Усьці над Лабай

Першая пацьверджаная пісьмовая згадка пра места зьмяшчаецца ў статуце капітула пры касьцёле Сьвятога Стэфана ў Літамержыцах. Яна датаваная 1056 ці 1057 годам. У 1249 годзе паселішча ўпершыню згадваецца пад статусам каралеўскага места^[1]. Статут праскага бэнэдыктынскага манастыра ад 993 году лічыцца першым пісьмовым згадваньнем Усьці-над-Лабай, але ягоная праўдзівасьць была пастаўленая пад сумнеў^[2].

У другой палове XIII стагодзьдзя кароль Атакар II запрасіў нямецкіх асаднiкаў у краіну. У 1423 годзе, будучы каралём Багеміі, Жыгімонт аддаў горад у заклад курфюрсту Фрыдрыху I Мэйсэнскаму, які заняў яго саксонскім гарнізонам. 16 чэрвеня 1426 году, пасьля таго, як горад быў абложаны 25 тысячамі гусітаў, абложнікі разьбілі нямецкую армію ў 70 тысяч жаўнераў, якая была надасланая на дапамогу, але гусіты разграмілі немцаў. На наступны дзень гусіты ўзялі штурмам і зьнішчылі горад. Ён быў закінуты на тры гады, перш чым у 1429 годзе пачалася ягонае аднаўленьне^[3].

Усьці-над-Лабай зноў быў спалены ў 1583 годзе і разрабаваны швэдамі ў 1639 годзе за часам Трыццацігадовай вайны^[4]. Ён таксама моцна пацярпеў за час Сямігадовай вайны, а таксама недалёк ад места ў 1813 годзе адбылася Кульмская бітва паміж Францыяй ды хаўрусьнікамі зь ліку Аўстрыі, Прусіі і Расеі падчас Напалеонаўскіх войнаў. Яшчэ ў 1830 годзе ягонае насельніцтва складала ўсяго 1400 чалавек^[3]. У складзе Каралеўства Багеміі ён у рэшце рэшт быў улучаны ў Габсбурскую манархію і цягам XIX стагодзьдзя быў значна індустрыялізаваны. Пасьля складаньня аўстрыйска-вугорскага пагадненьня 1867 году места стала цэнтрам Аўсыскай акругі^[5]. У 1870-х гадах, маючы ўсяго 11 тысяч жыхароў, ён стаў буйным вытворцам шарсьцяных вырабаў, лёну, паперы, караблёў і хімікатаў, а таксама займеў гандаль збожжам, садавіною, мінэральнай вадою, піламатэрыяламі і вуглём^[4]. Да 1900 году маштабная іміграцыя павялічыла насельніцтва амаль да 40 тысяч чалавек, пераважна немцаў, што дадало гораду новыя промыслы, як то шкляную і каменную апрацоўку^[3]. Мясцовы рачны порт стаў самым ажыўленым ва ўсёй Аўстра-Вугоршчыне, апярэдзіўшы нават марскі порт у Трыесьце^[6].

У кастрычніку 1938 году Усьці-над-Лабай быў перададзены нацысцкай Нямеччыне разам з астатняй часткай Судэтаў у адпаведнасьці з умовамі Мюнхэнскага пагадненьня. У навагоднюю ноч таго ж году нацысты спалілі мясцовую сынагогу, а пазьней на ейным месцы быў пабудаваны мясакамбінат. Габрэйская супольнасьць места была зьнішчаная за часам Другой сусьветнай вайны. Згодна з умовамі Патсдамскай канфэрэнцыі і дэкрэтамі Бэнэша, горад быў вернуты Чэхаславаччыне, а амаль усё нямецкае насельніцтва было выгнанае.

Замак Стржэкаў уважаецца адной з галоўных славутасьцяў гораду Усьці-над-Лабай і ёсьць адным з самых наведвальных турыстычных месцаў ва ўсім рэгіёне. Ён разьмешчаны ў паўднёвым прадмесьці гораду. Замак быў пабудаваны ў 1316—1319 гадах. Зь перапынкам у 1945—1992 гады ён належыць сям’і Лабковічаў ажно з 1563 году^[7].

Касьцёл Унебаўзяцьця Дзевы Марыі быў пабудаваны ў 1318 годзе і стаіць у цэнтры места. Ён вядомы сваёй нахільнай вежай, якая вышынёў сягае 65 мэтраў, а ейнае адхіленьне, выкліканае бамбаваньнямі ў канцы Другой сусьветнай вайны, складае 201 сантымэтар. Гэта самая нахіленая вежа на поўнач ад Альпаў^[8]. Значнай славутасьцю таксама лічыцца ўзгорак Ветрушы з назіральнай вежай і замкам Ветрушы, які быў пабудаваны ў 1847 годзе як гатэль, дзе таксама працуе рэстаран^[9].

У раёне Краснэ-Бржэзна маецца Усьцецкі заапарк, заснаваны ў 1908 годзе. Характэрным будынкам ёсьць замак Краснэ-Бржэзна. Ён складаецца з Старога замку, пабудаванага да 1568 году, і Новага замку, пабудаванага ў пачатку XVII стагодзьдзя і перабудаванага ў стылі барока ў першай палове XVIII стагодзьдзя. Замак аточаны ангельскім паркам. На сёньня замак служыць месцам разьмяшчэньня філіі Нацыянальнага інстытута спадчыны Чэхіі^[10].

Усьці над Лабай

Гісторыя

Славутасьці

Крыніцы

Вонкавыя спасылкі

Wikiwand - on