Рэгент (Вялікае Княства Літоўскае)

Рэгент (ад лац. regens — правіцель) — кіроўны ураднік ў канцылярыях Вялікага Княства Літоўскага^[1], адзін з сакратароў.

Апроч таго, рэгентамі называлі кіраўніка дзяржавы пры малалетнім манарху і капэльмайстра (паводле слоўніка У. Даля, у гэтым значэньні таксама ўжываліся словы губэрнатар і гувэрнёр)^[2].

У ВКЛ рэгент Вялікай канцылярыі вядомы з 1590-х гадоў, Малой канцылярыі — з пачатку XVII ст. Рэгенты назначаліся Канцлерам (падканцлерам), пасьля зацьвярджаліся Вялікім князем і служылі да зьмены канцлера (падканцлера). У задачу рэгентаў Вялікай і Малой канцылярыяў уваходзіла ўнясеньне дакумэнтаў у Мэтрыку Вялікага Княства Літоўскага і выдача на запыты копіяў-выпісак дакумэнтаў (пазьней гэты абавязак выконвалі мэтрыканты). Апроч таго, цэнтральныя рэгенты рэдагавалі і падносілі на подпіс вялікакняскія, канцлерскія і падканцлерскія дакумэнты, выконвалі абавязкі натарыюсаў. У выпадку сьмерці канцлера яго абавязкі часова выконваў рэгент Вялікай канцылярыі, падканцлера — рэгент Малой канцылярыі.

З 1776 году рэгент Вялікай канцылярыі ўдзельнічаў у пасяджэньнях задворнага асэсарскага суду.

Апроч цэнтральных рэгентаў, існавалі падобныя пасады ў земскіх і гродзкіх судах, магістратах, кансысторыях і іншых дзяржаўных установах, дзе яны займаліся складаньнем дакумэнтаў і адказвалі за іх захаванасьць.

Сьпіс рэгентаў канцылярыі вялікай літоўскай

Ян Казімер Умястоўскі

• Уладзіслаў Кірдзей(pl) (1639)
• Францішак Ісайкоўскі (да 1650)
• Ян Казімер Умястоўскі(pl) (1548—1654)
• Казімер Войшнар (1646—1677)
• Ян Пакжыўніцкі (да 1705)
• Ян Аўгуст Гільзэн(pl) (1738—1744)
• Аўсяны (1760)
• Юзэф Міхал Сяліцкі (1763—1786)

Сьпіс рэгентаў канцылярыі малай літоўскай

• Ян Караль Белазор (? — 1631)
• Андрэй Казімер Асоўскі (1658—1676)
• Каэтан Кажэнёўскі (1717)
• Расоўскі (1738)

Сьпіс рэгентаў канцылярыі скарбовай літоўскай альбо актаў скарбу

• Юзэф Войцех Быстры (1750)
• Павал Булгарын (1793)

Сьпіс рэгентаў канцылярыі вайсковай літоўскай

• Вольскі (1763)