Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар кармэлітаў (Мядзел)

Касьцёл Ма́ці Бо́жай Шкапле́рнай^[a] і кляштар кармэлітаў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Мядзеле. Знаходзіцца ў Старым Мядзеле^[b]. Дзее. Твор архітэктуры барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў
Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар кармэлітаў
Краіна	Беларусь
Места	Мядзел
Каардынаты	54°52′57″ пн. ш. 26°55′22″ у. д.
Канфэсія	Каталіцкая царква
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснаваньня	1754
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў
Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў на Вікісховішчы

Комплекс складаецца з касьцёла і плябаніі, капліца і кляштарны корпус не захаваліся (кляштар збудавалі наноў у 2010-я гады).

Гісторыя

Сьвяты Юстын на фоне касьцёла, 1759 г.

Вялікае Княства Літоўскае

Мураваны касьцёл у Старым Мядзеле збудавалі ў 1754 годзе з фундацыі ўладальніка мястэчка Антона Кошчыца. Разам з касьцёлам збудавалі мураваныя плябанію і кляштарны корпус.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Кляштар, 1930-я гг.

Пётар Шарыпа (1942-2013), беларускі мастак. «Касьцёл у Мядзелі» (1981). Палатно, алей, 50 х 57 см.

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Мядзел апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1834 годзе расейскія ўлады ліквідавалі кляштар, у будынках якога часова разьмясьцілі манастыр базылянак, пераведзеных зь Менскага Траецкага манастыра.

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1866 годзе расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы), тады ж росьпісы на сьценах касьцёла замазалі белай фарбай.

Найноўшы час

У 1920 годзе ўлады міжваеннай Польскай Рэспублікі вярнулі будынкі касьцёла і кляштару каталікам. Па Другой сусьветнай вайне савецкія ўлады зачынілі касьцёл, будынак якога перадалі ў карыстаньне мясцовай сяльгасхіміі^[c]. У гэтым ж час зруйнавалі Мядзельскую Кальварыю.

У 1989 годзе будынак касьцёла перадалі каталікам, а ў парафію вярнуліся айцы кармэліты. У пачатку 2000-х гадоў пачалося аднаўленьне Кальварыі.

Архітэктура

Касьцёл

Касьцёл — помнік архітэктуры барока. Мае крыжовую кампазыцыю, арганізаваную вакол 8-граннага ядра, звонку схаваную ў кубічным аб’ёме. З трох бакоў, апроч усходняга алтарнага, разьмяшчаюцца портыкі ў выглядзе падвойных карынцкіх калёнаў, злучаных франтонамі з разарванымі антаблемэнтамі. У месцы разрыву знаходзяцца аркавыя аконныя праёмы. На галоўным фасадзе такі аконны праём афармляецца бальконам з каванай агароджай. Масіўны купал мае 2-часткавую канструкцыю. Ніжняя частка, якая абапіраецца на васьмярык, праразаецца люнэтамі і лучковымі праёмамі. Верхняя частка мае выгляд 8-граннай вежы-ліхтара і завяршаецца сфэрычным дахам. Пад купалам праходзіць абыходная галерэя (захавалася часткова).

Усярэдзіне магутныя няроўнабаковыя апоры-пілёны падтрымліваюць 8-гранны сьветлавы барабан самкнутага купала зь люкарнамі. У кутніх частках, па-за апорамі, утвараюцца невялікія квадратныя ў плане кампартамэнты, перакрытыя цыліндрычнымі скляпеньнямі і прызначаныя дзеля закрысьціяў і баптыстэрыя. Апорныя пілёны афармляюцца здвоенымі пілястрамі карынцкага ордэру з пазалочанымі капітэлямі. Апоры злучаюцца папарна прасьценкамі, у ніжняй частцы якіх месьцяцца ўваходныя парталы ў кутнія памяшканьні, а над імі — нішы-табэрнакулы з конхамі ў выглядзе ракавінаў, дзе разьмяшчаюцца скульптуры сьвятых. Інтэр’ер аздабляецца ў стылі ракако.

Плябанія

Разьмешчаная побач з касьцёлам плябанія — помнік архітэктуры пераходнага пэрыяду ад барока да клясыцызму. Гэта 2-павярховы будынак асымэтрычнай кампазыцыі, накрыты высокім 2-схільным дахам. Паверхня сьценаў мае строгую і ляканічную архітэктурную апрацоўку. Фасады праразаюцца невялікімі прастакутнымі вокнамі і лэкаруюцца лапаткамі. Тарцы будынка завяршаюцца высокімі трыкутнымі франтонамі зь невялікімі аконнымі праёмамі.

Унутраны плян зьменены. 4 невялікія памяшканьні злучаюцца паміж сабой анфілядна^[2].

Галерэя

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  каля 1900 г.
• 
  1920-я гг.
• 
  1920-я гг.
• 
  1920-я гг.

• 
  1930 г.
• 
  А. Віслоцкі, 1930 г.
• 
  Ю. Клос, 1930 г.
• 
  Е. Гопэн, 1938 г.

• 
  да 1930 г.
• 
  да 1930 г.
• 
  да 1930 г.
• 
  М. Лісевіч, да 1930 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  Галоўны фасад касьцёла
• 
  Плябанія
• 
  Адбудова кляштарнага корпуса

Заўвагі

1. Касьцёл Маці Божай Шкаплернай часта блытаюць з драўляным касьцёлам Сьвятога Станіслава (напрыклад, у Беларускай энцыкляпэдыі — «Мядзельскі Станіславаўскі касьцёл кармэлітаў»^[1]), які напраўду знаходзіўся ў Новым Мядзеле і згарэў ў Другую сусьветную вайну
2. Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Міру, 6
3. Магчыма, сяльгастэхніцы