Рэформа царкоўнага календара ва Ўкраіне
увядзеньне цэрквамі ва Ўкраіне новага стылю From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Каляндарная рэформа ва ўкраінскіх цэрквах — працэс укараненьня новага стылю, грыгарыянскага й новаюліянскага(uk) календароў, замест старога стылю ў царкоўнае жыцьцё ўкраінцаў. З пачаткам расейска-ўкраінскай вайны й пасьля таго, калі 16 лістапада 2017 году Божае Нараджэньне 25 сьнежня па грыгарыянскім календары стала дзяржаўным выходным ва Ўкраіне, пытаньне пераходу ўкраінскіх цэркваў на грыгарыянскі/наваюліянскі каляндар актывізавалася штогод з набліжэньнем Нараджэньня Хрыстовага. Пытаньне(uk) каляндарнай рэформы востра паўстала пасьля пачатку поўнамаштабнага ўварваньня Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе[1], бо, як сьцьвярджаюць некаторыя публіцысты й царкоўнікі, праз выкарыстаньне старога стылю разам з Расейскай праваслаўнай царквой Украіна знаходзіцца ў сфэры расейскага сьвету[2][3][4][5][6].
2 лютага 2023 г. Сьвяты Сынод ПЦУ(uk) дазволіў і зацьвердзіў парадак благаславеньня прыходам і манастырам на поўнае выкарыстаньне новаюліянскага календара,[7] а 24 траўня 2023 году вырашыў правесьці пасяджэньне Архіерэйскага Сабора, дзе будзе вынесена пытаньне каляндарнай рэформы.[8][9][10] 24 траўня 2023 году на Архіерэйскім Саборы ў Скінскай царкве Кіева-Пячэрскай лаўры Праваслаўная царква Ўкраіны вырашыла перайсьці з 1 верасьня на новаюліянскі каляндар.[11][12][13][14] 27 ліпеня 2023 года Памесны Сабор зацвердзіў пераход.[15][16]
1-2 лютага 2023 г. у Львове-Брухавычах(uk) Сынод біскупаў УГКЦ пастанавіў, што з 1 верасьня 2023 г. Украінская грэка-каталіцкая царква ва Ўкраіне пераходзіць на новы стыль (новаюліянскі каляндар(uk)) для нерухомых сьвятаў з захаваньня Пасхаліі, абвешчанай Вярхоўным Архіэпіскапам Сьвятаславам(uk) 6 лютага 2023.[17][18][19][20] Усьлед за ЎГКЦ ва Ўкраіне рашэньне аб пераходзе на новы стыль прынялі ЎГКЦ у Польшчы(uk)[21][22], УГКЦ у Аўстраліі й Акіяньні(en)[23], УГКЦ у Нямеччыне й Скандынавіі(uk)[24][25], УГКЦ у Вялікабрытаніі(uk)[26] й Апостальская адміністратура ў Казахстане й Сярэдняй Азыі(en)[27].
Таксама на новы стыль перайшоў шэраг пратэстанцкіх цэркваў, напрыклад Украінская лютэранская царква(uk) (снежань 2017)[28][29], Усеўкраінскі саюз цэркваў эвангельскіх хрысьціян-баптыстаў(uk) (чэрвень 2022)[30][31][32], Украінская царква хрысьціян веры эвангельскай(uk) (ліпень 2022)[33][34] г.д.
Remove ads
Гісторыя
З пачаткам расейска-ўкраінскай вайны й пасьля таго, калі 16 лістапада 2017 году Божае Нараджэньне 25 сьнежня па грыгарыянскім календары стала дзяржаўным выходным ва Ўкраіне, пытаньне пераходу ўкраінскіх цэркваў на грыгарыянскі і наваюліянскі календары актывізуецца штогод з набліжэньнем Нараджэньня Хрыстовага.
Прадстаяцель Украінскай праваслаўнай царквы Кіеўскага патрыярхата патрыярх Кіеўскі(uk) Філарэт у чэрвені 2018 году выказаў меркаваньне, што пераход на новаюліянскій каляндар магчымы, калі ўкраінцы будуць згодны перайсьці, нагадаўшы, што пераважная большасьць аўтакефальных праваслаўных цэркваў (9 з 15) перайшлі на новаюліянскій каляндар, акрамя Ерусалімскай, Расейская, Украінскай, Сэрбскай і Грузінскай[35][36][37].
Прадстаяцель Праваслаўнай царквы Ўкраіны мітрапаліт Епіфаній у сьнежні 2020 году заявіў, што такая зьмена даты ва Ўкраіне магчыма пасьля таго, калі да такога рашэньня будзе гатова як царква, так і вернікі пасьля правядзеньня асьветніцкай працы. Было адзначана, што перанос Нараджэньне Хрыстова пацягне за сабой зьмяненьне дат усіх нерухомых сьвят на 13 дзён таму[38].
У сьнежні 2021 году мітрапаліт Епіфаній выказаў надзею, што на працягу наступных 10 гадоў большасьць украінцаў змогуць перайсьці на сьвяткаваньне Калядаў 25 сьнежня, і падкрэсьліў, што асабіста падтрымлівае пераход сьвяткаваньня Нараджэньне Хрыстова па новаюліянскім календары, па якім сьвяткуе 9 з 15 аўтакефальных. павінен адбывацца паступова[39].
Прадстаяцель УГКЦ вярхоўны архіяпіскап(en) Сьвятаслаў(uk) у сьнежні 2020 году заявіў, што грэка-каталіцкая царква будзе вырашаць пытаньне пераходу на новы стыль ”разам з нашымі праваслаўнымі братамі”[40]. Ён таксама заўважаў, што гэтае пытаньне не адносіцца да дагматычных, яно павінна пераадольваць царкоўныя расколы, а не выклікаць новыя й на яго думку, пераход да сьвяткаваньня Нараджэньне Хрыстова па новым стылі, гэта значыць 25 сьнежня, павінен адбывацца па ініцыятыве парафіян[41].
31 мая 2021 г. Апостальскі экзархат у Італіі(uk) прыняў рашэньне аб пераходзе з 1 верасьня 2021 г. на грыгарыянскі каляндар.[42]
Пытаньне(uk) каляндарнай рэформы востра паўстала пасьля пачатку поўнамаштабнага ўварваньня Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе[1], бо, як сьцьвярджаюць некаторыя публіцысты й царкоўнікі, праз выкарыстаньне старога стылю разам з Расейскай праваслаўнай царквой Украіна знаходзіцца ў сфэры расейскага сьвету[2][3][4][5][6].
Сьвяты Сынод Праваслаўнай царквы Ўкраіны(uk), на пасяджэньні 18 кастрычніка 2022 г., дазволіў па жаданьні прыходаў сьвяткаваць Божае Нараджэньне згодна з новаюліянскім календаром – 25 сьнежня, вызваліўшы ўдзельнікаў богаслужэньня ад абмежаваньняў паста[43][44].
Рэктар Адкрытага праваслаўнага ўнівэрсытэта сьвятой Сафіі-Прамудрасьці(uk) Георгі Каваленка(uk) ў сьнежні 2022 году выказаў меркаваньне, што пакуль Калядныя богаслужэньні мэтазгодна праводзіць двойчы — 25 сьнежня й 7 студзеня, а ў далейшым праводзіць абмеркаваньне магчымасьці далейшага пераходу на новаюліянскі каляндар. Пры гэтым, як лічыць сьвятар, рашэньне павінна прымацца не асобна адной царквой, а, напрыклад, усёй рэлігійнай супольнасьцю — альбо ўсімі праваслаўнымі, альбо праваслаўнымі й грэка-каталікамі, альбо хрысьціянам у рамках Усеўкраінскай рады цэркваў і рэлігійных арганізацый(uk)[45].
24 сьнежня 2022 году вярхоўны архіэпіскап Сьвятаслав падчас аўдыенцыі перадаў мітрапаліту(uk) Епіфанію для азнаямленьня ліст з выкладам меркаваньняў герархаў УГКЦ датычна каляндарнай рэформы. Прадстаяцелі вырашылі стварыць сумесную рабочую групу па канкрэтных прапановах каляндарнай рэформы. Сумесную групу ініцыююць з нагоды сьвяткаваньня 1700-годзьдзя Першага Сусьветнага Сабору, які адбыўся ў Нікеі ў 325 годзе. У гэтым Саборы, таксама, былі вызначаныя каляндарныя прынцыпы царкоўнага жыцьця.[46][47][48][49][50]
25 сьнежня мітрапаліт(uk) Епіфаній паведаміў, што на наступным пасяджэньні Сынода ПЦУ вывучыць атрыманы вопыт па правядзеньні калядных літургій 25 сьнежня ў 2022 годзе па новым стылі — як станоўчы, так і адмоўны. І ў далейшым ПЦУ выключна саборна будзе вызначацца адносна далейшых крокаў у каляндарнай рэформе, маючы на мэце галоўнае: не дазволіць праціўнікам альбо неразумным рупліўцам розных ідэй прымножыць падзелы ў Царкве».[51]
6 студзеня 2023 году мітрапаліт Епіфаній паведаміў, што прыходы Праваслаўнай царквы Ўкраіны, якія захочуць поўнасьцю перайсьці на новаюліянскі каляндар, неўзабаве змогуць гэта зрабіць пасьля рашэньня бліжэйшага пасяджэньня Сынода, адзначыўшы, што ПЦУ ўжо стала на шлях рэформы царкоўнага календара й будзе рабіць усё для таго, каб увасобіць яе на працягу 2023 году ў жыцьцё.[52][53] Сьпікер ПЦУ Еўстрацій Зара лічыў, што пытаньне каляндарнай рэформы будзе прасоўвацца пасьпяхова й дастаткова хутка, але важна, каб гэтае пытаньне не падзяліла грамадзтва й ПЦУ, таму ўсё гэта павінна быць прадумана.[54]
2 лютага 2023 г. Сьвяты Сынод ПЦУ(uk) дазволіў і зацьвердзіў парадак благаславеньня прыходам і манастырам на поўнае выкарыстаньне новаюліянскага календара,[7] а 24 траўня 2023 году вырашыў правесьці пасяджэньне Архіерэйскага Сабора, дзе будзе вынесена пытаньне каляндарнай рэформы.[8][9][10]
24 траўня 2023 году на Архіерэйскім Саборы ў Скінскай царкве Кіева-Пячэрскай лаўры Праваслаўная Царква Ўкраіны вырашыла перайсьці з 1 верасьня на новаюліянскі каляндар.[11][12][13][14][55] 27 ліпеня 2023 года Памесны Сабор зацвердзіў пераход.[15][16]
28 чэрвеня 2023 году прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі ўнёс у Вярхоўную Раду Ўкраіны законапраект, які пераносіць з 28 ліпеня на 15 ліпеня Дзень украінскай дзяржаўнасьці, з 14 кастрычніка на 1 кастрычніка — Дзень абаронцаў Украіны й адмяняе сьвята Раства Хрыстова 7 студзеня.[56][57][58] У царкоўных колах не чакалі, што прэзідэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі вырашыцца хутка адмяняць выходны на Каляды 7 студзеня.[59] Законапраект быў прыняты Вярхоўнай Радай Украіны 14 ліпеня 2023 году.[60][61] Зяленскі падпісаў закон 28 ліпеня 2023 года.[62]
12 лістапада 2023 года Кіева-Пячэрская лаўра абьвясціла аб пераходзе на новаюліянскі каляндар з 15 лістапада 2023 года, калі пачынаецца Калядны пост.[63]
Мітрапаліт Іларыён 25 жніўня 2023 году заклікаў духавенства правесьці на парафіях абмеркаваньне магчымасьці пераходу на новаюліянскі каляндар пасьля пераходу хрысьціянскіх цэркваў ва Ўкраіне. 1 сьнежня 2023 г. стала вядома, што з 20 сьнежня 2023 году ЎПЦ Канады(en) пераходзіць на новаюліянскі каляндар.[64][65]
Remove ads
Перашкаджэньне
Расейская праваслаўная царква й яе частка ў Украіне — Расейская праваслаўная царква ў Украіне(uk) заўсёды сьпекулююць на тэме каляндарнай рэформы й каталіцтва. Нягледзячы на тое, што большасьць аўтакефальных праваслаўных цэркваў (9 з 16) адзначаюць рэлігійныя сьвяты менавіта па новаюліянскім календары, які адпавядае грыгарыянскаму календару, Маскоўскі патрыяхат і расейская прапаганда(uk) бачыць у гэтым каталіцтва. Напрыклад, расейскія прапагандысты распаўсюджвалі ў лістападзе й сьнежні 2018 году фейкі аб тым, што з прыняцьцем Томаса аб аўтакефаліі Праваслаўнай царквы Ўкраіны Божае Нараджэньне адразу ж перанясуць з 7 студзеня на 25 сьнежня з аб’ектывацыяй ”як у каталікоў”. Прэс-сакратар Украінскай праваслаўнай царквы Кіеўскага патрыярхата Еўстраці Зара(uk) абверг гэтую інфармацыю[66][67].
Каля ста румынскіх прыходаў ва Ўкраіне, якія ўваходзяць у склад Украінскай праваслаўнай царквы Маскоўскага патрыярхата, заўсёды сьвяткавалі Ражджаство Хрыстова 25 сьнежня па новаюліянскім календары, як і Румынская праваслаўная царква.[68]
Remove ads
Грамадзкая думка
У канцы 2021 году ідэю пераносу сьвяткаваньня Божага Нараджэньня з 7 студзеня на 25 сьнежня падтрымлівалі чвэрць апытаных, у той час як 58 адсотакаў рэспандэнтаў былі супраць, а 15 адсотакаў было абыякава. Аднак за апошнія пяць гадоў зьменшылася колькасьць тых, хто супраць пераносу даты сьвяткаваньня Божага Нараджэньня (з 69 да 58 адсотакаў) і крыху ўзрасла колькасьць прыхільнікаў (з 15 да 26 адсотакаў). Больш за ўсё прыхільнікаў ідэі пераносу Божага Нараджэньня на Захадзе й у Кіеве — каля 40 адсотакаў.[69]
У 2022 годзе падчас шырокамаштабнага ўварваньня Расеі на Ўкраіну па выніках апытаньня, праведзенага сацыялягічнай групай Рэйтынг(uk), 20-21 лістапада большая частка ўкраінцаў падтрымала ідэю аб пераносе сьвяткаваньня Божага Нараджэньня на 25 сьнежня: падтрымалі 44 адсотакаў украінцаў, у той жа час 31 адсотакаў апытаных выступалі супраць, 23 адсотакаў рэспандэнтаў адказалі, што ім абыякавае гэтае пытаньне, а 2 адсотака не змаглі адказаць.[70][71][72][73]
Па выніках дасьледаваньня, праведзенага 1-2 чэрвеня 2023 г. сацыялягічнай групай ”Рэйтынг”, правядзеньне каляндарнай рэформы падтрымліваюць 63% украінцаў, 18% – супраць, а яшчэ 17% – ставяцца да гэтага абыякава. Больш за ўсё прыхільнікаў пераходу сярод грэка-каталікоў – 92%, пакуль толькі 4% супраць. Сярод вернікаў ПЦУ больш за 60% падтрымліваюць ініцыятыву пераходу на новы каляндар, а 29% супраць. Акрамя таго, за зьмену календара больш за 40% прыхаджан УПЦ (МП). У той жа час сярод іх больш за тых, хто супраць гэтай ініцыятывы – 35%. У цэлым больш за ўсё прыхільнікаў пераходу сярод жыхароў захаду Ўкраіны – 78%. Меншая падтрымка людзей з усходніх і паўднёвых абласьцей, аднак каля паловы ”за” перанос даты сьвяткаваньня Раства.[74]
Паводле дасьледаваньня міжнароднай кампаніі Deloitte у лістападзе 2023 году, пасьля пераходу ўкраінскіх хрысьціянскіх цэркваў на новы стыль большасьць украінцаў (каля 45%) будуць сьвяткаваць Раство 25 сьнежня і толькі 17% — 7 студзеня, а 32% плануюць сьвяткаваць двойчы.[75][76]
Дія
У мабільным дадатку Дія(uk) 24 сьнежня 2022 г. пачалі апытаньне, якое працягнецца да 30 сьнежня, у якім украінцы адзначылі, калі яны хацелі б сьвяткаваць Божае Нараджэньне.[77][78] У дзень Вігіліі па грыгарыянскім і новаюліянскім календары, 24 сьнежня, за сьвяткаваньне Нараджэньня Хрыстова 25 сьнежня прагаласавалі каля 60% (450 тыс.) з больш за 750 тысячаў украінцаў, якія ўжо прынялі ўдзел у апытаньні.[79]
У выніку апытаньня, якое завяршылася 30 сьнежня, 60% украінцаў аддалі перавагу Раству 25 сьнежня, а толькі 25% — 7 студзеня. За два дні сьвяткаваць гатовы амаль 13% апытаных. Не сьвяткуюць — прыкладна 3%. У апытаньні прынялі рэкордныя 1,5 млн. чалавек.[80]
Remove ads
Глядзіце таксама
- Наданьне аўтакефаліі Ўкраінскай праваслаўнай царкве
- Томас аб аўтакефаліі Праваслаўнай царквы Ўкраіны(uk)
- Праваслаўны каляндар(uk)
- Дэрусіфікацыя ва Ўкраіне(en)
Крыніцы
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads