Лютэранскі збор (Гайцюнішкі)

Каплі́ца-пахава́льня Но́нхартаў — колішні лютэранскі збор у паўднёва-ўсходняй частцы вёскі Гайцюнішкі (Вярэнаўскі раён Гарадзенскай вобласьці Беларусі). Помнік архітэктуры XVII стагодзьдзя. Твор архітэктуры готыкі і рэнэсансу. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Капліца
Лютэранскі збор
Рэшткі капліцы
Краіна	Беларусь
Вёска	Гайцюнішкі
Каардынаты	54°15′15.27″ пн. ш. 25°26′28.97″ у. д.
Тып будынка	Капліца-пахавальня
Архітэктурны стыль	готыка, рэнэсанс[1][2] або барока[3]
Заснавальнік	Зузана Нонхарт
Будаваньне	1613—1633 гады
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасьць Беларусі, шыфр 412Г000128
Стан	руіны
Лютэранскі збор на мапе Беларусі Лютэранскі збор
Лютэранскі збор на Вікісховішчы

Мінуўшчына

Будаўніцтва цаглянага збору для лютэранскай парафіі пачаў у 1613 року уладальнік Гайцюнішак Пётар Нонхарт. Пра набажэнствы ў храме вядома прынамсі з 1624 року, калі тут адбылося пахаваньне Альжбэты Нарушэвіч^[4]. Дабудаваны фундацыяй сёстраў-дачок Пятра Нонхарта ў 1633 року.

Збор доўгі час меў асобнага пастара, ці скарбніка. У XIX стагодзьдзі быў філіяй Віленскай лютэранскай парафіі^[3].

Стаў сямейнай пахавальняй Нонхартаў, а пазьней Шротэраў ды іншых пратэстанцкіх уладальнікаў Гайцюнішак (Стэцкевічаў, таксама пахаваны Остэн-Сакены)^[3].

Разбураны за савецкім часам, калі ў доме-крэпасьці дзейнічала школа мэханізатараў. Пры гэтым гатычная цэгла выкарыстоўвалася на будаўніцтва гаспадарчых пабудоваў^[3]. Засталіся руіны, часткі паўночнай і заходняй сьценаў.

Архітэктура

Прастакутны ў пляне будынак і такая ж алтарная частка. Асноўны аб’ём быў накрыты вальмавым дахам. Сьцены прарэзаныя лучковымі ваконнымі праёмамі, завершаныя шырокімі прафіляванымі карнізамі і ўмацаваныя магутнымі кантрафорсамі, схілы якіх накрыты дахоўкай. Галоўны фасад ня меў шчыту, а над уваходам узвышалася вежачка-сыгнатурка. Тарэц алтарнай апсыды быў завершаны трыкутным франтонам. Дэкор на фасадах амаль адсутнічаў. У інтэр’еры асноўны аб’ём быў перакрыты цыліндрычным скляпеньнем з распалубкамі. У сутарэньнях знаходзіліся труны з муміфікаванымі целамі пахаваных. Высокую каштоўнасьць мелі алтар і казальніца XVII стагодзьдзя^[3].

Галерэя

• Збор на старых здымках
• 
  Капліца-пахавальня, 1900-я, фота Яна Балзункевіча
• 
  Капліца-пахавальня, 1920-я, фота Яна Булгака
• 
  Капліца-пахавальня, 1930-я
• 
  Капліца-пахавальня, 1934