Помнік палеглым славацкім жаўнерам (Ліпавец)

Братэ́рская магі́ла слава́цкіх жаўне́раў, пале́глых пад час на́ступу (па-ўкраінску: Братська могила словацьких солдатів, загиблих під час наступу), таксама вядомая як Слава́цкі манумэ́нт (па-ўкраінску: Словацький монумент) — помнік у месьце Ліпавец Віньніцкай вобласьці Ўкраіны, усталяваны ў гонар славацкіх жаўнераў, палеглых пад час Другой сусьветнай вайны. Помнік гісторыі Віньніцкай вобласьці мясцовага значэньня^[1], адзіны падобны манумэнт на тэрыторыі Ўкраіны.

Помнік
Братэрская магіла славацкіх жаўнераў, палеглых пад час наступу Братська могила словацьких солдатів, загиблих під час наступу
Славацкі манумэнт (2012)
Краіна	Украіна
Места	Ліпавец
Дата заснаваньня	1942
Статус	ахоўваецца дзяржавай
Стан	адноўлены
Братэрская магіла славацкіх жаўнераў, палеглых пад час наступу на Вікісховішчы

Мінуўшчына

22 ліпеня 1941 на Ліпавеччыне адбыўся адзін зь першых контрудараў Чырвонай арміі супраць Вэрмахту^[2]. У часе гэтай апэрацыі часткі 6-й ды 12-й савецкіх арміяў разграмілі славацкую мэханізаваную брыгаду^[3], што ваявала ў складзе 17-й нямецкай арміі. Менавіта тут адбыўся першы пераход славакаў на бок Чырвонай арміі, што ў выніку прывяло да стварэньня Чэхаславацкай асобнай брыгады^[4]. Славацкія жаўнеры патрапілі пад моцны перакрыжаваны савецкі ды нямецкі агонь, зазнаўшы вялікія страты забітымі і параненымі. Гэта былі найбольшыя страты славацкага войска цягам аднаго дня за ўсю вайну^[5].

Наступным днём савецкі контранаступ быў адбіты. Палеглых славакаў пахавалі ў вялікай братэрскай магіле на месцы іхняга апошняга бою.

Цягам 1941—1943 рокаў сюды з усяе тэрыторыі СССР звозілі ўсіх палеглых славацкіх ваяроў. Пахаваньні адбываліся і па сканчэньні вайны, калі ў ліпавецкай зямлі знаходзілі рэшткі славацкіх жаўнераў. Апошняе пахаваньне пяцёх славакаў адбылося ў 2010 року, калі іхнія косткі разам з гранатамі ды патронамі выкапалі экскаватарам пад час пракладаньня водаправоду ў Ліпаўцы. Нацыянальную прыналежнасьць рэштак вызначылі па абутку, бо ніводзін асабісты пазнамок ня быў знойдзены^[6].

Паводле словаў мясцовых жыхароў, агулам у братэрскай магіле пахаваныя калі шасьцісот славацкіх жаўнераў^[6].

Апісаньне

Помнік знаходзіцца ля ўезду да места Ліпавец. Уяўляе сабою шасьцімэтровы гранітны абэліск арыгінальнае канструкцыі.

Быў узьведзены славацкімі майстрамі ў 1942 року. На ягонае адкрыцьцё прыехаў нават тагачасны прэзыдэнт Славаччыны Ёзэф Ціса^[7]. За савецкім часам помнік часткова разбурылі, аддавалі загад падарваць^[4].

У 1996, 2006 і 2011 роках у Ліпаўцы адбыліся міжнародныя акцыі памяці і прымірэньня, сымбалем чаго стала аднаўленьне помніку^[4]. Асобныя ліпаўчане атрымалі ад славацкай амбасады адмысловыя ўзнагароды за «шэфства» над братэрскаю магілаю^[6].