Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў (Княжыцы)

Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Княжыцах. Знаходзіцца ў цэнтры колішняга мястэчка, на гістарычным Рынку^[a]. Твор архітэктуры віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў
Касьцёл Сьвятога Мікалая
Краіна	Беларусь
Вёска	Княжыцы
Каардынаты	53°58′29″ пн. ш. 30°9′6″ у. д.
Канфэсія	Каталіцкая царква
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	віленскае барока
Заснавальнік	Канстанцін Уладзіслаў Пац[d]
Дата заснаваньня	XVII ст.
Статус	Ахоўны статус
Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў
Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў на Вікісховішчы

Комплекс Княжыцкага дамініканскага кляштару складаўся з касьцёла і кляштарнага корпуса. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Маскоўскага патрыярхату і зруйнавалі кляштарны корпус. З савецкіх часоў касьцёл знаходзіцца ў занядбаным стане.

Гісторыя

Абмеры касьцёла, 1869 г.

Вялікае Княства Літоўскае

У 1681 годзе тагачасны ўладальнік Княжыцаў харунжы надворны Канстантын Уладзіслаў Пац заснаваў у мястэчку драўляны кляштар дамініканаў і перадаў манахам 18 тысячаў злотых^[1].

Дзякуючы шчодрым ахвяраваньням наступнікаў (Крыштап Пац, выдаткаваў 15 тыс. злотых у 1724 годзе, Антоні Пац — 2 тыс. у 1750 годзе^[2], Андрэй і Соф’я Крукоўскія — таксама 2 тысячы) па 1750 годзе пачалося будаваньне мураванага касьцёла.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Княжыцы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, кляштар працягваў дзеяць. У 1780 годзе магілёўскі арцыбіскуп Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч асьвяціў новазбудаваны касьцёл у гонар Сьвятога Антонія Падуанскага^[3]. У 1791 годзе скончылася будаваньне кляштарнага корпуса^[4].

Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1832 годзе расейскія ўлады ліквідавалі кляштар. З пачаткам нацыянальна-вызвольнага паўстаньня ў 1863 годзе яны зачынілі касьцёла, а ў 1865 годзе — гвалтоўна перарабілі яго пад царкву Аляксандра Неўскага Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). Над касьцёлам надбудавалі купал-цыбуліну, тры такія ж купалы паставілі над галоўным фасадам. У гэты ж час зруйнавалі будынак кляштару.

Найноўшы час

У 1930-я гады савецкія ўлады зачынілі царкву. За часамі Другой сусьветнай вайны царква зноў пачала дзеяць. У 1965 годзе яе зноў зачынілі.

У 1990-я гады касьцёл улучылі ў Сьпіс гістарычна-культурнай спадчыны Беларусі пад шыфрам 512Г000493, другая катэгорыя. З савецкіх часоў знаходзіцца ў занядбаным стане. Дах паўразбураны. Можна вольна пранікнуць усярэдзіну касьцёла, а таксама ў лёхі.

Архітэктура

Помнік архітэктуры віленскага барока. Аб'ёмна-прасторавая кампазыцыя касьцёла складаецца з прастакутнага ў пляне асноўнага аб'ёма зь невялікім трансэптам у цэнтры і квадратнай апсыды, накрытых 2-схільнымі дахамі. Нізкія рознавялікія прыбудовы каля алтарнай часткі не парушаюць агульнай будовы. Галоўны фасад падзяляецца магутнымі карнізамі, пілястрамі і лучковымі нішамі. 3-часткавая з выцягнутымі прапорцыямі кампазыцыя галоўнага фасаду завяршаецца чацьверыкавымі вежамі з купаламі-банямі. Уваходны партал вылучаецца нізкім рызалітам з трыкутным завяршэньнем і насычанай архітэктурнай плястыкай. Бакавыя фасады аздабляюцца магутнай аркатурай на вышыню будынка і здвоенымі пілястрамі ў прасьценках паміж лучковымі аконнымі праёмамі.

Унутраная прастора перакрываецца цыліндрычнымі скляпеньнямі з распалубкамі і падпружнымі аркамі. Інтэр'ер упрыгожвае алтар у выглядзе калянадаў з стылізаванымі карынфскімі капітэлямі і выгнутымі антаблемэнтамі. Над уваходам разьмяшчаюцца хоры^[5].

Галерэя

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1913 г.
• 
  А. Вінэр, 1939 г.
• 
  А. Вінэр, 1939 г.
• 
  А. Вінэр, 1939 г.

• 
  А. Вінэр, 1939 г.
• 
  1941 г.
• 
  Касьцёл, 1941 г.
• 
  1941 г.

• 
  1941—1944 г.
• 
  1941—1944 г.
• 
  1940-я гг.
• 
  1940-я гг.

Сучасныя здымкі

• Сучасныя стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  Алтарная частка
• 
  Уваход і хоры
• 
  Геадэзічны знак на сьцяне касьцёла

Заўвагі

1. Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Цэнтральная, 49А