Міхаліна Лэнская

Міхаліна Лэнская (па-польску: Mіchalіna Łęska; нар. 1882 — пам. 7 траўня 1940) — польская настаўніца, пэдагогіца, грамадзкая дзеячка, публіцыстка, актывістка «Асьветы» зь Менску.

Міхаліна Лэнская
польск. Mіchalіna Łęska
Кіраўніцтва Таварыства „Асьвета”, Міхаліна Лэнская ў капялюшы на фотаздымку стаіць трэцяя ад левага боку
Герб «Астоя»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася	1882
Памерла	7 траўня 1940 (58 гадоў) Вільня, Летува
Пахаваная	Антокальскія могілкі
Род	Лэнскія
Бацькі	Зянон Лэнскі Ганна з Бжастоўскіх
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	публіцыстка, пэдагогіца
Мова	польская мова

Біяграфія

Міхаліна нарадзілася ў сям’і землеўладальніка Зянона Лэнскага і Ганны Бжастоўскай, уладальнікаў маёнткаў на Меншчыне, удзельніка паўстаньня (1863—1864), які быў сасланы на Сыбір у пакараньне за ўдзел у паўстаньні, пасьля чаго змог вырнуцца на Радзіму.

Адукацыю Міхаліна Лэнская атрымала ў кляштары Sacre Coeur(cs) у Празе^[1][2]. Узімку 1904—1905 гадоў вывучала паляністыку на Вышэйшых Жаночых Курсах ім. А. Баранэцкага ў Кракаве^[2]. Пасьля заканчэньня курсаў Лэнская прыехала ў Менск і тры гады працавала настаўніцай польскай мовы, навучала прыватна^[3]. Аднак неўзабаве пашырыла сваю дзейнасьць, арганізаваўшы ў сьнежні 1905 году разам з Казімерай Яноўскай і Ядвігай Жураўскай шасьцімесячныя курсы падрыхтоўкі «народных настаўніцаў», на якіх сама ж і выкладала^[4][2]. У тым жа годзе ў Менску пры ўдзеле Міхаліны была створана таемнае таварыства «Асьвета», і Лэнская неўзабаве ўвайшла ў склад яго кіраўніцтва^[5][6][7]. У 1906 годзе яе курсы перайшлі пад апеку «Асьветы» і сталі звацца настаўніцкімі сэмінарамі^[8]. Лэнская загадвала сэмінарамі сумесна з Ганнай Чэкатоўскай^[a]. Сэмінары гэтыя складаліся з аднагадовага вышэйшага адзьдзяленьня й двухгадовага найнізкага, на якім вучыліся ў асноўным студэнткі зь нізкім узроўнем падрыхтоўкі вясковага паходжаньня. У лістападзе 1906 году для іншагародніх студэнтак Лэнская арганізавала інтэрнат. Дзякуючы працавітасьці й стараннай працы Міхаліны Лэнскай студэнткі, заканчваючы сэмінары, станавіліся «народнымі настаўніцамі» і разьязджаліся па вёсках Меншчыны вучыць мясцовых дзяцей. Калі ў студзені 1907 году таварыства «Асьвета» стала легальным, Лэнская й Чэкатоўская афіцыйна сталі кіраваць яго сэкцыяй — сэкцыяй настаўніцкіх сэмінараў. У 1909 годзе ўлады Расейскай імпэрыі забаранілі «Асьвету», і таварыства перайшло працаваць ў падпольле, зноў стаўшы нелегальным^[9]. Нягледзячы на ўзмоцнены паліцэйскі нагляд, Лэнская праводзіла таемную асьветніцкую працу аж да восені 1915 году. У гэты пэрыяд 1-2 разы на год у Менску праходзілі г. зв. зьезды «народных настаўніц» пры актыўным удзеле Міхаліны Лэнскай. Фактычна ўся выкладніцкая дзейнасьць «Асьветы» у гэты пэрыяд ажыцьцяўлялася праз Міхаліну Лэнскую, Ганну Чэкатоўскую й Баброўскую^[10]. Заняткі праходзілі ў памяшканьні Касьцёлу Сьвятых Сымона й Алены^[11]. Каб фінансава дапамагаць бедным настаўніцам, у 1909 годзе Лэнская заснавала гурток таварыскай дапамогі працаўніц «Асьветы», які пазычаў настаўніцам грошы ці мог вылучыць матэрыяльную дапамогу^[12]. Знакаміты польскі гісторык Раман Юркоўскі заўважыў:

	Хацелася б зьвярнуць увагу на адзін спэцыфічны аспэкт дабрачыннай дзейнасьці польскіх землеўладальнікаў, характэрны толькі для Забраных тэрыторый. Ён выразна адрозьніваў дабрачыннасьць з памежжа ад падобнай дабрачыннасьці ў Заходняй Эўропе, Амэрыцы ці нават Вялікай Польшчы. Падабенства паміж імі заключалася ў самім прынцыпе аказаньня бескарысьлівай дапамогі бліжняму ў патрэбе больш заможнымі людзьмі. Другім падабенствам таксама былі пазытывіскія крыніцы самой ідэі - грамадзтва ў цэлым зьяўляецца арганізмам, у якім важны кожны яго элемэнт, але галоўным кантралюючым элемэнтам зьяўляецца мозг, гэта значыць сацыяльныя эліты, якія ў сваіх інтарэсах і інтарэсы ўсяго арганізма, варта клапаціцца й пра іншыя яго часткі. Розьніца паміж дабрачыннасьцю ў Польшчы й, напрыклад, у Заходняй Эўропе вынікала найперш са становішча палякаў, пазбаўленых уласнай дзяржавы. У гэтых умовах дабрачыннасьць, апрача агульначалавечай ідэі грамадзкай салідарнасьці, несла ў сабе — характэрную толькі для польскіх земляў — абарончую функцыю перад расейскім ці нямецкім уплывам. Быў яшчэ адзін вельмі выразны элемэнт сярод землеўдальнікаў памежжа — усё яшчэ моцнае пачуцьцё місіі ў адносінах да краю (у гэтым «нацыянальным» сэнсе) і людзей, якія жывуць у ім. Гэта спалучалася з глыбока й устойліва існаваўшым у сьвядомасьці памешчыкаў перакананьнем аб іх павіннасьцях у адносінах да сялян, вытокам якога зьяўлялася працяглае валоданьне прыгоннымі сялянамі. Нягледзячы на ​​некалькі дзесяцігодзьдзяў, якія мінулі пасьля адмены прыгоннага права, шматлікія памешчыкі па-ранейшаму адчувалі адказнасьць за сялян і іх вёскі, што прылягалі да панскіх угодзьдзяў.[13]

Працавала Міхаліна таксама ў таварыстве «Вера» выкладнікам^[14], зьяўляла віцэ-старшынёй "Таварыства Сяброў Маладых Навучэнцаў (па-польску: Towarzystwo Przyjaciół Uczącej się Młodzieży)^[15], якое было заснавана ў Менску ў 1910 годзе^[2]. Таксама ў таварыстве моладзі «Вызваленьне»^[16]. Супрацоўнічала са знакамітай настаўніцай Аляксандрай Лапа-Карлоўскай(pl)^[17]. Пасьля пачатку Першай сусьветнай вайны ў 1914 годзе, калі з прычыны вялікага наплыву ў Менск бежанцаў з польскіх земляў быў створаны менскі адзьдзел Польскага Таварыства Дапамогі Ахвярам Вайны, Міхаліна Лэнская. увайшла ў яго кіраваньне й загадвала сэкцыяй пачатковай адукацыі^[2]. Пасьля 1917 году была віцэ-прэзыдэнтам Польскай школьнай культурна-асьветніцкай арганізацыі Менскай зямлі(pl) (па-польску: Polska Macіerz Szkolna Zіemі Mіńskіej)^[18][19]. Брала ўдзел у працы Таварыства дабрычаннасьці падчас Першай сусветнай вайны^[20]. Пасьля Рыскай дамовы 1921 году пераехала ў Польскую Рэспубліка. Працавала настаўніцай замежных моваў і матэматыкі ў школах Ломжы, Катавіцаў і Беластоку. У 1931 годзе выйшла на пэнсыю й пераехала ў Вільню^[2].

У 1939 годзе ў Варшаве была выдадзена яе сумесная зь Людвікай Жыцкай манаграфія «Дзейнасьць палякаў Меншчыны пасьля паўстаньня» («па-польску: Dzіałalność popowstanіowa Polaków na zіemі mіńskіej»)^[21]. Мелася на ўвазе паўстаньне 1863—1864 гадоў. У кнізе была апісана асьветніцкая праца, грамадзка-культурная й палітычная дзейнасьць палякаў Меншчыны ў гэты пэрыяд.

Міхаліна Лэнская таксама фігуравала ў брашуры эканаміста й грамадзкага дзеяча Мечыслава Пароўскага «Грамадзкая праца польскай жанчыны на Мншчыне ў сфэры народнай асьветы ў 1900—1916 гадах» (па-польску: «Praca społeczna kobіety-Polkі») выдадзенай у Нясьвіжы у 1929 годзе^[22]. Зь Мечыславам Пароўскім Лэнская доўгі час працавала ў таварыстве «Асьвета».

Памерла ў 1940 годзе ў Вільні.

Працы

• Ludwіka Życka, Michalina Łęska. Dzіałalność popowstanіowa Polaków na zіemі Mіńskіej: (materіały і wspomnіenіa). — Warszawa: nakł. Koła Przyjacіół Uchodźców z Mіńszczyzny, 1939.

Заўвагі

1. Ганна Чэкатоўская была сваячкай Алімпіі Чэкатоўскай (Замбжыцкай), якая прыходзілася хроснай маці Янку Купалу.