Эпілепсія

Эпіле́псія (ад стар.-грэц. ἐπιλαμβάνειν «згубіць прытомнасьць, валодаць, ці рабіць балюча»)^[1] — група нэўралягічных парушэньняў, якія характарызуюцца эпілептычных прыпадкаў^[2][3]. Эпілептычныя прыпадкі бываюць рознымі — ад кароткіх і амаль нябачных да працяглых пэрыядах моцных сутаргаў^[4].

Абагульненыя пікавыя і хвалевыя разрады з частатой 3 Гц на электраэнцэфалаграме дзіцяці з эпілепсіяй

Прычына большасьці выпадкаў эпілепсіі невядомая, але ў некаторых людзей эпілепсія ўзьнікае ў выніку траўмы мозга, інсульта, пухліны мозга, злоўжываньня наркотыкамі і алькаголю. Генэтычныя мутацыі мала зьвязаныя з захворваньнем^[5]. Эпілептычныя прыпадкі зьяўляюцца вынікам празьмернай і ненармальнай актыўнасьці клетак кары галаўнога мозга^[6]. Пры дыягностыцы звычайна выключаюцца іншыя станы, якія могуць выклікаць падобныя сымптомы, напрыклад страта прытомнасьці. Акрамя гэтага, вызначэньне дыягназу ўключае вызначэньне, ці ёсьць якія-небудзь іншыя прычыны прыпадкаў, напрыклад ломка пасьля адмены алькаголю ці праблемы з электралітамі^[5]. Гэта ажыцьцяўляецца шляхам сканаваньня мозгу і правядзеньня аналізаў крыві^[5]. Эпілепсія звычайна пацьвярджаецца электраэнцэфалаграмай (ЭЭГ), але звычайны тэст не выключае стан^[5].

Прыпадкі кантралююцца лекамі ў 70% выпадкаў^[7]. Для тых, каму лекі не дапамагаюць кантраляваць прыпадкі, прызначаюць хірургічнае ўмяшальніцтва, нэўрастымуляцыю ці зьмены ў харчаваньні. Ня ўсе выпадкі захворваньняў эпілепсіяй захоўваюцца на ўсё жыцьцё, шмат пацыентаў папраўляюцца настолькі, што больш не патрабуюць лекаваньня.

Каля 1% сусьветнага насельніцтва (65 мільёнаў) хварэюць на эпілепсію^[8], зь іх каля 80% выпадкаў у краінах, якія разьвіваюцца^[4]. У 2013 годзе эпілепсія прывяла да 116 000 сьмярцей, у той час як у 1990 годзе — да 111 000 сьмярцей^[9]. У старэйшых эпілепсія сустракаецца часьцей^[10][11]. У разьвітых краінах новыя выпадкі часьцей за ўсё сустракаюцца ў дзяцей і пажылых^[12]; у краінах, якія разьвіваюцца, — дзеці старэйшага ўзросту і дарослыя^[13], што выклікана адрозьненьнем у частаце чыньнікаў, якія прыводзяць ад эпілепсіі. Прыкладна ў 5-10% людзей адбудзецца нічым не выкліканы прыпадак ва ўзросьце да 80 гадоў^[14], а шанец другога прыпадку каля 40 ці 50%^[15]. У шматлікіх краінах існуюць абмежаваньні для хворых на эпілепсію, якія водзяць машыну, або ім увогуле гэта забаронена^[16], але большасьць хворых могуць вадзіць пасьля працяглага пэрыяду без прыпадкаў.

Прыкметы і сымптомы

Відэа з інстнукцыяй, як спраўляцца ў эпілептычнымі прыпадкамі

Сьляды ад укусаў языка падчас прыпадку

Эпілепсія характарызуецца працяглай рызыкай прыпадкаў, якія паўтараюцца^[17]. Гэтыя прыпадкі могуць праяўляцца па-рознаму ў залежнасьці ад пашкоджанай часткі мозга і ўзросту пацыента^[17][18].

Прыпадкі

Найбольш распаўсюджаным тыпам прыпадкаў зьяўляюцца канвульсіі (у 60% выпадкаў)^[18]. З гэтых 60% траціна пачынаецца як абагульненыя прыпадкі, закранае абодва паўшар’і мозга^[18]. Дзьве траціны пачынаюцца як парцыяльныя прыпадкі (якія закранаюць толькі адно паўшар’е мозга), якія потым могуць перайсьці ў абагульнены прыпадак^[18]. Астатнія 40% прыпадкаў не зьяўляюцца канвульсіямі. Прыкладам такіх прыпадкаў зьяўляюцца абсінентныя прыпадкі, якія суправаджаюцца зьніжаным узроўнем сьвядомасьці і працягваюцца каля 10 сэкундаў^[19][20].

Парцыяльным прыпадкам спачатку папярэднічаюць пэўныя перажываньні, якія завуцца аўрай^[21]. Сярод гэтых перажываньняў могуць быць пачуцьцёвыя (візуальныя, слыхавыя ці пахавыя), псыхічныя, аўтаномныя, ці маторныя зьявы^[19]. Сутаргавая актыўнасьць можа пачацца зь нейкай групы цягліцаў і распаўсюдзіцца на суседнія групы цягліцаў. Гэтая зьява атрымала назву маршу Джэксана^[22]. Могуць адбывацца аўтаматызмы — несьвядомыя паўторныя рухі, пераважна простыя кшталту чмоканьня губамі ці больш складаныя кшталту спробы падняць штосьці^[22].

Выдзяляюць шэсьць асноўных тыпаў абагульненых прыпадкаў: тоніка-клянічны, танічны, клянічны, міяклянічны, абсінэнтны і атанічны^[23]. Пры любым прыпадку хворы губляе прытомнасьць і звычайна прыпадак адбываецца нечакана.

Тоніка-кланічныя прыпадкі суправаджаюцца чаргаваньнем згібаньнем і разгібаньнем канечнасьцей, якія суправаджаюцца выгібаньнем сьпіны ў форме дугі, і працягваюцца 10-30 сэкундаў (танічная фаза).