Рассказы на белорусском наречии (1863)

«Рассказы на белорусском наречии» (бел. Апавяданьні на беларускай гаворцы) — выдадзеная ў 1863 годзе ўладамі Расейскай імпэрыі кніга да чытаньня ў расейскіх народных вучэльнях на тэрыторыі анэксаванага Вялікага Княства Літоўскага, у якой гістарычным ліцьвінам навязваўся ідэалягічны штамп расейскага імпэрыялізму дзеля абгрунтаваньня прынцыпаў іх русіфікацыі і асыміляцыі^[1].

«Рассказы на белорусском наречии»

Гісторыя

Асноўныя артыкулы: Летувізацыя і Русіфікацыя Беларусі

Кнігу надрукавалі ў 1863 годзе на загад папячыцеля Віленскай навучальнай акругі Аляксандра Шырынскага-Шыхматава(ru) вялікім накладам^[2]. Тым часам у прадстаўленьні Шырынскага-Шыхматава да кіраўніка Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі Аляксандра Галаўніна(ru) (1862 год) адзначалася, што адной з мэтаў адкрыцьця школаў на Жамойці (пад якой найперш разумелася этнічна летувіская Ковенская губэрня) мусіць быць умацаваньне жамойцкай нацыянальнасьці зь бесьперапынным пераконваньнем тамтэйшых сялянаў, што яны жамойты і літоўцы (ліцьвіны) і што ўлады Расейскай імпэрыі жадаюць не русіфікаваць іх, а наблізіць іхныя інтарэсы да інтарэсаў Расеі^[3]:

	На Жамойці — умацаваньне жамойцкай нацыянальнасьці, зусім не варожай Расеі і ўраду ў ніжэйшых пластах насельніцтва, і бесьперапыннае ўнушэньне сялянам, што яны не палякі, а жамойты і літоўцы, і што Расея не жадае зусім русіфікаваць іх, а хоча толькі зблізіць іх інтарэсы з інтарэсамі дзяржавы. Арыгінальны тэкст  (рас.) На Жмуди — укрепление жмудской национальности, вовсе не враждебной России и правительству в низших слоях населения, и постоянное внушение крестьянам, что они не поляки, а жмудины и литовцы, и что Россия не желает вовсе обрусить их, а хочет только сблизить их интересы с интересами государства.
—Корнилов И. П. Русское дело в Северо-Западном крае: Материалы для истории Виленского учебного округа преимущественно в Муравьевскую эпоху. — С.-Петербург, 1901. С. 22.

Зьмест

Выдавалася за зборнік ананімных «народных» твораў. У першым творы «Кто булы наши найдавнійшіи диды и якая их була доля до уніи?» аўтар (відаць, Міхаіл Каяловіч^[4]) апавядае пра «літоўскую заваёву Беларусі»^[a], называючы «ліцьвінамі» летувісаў^[5], у другім творы праводзіцца думка, што «нашы дзяды былі рускімі, але сталі над імі панаваць літоўцы (то бок літоўцы і жмудзіны^[b]) і палякі ды прымусілі прыняць унію, каб ператварыць нас у палякаў і католікаў»^[4], трэці твор «Великая помылка наших белорусов» заканчваецца заклікам, што «Русскими, а не Поляками мы повинны называтца»^[6], у чацьвертым творы прапагандуецца навучаньне дзяцей у расейскіх школах^[1].

Заўвагі

1. Хоць супольнае жыцьцё беларусаў з «заваёўнікамі» ў гэтым творы падаецца досыць станоўча^[5]
2. „Наши отцы и дзяды были Русскиe; тольки не завсегды над ими пановали свои родные Русские князя. Упярод над ими пановали Русские князи, потом стали пановаць над ими князя Литовцев т. е. князя, тых самых Литовцев и Жмудзинов, што живуць з нами“