанага хору і ўдарных (2008)
• «Dixi» для зьмяшанага хору і вялікага аркестру (2009)
• «Angels of Sorrow» для дзіцячага хору, скрыпкі, віялянчэлі і малога аркестру (2013)
• «Deda Ena» («Родная мова») для дзіцячага хору і аркестру (2017)

Музыка для кіно

• 1964 — Дзеці мора
• 1965 — Золата (мультыплікацыйны)
• 1967 — Сумны раман (мультыплікацыйны)
• 1968 — Незвычайная выстава
• 1968 — Дзяўчына Кератміяні (кароткамэтражны)
• 1968 — Не тужы!
• 1970 — Утаймавальнік (мультыплікацыйны)
• 1970 — Канкурэнцыя (мультыплікацыйны)
• 1970 — Феола (кароткамэтражны) (Мяч, пальчатка і капітан (кінаальманах))
• 1970 — Жбан (кароткамэтражны)
• 1971 — Суседзі (кароткамэтражны) (Даўным-даўно (кінаальманах)) (разам з Надарам Габуніям)
• 1971 — Я, сьледчы
• 1972 — Калі заквітнелі мігдалы
• 1972 — Белыя камяні (кароткамэтражны) (Белыя камяні (кінаальманах))
• 1972 — Марскі воўк (кароткамэтражны) (Белыя камяні (кінаальманах))
• 1972 — Глядыятар (кароткамэтражны) (Белыя камяні (кінаальманах))
• 1972 — Старыя зурначы
• 1973 — Рэкорд
• 1973 — Сыбірскі дзед
• 1974 — Дзівакі (разам з Джансугас Кахідзэ)

Удзел у фільмах

• 2001 — Гія Канчэлі (дакумэнтальны)
• 2011 — Гія Канчэлі. Жыцьцё ў гуках (дакумэнтальны)
• 2012 — Міміно (Тайны савецкага кіно (дакумэнтальны))
• 2012 — Георгі Данэлія. Між выдумкай і рэальнасьцю (дакумэнтальны)

Музыка да спэктакляў

Прэміі і ўзнагароды

• Заслужаны дзяяч мастацтваў Грузінскай ССР (1972)
• Народны артыст Грузінскай ССР (1980)
• Народны артыст СССР (1988)
• Дзяржаўная прэмія СССР (1976) — за 4-ю сымфонію «Памяці Микеланджело»
• Дзяржаўная прэмія Грузінскай ССР імя Шата Руставэлі (1981) — за спэктакль «Рычард III» У. Шэксьпіра
• Дзяржаўная прэмія Грузіі (1981)
• Ордэн Гонару (Грузія) (1995)
• Прэмія «Ніка» (1987, за найлепшую музыку да фільму — «Кін-дза-дза»)
• Прэмія «Трыюмф» (1998)
• Прэмія «Чайка»
• Прэмія Вольфа (2008)
• Усесаюзны кінафэстываль (Прыз Саюзу кампазытараў Летувіскай ССР за найлепшую музыку да фільму — «Твой сын, зямля», 1981)
• Акадэмік Расейскай акадэміі кінэматаграфічных мастацтваў «Ніка»
• Ганаровы грамадзянін Тбілісі (2007).