Навукова-выдавецкі праваслаўны інстытут

Таварыства «Навукова-выдавецкі праваслаўны інстытут»^[a][1] — расходная установа, якая была заснаваная Варшаўскай мітраполіяй. Установа дзейнічала з 1938 па 1939 гады. Сядзібу установа мела ў Горадні. НВПІ меў падтрымку з боку ўраду Польшчы. Галоўная задача ўстановы — распаўсюджваньне сярод насельніцтва Польшчы думкі пра тое, што праваслаўная вера зьяўляецца «польскай верай».

Навукова-выдавецкі праваслаўны інстытут
Даведка
Дата ўтварэньня	1938
Дата спыненьня існаваньня	1939
Месцазнаходжаньне	Польшча, Горадня
Службовыя мовы	польская
Управа	ПАПЦ

Задачы ўстановы

Установа дзейнічала праз навуковую і выдавецкую дзейнасьць. У сваім статуце НВПІ мела наступныя задачы:

• праваслаўе ісьцінных поглядаў праваслаўнае веры сярод палякаў;
• канонаў праваслаўнае веры;
• гісторыі цэрквы;
• асабліва зьвяртаць увагу на праваслаўе ў Польшчы й яе тагачасны стан^[2].

Аддзелы ўстановы

Установа мела ўнутраны падзел на наступныя аддзелы:

• багаслоўскі;
• гістарычны;
• бібліятэчна-архіўны;
• праваслаўнай энцыкляпэдыі;
• царкоўнага мастацтва;
• слоўнікавы.

Дзейнасьць установы

Установа дзейнічала ў асноўным у галіне навуковае дзейнасьці, бо выдавецтва было зьвязанае з грашовымі расходамі. Супрацоўнікі ўстановы зьбіралі веды аб праваслаўі для іх выданьня ў выглядзе даведніка. Ён павінен быў мець назву «Праваслаўная энцыкляпэдыя». Яе ўстанова так і ніколі ня выдала ў сьвет. Былі і іншымі спосабы дзейнасьці ўстановы:

• напісаньне навуковых работ для ВНУ;
• напісаньне навуковых работ для іх далейшага распаўсюджаньня сярод паспалітых людзей;
• правядзеньне вулічных мерапрыемстваў для праслаўленьня цэрквы;
• чытаньне казаньняў у памяшканьнях, якія былі ва ўласнасьці цэрквы.

Установа рыхтавала для выданьняў на польскае мове малітоўнікаў, месяцасловаў, казаньняў для сьвяшчэньнікаў, кнігі для дзяцей, абразы^[3]. У студзені 1939 году ўстанова пачала выпускаць часопіс «Праваслаўны агляд». Ён выходзіў штомесяц.

Заканчэньне дзейнасьці

Дзейнасьць установы была спыненая пасьля прыходу бальшавікоў у верасьні 1939 году. Усе труднікі ўстановы былі асуджаныя НКУС СССР, а пасьля 1945 году ад’ехалі ў ПНР. Усе навуковыя работы ўстановы зараз знаходзяцца ў ДУ «Музэй гісторыі й рэлігіі» і ў КДБ у Горадні.

Вынікі дзейнасьці

У выніку работы ўстановы ствараліся навуковыя работы, якія абгрунтоўвалі існаваньне словазлучэньня «праваслаўныя палякі»; старажытнасьць польскага праваслаўя, якое мае больш даўнюю гісторыю, чым польскія каталікі. Па думцы работнікаў установы праваслаўе ў Польшчы пачалося з дзейнасьці Кірылы й Мэтодыя. У часы Літвы і Рэчы Паспалітае Польшча была самым буйным асяродзьдзем праваслаўя ў сьвеці. Каб падлашчыцца ўраду тагачаснае Польшчы панскія роды Літвы Сангушкі і Хадкевічы называліся польскімі праваслаўнымі родамі. Да праваслаўя прывязвалі малітоўнікі на польскае мове выдадзеныя па загадзе Я. Сямашкі ў сярэдзіне XIX ст.

Праціўнікі ўстановы

Ярымі праціўнікамі ўстановы сталі бальшавікі. Трохі пярэчыў навуковым дасьледаваньням каталіцкі касьцёл.

Глядзіце таксама

• Праваслаўныя палякі
• Праваслаўны агляд
• НВПІ

Заўвагі

1. Установа створаная была для апалячваньня й для захаваньня праваслаўя на Заходняй Беларусі