Цахурская мова

Цаху́рская мова (саманазва: цӀаӀхна миз, вымаўл. [t͡sʼaˤχna miz]) — адна зь лезгінскіх моваў наска-дагестанскай моўнай сям’і, якая ўваходзіць у гіпатэтычную паўночнакаўкаскую надсям’ю моваў. Распаўсюджаная ў Рутульскім раёне рэспублікі Дагестан (Расея, 13 паселішчаў) і паўночным Азэрбайджане (галоўным чынам ў Закатальскім ды Каскім раёнах). Колькасьць носьбітаў цахурскай мовы ў Расеі паводле зьвестак перапісу насельніцтва 2010 году складае 10596 чалавек.

Цахурская мова
цӀаӀхна миз
Арэал цахурскае мовы на Паўночным Каўказе (унізе справа)
Ужываецца ў	Расея, Азэрбайджан
Рэгіён	усход Паўночнага Каўказу
Колькасьць карыстальнікаў	23 000 чал. (1989)[1]
Клясыфікацыя	Паўночнакаўкаская сям'я ? Наска-дагестанская галіна Лезгінская група Самурская падгрупа Заходнесамурскі клястэр Цахурская мова
Афіцыйны статус
Афіцыйная мова ў	Рэспубліцы Дагестан (Расея)
Статус:	6b Пад пагрозай[d][1]
Пісьмо	кірыліца і Tsakhur alphabet[d]
Коды мовы
ISO 639-2(Т)	tkr
ISO 639-3	tkr

Мова распадаецца на 3 дыялекты: цахурска-сувагільскі, гельмецка-курдульскі і сапучынскі (альбо сабунджынскі). Цахурская мова, як адна з 14 «пісьмовых моваў» Рэспублікі Дагестан выкладаецца ў школах, якія знаходзяцца ў цахурскамоўных паселішчах, на гэтай мове таксама выдаецца вучэбная літаратура.

Пісьмовасьць — на аснове кірылічнага альфабэту, як і іншым пісьмовым мовам Дагестану, уласьцівае шырокае выкарыстаньне дыграфаў і сымбалю Ӏ, якія прызначаныя для адлюстраваньня шырокага кансанантызму (ладу зычных), нехарактэрнага для кірыліцы. Да кірыліцы абмежаванае выкарыстаньне мелі лацініца (усесавецкая палітыка лацінізацыі моваў малых народаў СССР у 1920—1930-х гг.), яшчэ раней — арабскае пісьмо, абумоўленае ісламскім веравызнаньнем носьбітаў мовы. Аналягічна іншым наска-дагестанскім мовам, прысутны шырокі набор зычных фанэмаў, умляўтызаваныя галосныя. Лексычныя запазычваньні араба-пэрсыдзкага й расейскага паходжаньня.

1. Ethnologue (анг.) — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675