Навукова-практычны цэнтар матэрыялазнаўства

«Навукова-практычны цэнтар матэрыялазнаўства» — вытворчае аб’яднаньне Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, заснаванае ў лістападзе 1963 году ў якасьці Інстытуту фізыкі цьвёрдага цела і паўправаднікоў.

«НПЦ матэрыялазнаўства»
Тып	вытворчае аб’яднаньне
Заснаваная	5 лістапада 1963 (61 год таму)
Заснавальнікі	Акадэмія навук Беларускай ССР
Уласьнікі	Нацыянальная акадэмія навук Беларусі
Краіна	Беларусь
Разьмяшчэньне	Менск
Адрас	Першамайскі раён, вул. П. Броўкі, д. 19
Ключавыя фігуры	Валеры Федасюк (кіраўнік), Алег Ігнаценка (намесьнік па інавацыях)[1]
Галіна	сфэра паслугаў
Прадукцыя	станцыя абезжалезваньня, іласкроб
Паслугі	распрацоўка прыбораў
Матчына кампанія	Нацыянальная акадэмія навук Беларусі
Даччыныя кампаніі	Інстытут мэханікі мэталапалімэрных сыстэмаў, Інстытут тэхналёгіі мэталаў, Інстытут тэхнічнай акустыкі
physics.by

На 2024 год уваходзіў у склад Аддзяленьня фізыка-тэхнічных навук НАНБ. Распрацоўваў прыборы для выкарыстаньня ў радыёэлектроніцы, прыборабудаваньні, электратэхнічнай прамысловасьці, мэталаапрацоўцы, мэдыцыне, жыльлёва-камунальнай гаспадарцы і аўтатранспарце. У асьпірантуру і дактарантуру набіралі на спэцыяльнасьць «фізыка кандэнсаванага стану»^[2]. Вырабляў станцыі абезжалезваньня, прылады кіраваньня іласкробамі і іншым абсталяваньнем водаачысткі, аўтаматычныя прылады водаачысткі і каналізацыйных помпавых станцыяў (пескалоўкі і ілапомпы)^[3].

Будова

На 2024 год «Навукова-практычны цэнтар матэрыялазнаўства» ўлучаў:

• 7 лябараторыяў — аксыдных матэрыялаў, радыяцыйных узьдзеяньняў, тэорыі цьвёрдага цела, фізыкі высокіх ціскаў і звышцьвёрдых матэрыялаў, фізыкі магнітных матэрыялаў, фізыкі паўправаднікоў і фізыкі цьвёрдага цела;
• 2 цэнтры — 1) функцыянальных матэрыялаў з 3-ма лябараторыямі (фізыка-хімічных тэхналёгіяў, фізыкі магнітных плёнак і аптычнай спэктраскапіі паўправаднікоў) і аддзелам крыягенных дасьледаваньняў, 2) інавацыйна-тэхналягічны з 2-ма лябараторыямі (тугаплаўкай керамікі і нанаматэрыялаў, электроннай керамікі) і досьледнай вытворчасьцю^[2];
• 5 інстытутаў — Інстытут мэханікі мэталапалімэрных сыстэмаў (Гомель), Інстытут дастасоўнай фізыкі, Інстытут тэхналёгіі мэталаў (Магілёў), Інстытут тэхнічнай акустыкі (Віцебск) і Фізыка-тэхнічны інстытут;
• 2 прадпрыемствы — «Фэрыт» і «Элкерм»^[4].

Мінуўшчына

5 лістапада 1963 году Савет міністраў Беларускай ССР ухваліў Пастанову № 523 аб заснаваньні Інстытуту фізыкі цьвёрдага цела і паўправаднікоў (ІФЦЦП) Акадэміі навук БССР на аснове Аддзелу фізыкі і хіміі цьвёрдага цела і паўправаднікоў АН БССР, які існаваў з 1958 году. У 1963 годзе выдалі 2-і выпуск зборніка навуковых працаў «Фэрыты». У 1969 годзе выйшаў зборнік «Хімічная сувязь у крышталях». У 1970-м выпусьцілі зборнік «Радыяцыйная фізыка немэталічных крышталёў». У 1971-м — «Крышталізацыя і фазавыя пераўтварэньні». У 1973-м — «Кінэтыка і мэханізм крышталізацыі». У Інстытуце працавалі акадэмік Мікалай Сірата і сябар-карэспандэнт Яўген Лабанаў^[5].

У 1975 годзе стварылі Віцебскае аддзяленьне ІФЦЦП, якое ў 1993 годзе пераўтварылі ў Інстытут тэхнічнай акустыкі. На 1998 год у ІФЦЦП працавалі акадэмікі Мікалай Аляхновіч і Барыс Бойка, а таксама сябар-карэспандэнт Фёдар Коршунаў. Дзейнічала 15 навуковых падразьдзяленьняў, асьпірантура і рада абароны кандыдацкіх і доктарскіх дысэртацыяў. Асноўнымі кірункамі навуковых дасьледаваньняў былі: фізыка цьвёрдага цела, стварэньне і вывучэньне ўласьцівасьцяў паўправадніковых, магнітных, сэгнетаэлектрычных, звышцьвёрдых і звышправодных матэрыялаў. Дасьледавалі: дынаміку крыштальных кратаў і фазавыя пераходы магнітных, сэгнетаэлектрычных і звышправодных матэрыялах; гальванамагнетычныя і магнітааптычныя ўласьцівасьці мэталаў і паўправаднікоў пры нізкіх тэмпэратурах; уласьцівасьці магнітарэзыстыўных матэрыялаў на аснове складаных аксыдаў і мэтастабільных магнітных і сэгнетаэлектрычных фазаў; утварэньне радыяцыйных дэфэктаў у цьвёрдых целах; заканамернасьці адбіцьця лазэрных промняў ад узмацняльных і нелінейных асяродзьдзяў. Распрацавалі: тэорыя нестацыянарных кагерэнтных зьяваў у цьвёрдацелых матрыцах; спосабы стварэньня высокатэмпэратурных звышправаднікоў у выглядзе монакрышталёў, плёнак і валакністых структураў, якасных нелінейнааптычных крышталёў, паўправадніковых і прасторава-мадуляваных магнітных плёнак; спосабы выкарыстаньня іянізавальнага выпраменьваньня ў вытворчасьці паўправадніковых прыладаў; сынтэз крышталёў алмазу, кубічнага нітрыду бору і на іх аснове кампазыцыйных звышцьвёрдых матэрыялаў для стварэньня рэжучых і шліфавальных прыладаў. Укаранілі ў вытворчасьць атрыманьне фэрытавых матэрыялаў для вырабу радыётэхнікі і тэлевізараў. Стварылі электронныя чуйнікі, п’езаэлектрычныя матэрыялы і вырабы на іх аснове для акустычнай электронікі^[5].

29 ліпеня 2005 году Бюро Прэзыдыюма Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі ўхваліла пастанову № 405 аб перайменаваньні ІФЦЦП ў Аб’яднаны ІФЦЦП пад № 100029036 у Адзіным дзяржаўным рэгістры юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў згодна з рашэньне Менскага гарвыканкаму. 1 лістапада 2007 году А. Лукашэнка падпісаў Указ № 554 «Аб некаторых пытаньнях удасканаленьня арганізацыйнай будовы Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі», згодна з пунктам 1.1 якога Аб’яднаны ІФЦЦП пераўтварылі ў вытворчае аб’яднаньне «Навукова-практычны цэнтар матэрыялазнаўства» («НПЦ матэрыялазнаўства»). Паводле Дадатку 1 да Ўказу № 554, у склад «НПЦ матэрыялазнаўства» ўлучылі 6 інстытутаў Аддзяленьня фізыка-тэхнічных навук НАНБ — Інстытут мэханікі мэталапалімэрных сыстэмаў (Гомель), Інстытут дастасоўнай фізыкі, Інстытут тэхналёгіі мэталаў (Магілёў), Інстытут тэхнічнай акустыкі (Віцебск), Інстытут хіміі новых матэрыялаў і Фізыка-тэхнічны інстытут. Таксама ў яго склад увайшло 5 прадпрыемстваў, сярод іх 4 вытворчых — «Дыятэх», «Тэхнамаг», «Фэрыт» і «Элкерм», а таксама Спэцыльнае канструктарска-тэхналягічнае бюро «Мэталапалімэр». Згодна з пунктам 2.5 Указу кіраўнік «НПЦ матэрыялазнаўства» ўвайшоў у склад калегіі Міністэрства прамысловасьці Беларусі^[6].

Кіраўнікі

• Мікалай Сірата (1963—1974)
• Барыс Бойка (1975—1993)
• Мікалай Аляхновіч (1993—2004)
• Валеры Федасюк (ад 2004 году)