Царква Сьвятога Спаса (Шумакі)

Царква Сьвятога Спаса^[a] — помнік архітэктуры XVII стагодзьдзя ў Шумаках. Знаходзіцца на захад ад вёскі, на правым беразе ракі Лясной. Пры пабудове была ў юрысдыкцыі Сьвятога Пасаду, цяпер — у валоданьні Маскоўскага патрыярхату. Твор архітэктуры готыкі і рэнэсансу, мастацкае аблічча якога пацярпела ў выніку надбудовы купалоў-цыбулінаў. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Царква Сьвятога Спаса.

Помнік сакральнай архітэктуры
Царква Сьвятога Спаса
Спаская царква, аўтэнтычны выгляд
Краіна	Беларусь
Вёска	Шумакі
Каардынаты	52°09′27.20″ пн. ш. 23°31′55.30″ у. д.
Канфэсія	Беларуская праваслаўная царква
Эпархія	Берасьцейская і Кобрынская япархія
Архітэктурны стыль	готыка
Дата заснаваньня	1609
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Царква Сьвятога Спаса на мапе Беларусі ± Царква Сьвятога Спаса Царква Сьвятога Спаса
Царква Сьвятога Спаса на Вікісховішчы

Утварае адзіны ансамбль з драўлянай званіцай.

Гісторыя

Званіца

Царква па надбудове купалоў-цыбулінаў

Вялікае Княства Літоўскае

Паводле паданьня, царкву ў Шумаках збудавалі пры сядзібе князя I. Шуйскага з цэглы раскіданага палаца Радзівіла, які прайграў яго ў карты ў 1609 годзе.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Шумакі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, царква працягвала дзеяць як уніяцкая. Аднак па гвалтоўнай ліквідацыі Ўніяцкай царквы ў 1839 годзе расейскія ўлады адабралі будынак царквы ў Сьвятога Пасаду і перадалі ў валоданьне Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскага патрыярхату).

Найноўшы час

Па Другой сусьветнай вайне ў выніку рэканструкцыі над царквой паставілі маскоўскі купал-цыбуліну, перабудавалі франтон.

Архітэктура

Помнік архітэктуры готыкі і рэнэсансу. Складаецца з прастакутнага аб’ёму, які спалучаецца з масіўнай паўкруглай апсыдай, агульны 2-схільны дах над якой пры дапамозе застрэшкаў пераходзіць у канічнае пакрыцьцё. У цэнтры даху ўзвышаецца купал на драўляным 8-гранным барабане. Вытанчаную плястыку фасадам надаюць шырокія лапаткі ў прасьценках стральчатых аконных праемаў, прафіляваны і падзелены паддахавы карніз, што сьведчыць пра ўплыў раньняга барока. Аконны праём апсыды запаўняе каляровы вітраж у выглядзе крыжа. Уваход ажыцьцяўляецца праз прыбудаваны пазьней нізкі прытвор пад 2-схільным дахам.

Прастора малітоўнай залі перакрываецца цыліндрычным з распалубкамі скляпеньнем, сьцены падзяляюцца лапаткамі, адпаведнымі вонкавым.

Званіца першапачаткова ўзвышалася над прытворам і сваёй формай нагадвала гранёны барабан. Пазьней замест яе на царкоўным двары збудавалі простую і зграбную драўляную званіцу ў стылі традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры (перабудоўвалася ў 1930-я гады)^[1].

Заўвагі

1. Назва помніка архітэктуры прыводзіцца паводле беларускай гістарычнай традыцыі. Афіцыйны тытул Маскоўскага патрыярхату: «Царква Праабражэньня Гасподняга» або «Спаса-Праабражэнская царква» (рас. Церковь Преображения Господнего, Спасо-Преображенская церковь); таксама Спаская царква