Сьцяпан Александровіч

Сьцяпа́н Хусэ́йнавіч Александро́віч (15 сьнежня 1921, Капыль — 1 траўня 1986) — беларускі пісьменьнік, літаратуразнавец, крытык, гісторык і краязнавец. Доктар філялягічных навук (1972), прафэсар (1974), заслужаны работнік культуры Беларусі (1984). Сябра Саюзу пісьменьнікаў СССР (ад 1955 году).

Сьцяпан Александровіч
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	15 сьнежня 1921(1921-12-15) Капыль, Слуцкі павет, БССР
Памёр	1 траўня 1986(1986-05-01) (64 гады) Менск, БССР, СССР
Пахаваны	Паўночныя могілкі[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	літаратуразнаўца, перакладнік, краязнавец, літаратурны крытык, пісьменьнік, публіцыст, літаратар
Мова	расейская мова і беларуская мова[1]
Узнагароды	Ордэн Славы Ордэн Айчыннай вайны 2 ступені

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Александровіч.

Біяграфія

Нарадзіўся 15 сьнежня 1921 году ў гарадзкім пасёлку Капыль у шматдзетнай сям’і рабочага-гарбара^[2]. Паходзіў зь беларускіх татар^[3]. Паступіў на філялягічны факультэт БДУ, але быў прызваны служыць у войску. Удзельнічаў у нямецка-савецкай вайне. Ад 1944 году працаваў настаўнікам беларускай мовы і літаратуры ў Наваельненскай сярэдняй школе Дзятлаўскага раёну, потым у Навагрудку. Тут у яго вучыліся будучы скарыназнаўца Вячаслаў Чамярыцкі і Анатоль Клышка, які стварыў буквар^[4]. У 1946 пачаў літаратурную творчасьць, спачатку з крытычных артыкулаў і краязнаўчых нарысаў. Скончыў Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт у 1950. Ад 1953 да 1958 году працаваў у Менскім бібліятэчным тэхнікуме. У 1958 годзе абараніў дысэртацыю на сашуканьне вучонай ступені кандыдата філялягічных навук^[5]. прыйшоў працаваць навуковым супрацоўнікам Інстытуту літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР. У 1959 годзе выдаў кнігу нарысаў «Незабыўнымі сьцежкамі»^[6], у наступным годзе — зборнік літаратурна-крытычных артыкулаў «Старонкі братняй дружбы»^[7]. У 1960 годзе разам з Юльянам Пшырковым стаў укладальнікам першага тому трохтомнай анталёгіі беларускай паэзіі^[8]. У 1962 годзе напісаў аповесьць пра жыцьцё Якуба Коласа «Ад роднае зямлі…»^[9] (у 1964 годзе перакладзена на ўкраінскую^[10], у 1966 — на расейскую^[11]). У 1963 годзе пачаў працаваць дацэнтам на філялягічным факультэце БДУ. Дасьледаваў гісторыю беларускай літаратуры ў міжславянскім беларуска-балтыйскім і агульнаэўрапейскім гістарычна-культурным кантэксьце. У 1965 годзе выдаў кнігу нарысаў «Па слядах паэтычнай легенды»^[12]. У 1966 годзе сумесна зь Я. Скрыганам уклаў анталёгію беларускага апавяданьня^[13]. У 1967 годзе апублікаваў аповесьць «Далёкія зарніцы»^[14].У тым самым годзе выйшаў зборнік твораў Францішка Багушэвіча, падрыхтаваны да выданьня Сьцяпанам Александровічам^[15]. У 1968 годзе выйшаў збонік літаратурна-крытычных артыкулаў Сьцяпана Александровіча «Гісторыя і сучаснасьць»^[16]. У працы-манаграфіі «Пуцявіны роднага слова» (1971) прааналізаваў працэс станаўленьня новай беларускай літаратуры ў 2-й палове XIX — пачатку XX ст. паралельна з зараджэньнем і разьвіцьцём нацыянальнага кнігадрукаваньня і пэрыёдыкі^[17]. Узнавіў цэласную карціну беларускіх пэрыядычных выданьняў і выдавецкіх суполак, таварыстваў, паказаў іх ролю ў ідэйна-мастацкім і жанравым росьце айчыннай славеснасьці, сталеньні нацыянальнага тэатру, музыкі, журналістыкі, у паглыбленым вывучэньні фальклёру, этнаграфіі і ўсёй культуры Беларусі. Гэтая праца была выдадзеная ў якасьці кваліфікацыйнай працы для прысуджэньня вучонай ступені доктара флялягічных навук^[18]. У 1972 годзе выдаў аповесьць пра жыцьцё Якуба Коласа «На шырокі прастор»^[19], у 1974 годзе — кнігу нарысаў «Тут зямля такая»^[20]. У кнізе «Вальнадумца з-пад Нясвіжа Аляксандр Незабытоўскі» (1975) раскрыў малавядомыя падзеі з гісторыі беларуска-польскіх літаратурных і грамадзка-палітычных сувязяў у 1840-я гады^[21]. Таксама ў 1975 годзе выйшаў зборнік выбраных твораў Альбэрта Паўловіча, падрыхтаваны да выданьня Сьцяпанам Александровічам^[22]. У 1976 годзе выйшаў зборнік літаратурна-крытычных артыкулаў «Кнігі і людзі»^[23] і зборнік твораў Цёткі (Алаізы Пашкевіч)^[24]. У 1978 годзе ў суаўтарстве з В. С. Александровіч склаў хрэстаматыю беларускай літаратура XIX — пачатку XX ст.^[25]. У 1979 годзе выйшаў зборнік твораў Каруся Каганца, падрыхтаваны С. Александровічам^[26]. У 1981 годзе выдаў зборнік літаратурна-крытычных артыкулаў «Слова — багацце»^[27]. У 1982 годзе ўклаў хрэстаматыю па беларускай літаратуры для 8-х кляса школ^[28]. У 1983 годзе сумесна з дачкой І. С. Александровіч склаў кнігу «Публіцыстыка беларускіх народнікаў»^[29]. Складальнік кнігі ўспамінаў пра Цішку Гартнага (сумесна з Г. Д. Жылуновіч)^[30]. У 1985 годзе апублкаваная апошняя кнга С. Александровча — аповесьць пра жыцьцё Якуба Коласа «Крыжавыя дарогі»^[31]. Адмысловыя распрацоўкі прысьвяціў жыцьцю і дзейнасьці Ф. Скарыны^[32][33], гісторыі народніцкага «Гоману», газэтам «Наша доля» і «Наша ніва», сувязям Янкі Купалы з польскай літаратурай і інш. Вывучаў літаратурна-гістарычную біяграфію Цішкі Гартнага (З. Жылуновіча). Для створаных С. Александровічам літаратурных партрэтаў пісьменьнікаў П. Багрыма, Ф. Савіча, Ф. Багушэвіча, Каруся Каганца, Янкі Купалы, Якуба Коласа, Цёткі, Зьмітрака Бядулі, Кузьмы Чорнага і іншых уласьцівы глыбокі гістарызм, жыцьцёвая праўдзівасьць. Удакладніў месца нараджэньня Францішка Багушэвіча — Сьвіраны^[34]. Дзейсна прычыніўся да ўзбагачэньня крыніцазнаўчай і тэксталягічнай базы па гісторыі беларускай літаратуры. Надаваў прынцыповае значэньне мэтадалёгіі дасьледаваньняў, палемізаваў зь некаторымі расейскімі і польскімі аўтарамі за іх антыгістарычны падыход да паняцьцяў «Русь», «рускі», «Літва», «літоўскі», штучнае атаясамліваньне з расейскай або летувіскай культурай здабыткаў уласна беларускай культуры, дасягнутых пад гэтымі назвамі ў розныя эпохі^[35]. Узнагароджаны ордэнамі Айчыннай вайны II ступені, Славы III ступені і мэдалямі^[36].